تفریحی لاکچری که فغان فعالان محیط‌زیست را به آسمان برده است؛
طبیعت، منکوبِ شاسی‌بلندهای آفرود و سافاری
ریحانه جولایی
چند سالی است که در ایران گروه‌های ورزشی آفرود و سافاری به صورت رسمی و غیررسمی شکل گرفته و اعضای این گروه‌ها با شاسی‌بلندهای خود بی‌محابا در بهترین و ارزشمندترین مناطق کشور ویراژهای مستانه می‌دهند؛ طبیعت بی‌نوا را زیر لاستیک‌های پرتوان خود منکوب می‌کنند و بیشترین آسیب را به زیست‌بوم‌ها وارد می‌آورند.
«آفرود»، واژه‌ای انگلیسی است که بهترین ترجمه برای آن «بیراهه» است. از همین رو به معادل فارسی آفرود، بیراهه‌نورد هم می‌گویند. یعنی خروج از مسیرهای همیشگی و جاده‌های آسفالته و رانندگی در زمینی که جاده‌ای در آن وجود ندارد. این زمین‌ها می‌تواند در دل کویر و شن‌های روان باشد یا وسط منابع طبیعی و جنگل‌های انبوه.
«سافاری» نیز که به «وحش‌گشت» مشهور است شامل، بیابان‌گردی و دشت گردی و نوعی از فعالیت طبیعت‌گردی با وسیله است که برای انجام آن اغلب از ماشین‌های دو دیفرانسیل استفاده می‌شود.
این روزها سافاری و آفرودسواری به عنوان یک ورزش شناخته شده و به عقیده بسیاری، گران‌ترین ورزش دنیاست اما همین ورزش با توجه به همه دردسرها و هزینه‌هایش، این روزها تب و تاب شدیدی در بین جوانان ایجاد کرده است.
این ماشین‌های دو دیفرانسیل (آفرود و سافاری) هیچ تفاوتی در میزان آسیب‌رسانی به طبیعت با یکدیگر ندارند و در سال‌های گذشته عده‌ای در قالب تور یا گروه‌های کوچک مختلف در شهرهای متفاوت ایران این ورزش را آغاز و ده‌ها ماشین را دور خود جمع کرده‌اند و افتخارشان رفتن به مکان‌های بکر و تخریب آن است.
تفریحی به قیمت خانه خراب کردن حیوانات
فصل بهار و تابستان بهترین زمان برای آفرود است. در همین اطراف تهران و مناطق کوهستانی و خوش آب و هوا هم جوانان زیادی هستند که آخر هفته‌ها پای ثابت آفرود هستند. اگر پای صحبت آن‌ها نشسته باشید اکثر نمی‌دانند که با تفریحاتشان چه آسیبی به طبیعت و محیط زیست می‌زنند و در پاسخ می‌گویند که تنها در جاده‌های خاکی رانندگی می‌کنند و از هیجان آن لذت می‌برند. اما روی دیگر سکه این تفریح از بین رفتن طبیعت است؛ طبیعتی که برای ترمیم مجدد خود به سال‌ها زمان نیاز دارد.
این سبک از تفریح در چند سال اخیر حسابی باب شده است اما شاید کمتر کسی بداند یک آفرود سواری کوچک چه آسیب‌هایی می‌تواند به محیط زیست برساند. زمانی که یک مسیر به‌دفعات زیاد محل عبور خودرو می‌شود، خاک آن منطقه فشرده شده و منفذهایی که در زیر آن به عنوان لانه حیوانات قرار دارد؛ تخریب می‌شود و حیوانات داخل آن منفذها یا فرار می‌کنند و یا می‌میرند. همچنین بر اساس تحقیقی که در سوئیس انجام شده به این نتیجه رسیده‌اند که جانوران از جاده فرار می‌کنند یعنی حیوانات جاده را به عنوان یک منطقه خطرناک می‌شناسند و از آن عبور نمی‌کنند و این موضوع به بچه‌های آن‌ها نیز منتقل می‌شود بنابراین تکلیف جاده مشخص است اما زمانی که خودرو خارج از جاده «آفرود» حرکت می‌کند، حیوانات غافلگیر می‌شوند و سبب له شدن حیوانات در زیر چرخ این ماشین‌ها می‌شود، زیرا حیوانات نمی‌دانند که قرار است از این مناطق ماشین بگذرد.
این سال‌ها در کویر هم شاهد رفت و آمد ماشین‌های غول‌پیکر هستیم. از آنجا که در بیابان آفتاب تند است حیواناتی همانند مارمولک‌ها، لاک‌پشت‌ها، گربه‌های شنی و... برای دور بودن از آفتاب در زیر خاک لانه می‌سازند و آفرود لانه آن‌ها را خراب می‌کند. یکی دیگر از موضوعاتی که فعالین حوزه محیط زیست و گردشگری را تبدیل به مخالفین سرسخت آفرود کرده این است که این نوع از اتومبیلرانی به پوشش گیاهی نیز آسیب می‌زند. تحقیق شده است که هشت هزار جانور به یک بوته بزرگ گون وابسته هستند و از سایه و میوه‌اش استفاده می‌کنند یا در آن برای شکار کمین می‌کنند. با این حساب وقتی اتومبیل‌های آفرود از روی این بوته رد می‌شوند مشخص است که این نوع تفریح می‌تواند به محیط زیست آسیب بزند.
رد پای چرخ ماشین‌ها روی تن طبیعت
شهرهای شمالی ایران یکی از مقاصد پرطرفدار گردشگری در ایران هستند. آب و هوای دلپذیر و مناطق بکر و سرسبز و زیبای شمال ایران باعث شده تا انتخاب اول بسیاری از مردم ایران باشد. در همین راستا خروج گردشگری از حالت سنتی و در پیش گرفتن نوع مدرن آن در این استان‌ها، پای برخی آفرودهای غیراصولی را که بدون خط‌مشی و چهارچوب در محیط‌های بکر جنگلی اجرا می‌شوند باز کرده است و باید زنگ خطر را برای طبیعت شمال ایران به شدت نواخت چرا که این امر علاوه بر خساراتی که ذکر شد، به قیمت کاهش امنیت منطقه برای حیات‌وحش، از بین رفتن برخی حیوانات و مهاجرت اجباری برخی گونه‌ها تمام شده است.
بر اساس آمارهای رسمی اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری مازندران در سال ۹۶، ۱۸۰ دفتر مسافرتی در آنجا فعالیت می‌کنند اما اطلاعات دقیق از برگزاری برنامه‌های آفرود در این استان وجود ندارد. حال آن که برنامه گردشگری در این استان با استفاده از همان داشته‌های طبیعی و بکر و رعایت مسائل زیست‌محیطی می‌تواند تجربه‌های لذت‌بخشی را برای مسافران و گردشگران در استان فراهم کند اما برنامه‌های تفریحی مسافران بدون لحاظ کردن معیارهای زیست‌محیطی، فقط برجا گذاشتن زخم ردپای چرخ خودروها بر پیکره طبیعت مازندران است.
بر اساس گزارش‌های شورایاری محله سوهانک اخیراً تردد ماشین‌های شاسی‌بلند و آفرود از مبادی ورودی پارک جنگلی سوهانک گسترش یافته است. این مسئله علاوه بر ایجاد مزاحمت برای شهروندان آن منطقه، خسارات بسیار جدی هم به پارک جنگلی سوهانک و هم ارتفاعات شمال شرق تهران وارد کرده است
حال سایر مناطق بکر طبیعت ایران نیز چنین است؛ پارک ملی لار در استان تهران، بارها زیر لاستیک‌های خودروهای شاسی‌بلندی که وارد محدوده پارک شده و از درون رودخانه و علفزارها عبور کرده‌اند، تخریب شده است.
همچنین خودروهای آفرود، عاملی مهم در تخریب بوستان جنگلی سوهانک واقع در شمال شرقی تهران شده‌اند. سرهنگ جلیل انزابی زاده، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران اعلام کرده است: از آنجایی که این خودروها می‌توانند مسیرهای ناهموار به ویژه مسیرهای جنگلی، مرتعی و بیابانی را طی کنند، در اثر این ترددها پوشش‌های منطقه از جمله بوته‌ها، درختچه‌ها و انواع گیاهان مورد تخریب قرار گرفته‌اند.
در پی عبور این خودروها خاک به شدت کوبیده و دچار فرسایش شده و رشد گیاهان نیز از بین رفته، امنیت حیات‌وحش منطقه به خطر افتاده و ریسک سیل‌خیزی افزایش یافته است .
از جنگل‌های سوهانک تا لواسان رو به نابودی است
از بوستان جنگلی سوهانک صحبت به میان آمد. همین اواخر بر اساس گزارش‌های شورایاری محله سوهانک اخیراً تردد ماشین‌های شاسی‌بلند و آفرود از مبادی ورودی پارک جنگلی سوهانک گسترش یافته است. این مسئله علاوه بر ایجاد مزاحمت برای شهروندان آن منطقه، خسارات بسیار جدی هم به پارک جنگلی سوهانک و هم ارتفاعات شمال شرق تهران وارد می‌کند. این در حالی است که سرمایه‌گذاری قابل توجهی در جنگل‌کاری در این منطقه انجام شده و انجام چنین اقدامات مخربی در ارتفاعات تهران اصلاً مجاز نیست. در همین رابطه روز گذشته سید آرش حسینی میلانی، رئیس کمیته محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران گفت: در سال ۹۶، با این موضوع برخورد شد و چندین دستگاه اتومبیل توقیف شدند اما متأسفانه سه ورودی در این پارک وجود دارد که لازم است شهرداری اقدامات حفاظتی و کنترلی را در رابطه با این ورودی‌ها انجام دهد. این اتفاق در منطقه لواسان تهران و نزدیکی‌های سد لتیان هم در حال رخ دادن است. ماشین‌های آفرود که برخی از آن‌ها برای ساکنین منطقه است هر روز در جنگل‌ها دیده می‌شوند و در روزهای تعطیل به ویژه جمعه‌ها با حجم زیادی از آفرود سواران مواجه خواهید شد. آن‌ها بدون مزاحمت در جنگل‌ها و اطراف سد رانندگی می‌کنند و هیچ کسی نیست که کوچک‌ترین تذکری به آن‌ها بدهد.
شاید کمتر کسی بداند یک آفرود سواری کوچک چه آسیب‌هایی می‌تواند به محیط زیست برساند. زمانی که یک مسیر به‌دفعات زیاد محل عبور خودرو می‌شود، خاک آن منطقه فشرده شده و منفذهایی که در زیر آن به عنوان لانه حیوانات قرار دارد؛ تخریب می‌شود و حیوانات داخل آن منفذها یا فرار می‌کنند و یا می‌میرند
یاد بگیریم مسئولانه طبیعت‌گردی کنیم
این در حالی است که عرصه‌های منابع طبیعی، سرمایه‌های ارزشمند ملی و از نیازهای اساسی و بی‌بدیل نسل حاضر و آینده هستند و با توجه به اهمیت بالای این عرصه‌ها، صیانت، حراست و مراقبت از این منابع وظیفه همگانی است و ورود به طبیعت بایستی به دور از آسیب رساندن به آن انجام شود.
طبیعت‌گردی باید مسئولانه صورت گیرد که هم فعالیت‌های تفریحی گردشگری انجام شود و هم آسیبی به عرصه‌های طبیعی وارد نشود که برای این موضوع بایستی تدبیری اندیشه شود که یکی از راه‌حل‌های مناسب، پیشنهاد تشکیل کمیته ساماندهی آفرودسواران است.
البته به استناد اصل پنجاهم قانون اساسی و ماده ۹ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب سال ۱۳۵۳ هر عملی که موجب آلودگی محیط زیست شود، ممنوع است. با اتکا به این قانون، فعالیت آفرود در مناطق چهارگانه تحت مدیریت محیط‌زیست قابلیت اجرا ندارند و می‌بایست در خارج از مناطق چهارگانه، بهصورت هدفمند، قانونمند و در مکان‌هایی که برای طبیعت و حیات‌وحش آسیب جدی ندارد برگزار شوند.
دستگاههای متولی نیز لازم است پیست‌های مشخصی را برای برگزاری مسابقات آفرود در یک مکان مشخص در نظر بگیرند تا علاوه بر متمرکز نمودن تأثیرات منفی این گونه فعالیت‌ها در یک مکان خاص و مدیریت بهینه پیامدهای آن، در بهره‌بری مالی از این نوع فعالیت‌های تفرجی نیز نقش داشته باشند.
دیدگاه تان را بنویسید