چهارشنبه‌سوری شادی‌‌آفرین است،‌ اگر...

سعیده علیپور

یکسال قبل درست مصادف با همین روزها، در حالی که خبر انتشار ویروس کرونا در کشور بسیاری را در بهت و وحشت فرو برده بود و نوروز آخرین سال قرن هم متاثر از همین خبر، چنان شوری در دل برنمی‌انگیخت، سخنگوی اورژانس از مصدومیت ۷۵۱ نفر در سه‌شنبه آخر سال خبر داد. این آمار هر چند تحت تاثیر ویروس تازه منتشر شده، توجه چندانی جلب نکرد؛ اما ۳۹ نقص عضو و ۲۲۰ مورد آسیب چشمی بر جا گذاشت و جان ۲ مرد جوان را هم گرفت.

حال با گذشت بیش از یکسال از شیوع کرونا در کشور و فروریختن ترس عده‌ای از دورهمی‌ها، پیش‌بینی می‌شود آمار حوادث و سوختگی‌های ناشی از چهارشنبه سوری امروز افزایش قابل‌توجهی پیدا کند. این در حالی است که به گفته مجتبی خالدی، سخنگوی سازمان اورژانس کشور از اول اسفند ماه امسال تا دیروز، یعنی یک روز مانده به سه‌شنبه آخر سال، ۲۶۳ نفر بر اثر حوادث ناشی از چهارشنبه‌سوری مصدوم شدند. به گفته او از این تعداد ۶۸ نفر در بیمارستان بستری و پنج نفر فوت کرده‌اند. بر اساس این آمار ۳۲ مورد قطع عضو، ۷۱ آسیب چشمی و ۹۰ نفر دچار سوختگی شدند.

آماری که قطعا صبح روز چهارشنبه افزایش قابل‌توجهی نشان می‌دهد. این در حالی است که در شرایط فعلی، اکثر مردم در خانه، ماشین، کیف و... اسپری الکل برای ضدعفونی کردن دست‌ها و سطوح دارند؛ موادی که خطر آتش‌سوزی را افزایش می‌دهند و در تماس با هرگونه ترقه، فشفشه و... می‌توانند باعث آتش‌سوزی و انفجار شود.

آمار بالای مرگ و میر سوختگی

هرچند توصیه مهم و اولیه برای روزهای منتهی به پایان سال، دوری از مواد منفجره و آتش‌زاست، اما نگاهی به آمار نشان می‌دهد که سوانح ناشی از سوختگی تنها به دلیل چهارشنبه سوری بالا نرفته است. به گفته متخصصان آمار سوختگی در ایران بالاتر از نرم جهانی است؛ به طوری که سوختگی ششمین علت مرگ‌های شایع و نهمین عامل اختلال روانی عملکردی در کشور برشمرده می‌شود.

بر اساس آمار منتشر شده از سوی بیمارستان سوانح سوختگی تهران، تنها در 11 ماه نخست سال گذشته ۱۶۵۰۰ نفر در اثر سوختگی به اورژانس این بیمارستان مراجعه کردند.۳۳۰۰ نفر از این تعداد بستری شده و ۱۸۷ نفر فوت کردند. مرگ و میری که در مقیاس کشوری هم تقریبا از همین الگو پیروی می‌کند؛ به طوری که بر اساس آخرین آمارهای اعلام شده از سوی انجمن سوختگی کشور سالانه بیش از ۲۰۰هزار نفر در کشور دچار سوختگی می‌شوند و از این تعداد30 هزار نفر در بیمارستان‌های سوختگی بستری و ۳ هزار نفر نیز فوت می‌کنند.

این در حالی است که خودسوزی که جزو فجیع‌ترین نوع خودکشی است در برخی از استان‌ها چون ایلام، کردستان، کرمانشاه، سیستان و بلوچستان و شمال خوزستان بسیار شایع است. به گفته متخصصان جراحی پلاستیک افرادی که خودسوزی می‌کنند به علت اینکه درصد بالایی از بدنشان می‌سوزد، بیشتر از دیگر بیماران در معرض مرگ و میر هستند. موضوعی که می‌تواند موجب افزایش قابل‌توجه آمار مرگ و میر ناشی از سوختگی در کشور شود.

کمبود امکانات درمانی

بر خی از مسئولان بهداشتی می‌گویند ۳۵ مرکز و بیمارستان سوختگی در کشور وجود دارد و برخی تنها ۸ بیمارستان تخصصی در این حوزه را قبول دارند، اما هر کدام از این آمار درست باشد باز هم متخصصان مقصر اصلی آمار بالای آسیب ناشی از سوختگی در ایران را، کمبود امکانات درمانی می‌دانند. در حالی که بر اساس برنامه توسعه درمانی در کشور قرار بود تا سال 94 سهم تخت‌های سوختگی در بیمارستان‌ها و بخش‌های سوختگی کشور، به 2500 تخت افزایش یابد؛ در پایان سال 1399 تنها ۱۳۵۰ تخت در این بخش فعال است. این در حالی است که کمبود متخصص سوختگی، جراح عمومی، جراح پلاستیک و تجهیزات بیمارستانی مانند پانسمان مخصوص سوختگی، هزینه‌های سنگین درمان و زمان‌بر بودن روند درمان سبب شده تا مسئولان بهداشت و درمان به این حوزه تمایل چندانی نشان ندهند.

هزینه‌های بالای درمان سوختگی

در این میان آنچه بیشتر سوختگی را به حاشیه رانده و وزارت بهداشت و بیمه‌ها را به سمت بی‌توجهی به این مقوله هل داده است، هزینه‌های بالای مربوط به سوختگی است. در این باره رئیس بیمارستان سوانح سوختگی شهید مطهری با اشاره به هزینه‌های سرسام‌آور سوختگی در کشور معتقد است که بیماران سوخته همواره فراموش شده‌اند و با آمدن کرونا، خیلی بیشتر فراموش شدند. او به هزینه ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیونی بستری افراد سوخته در بخش دولتی اشاره می‌کند و می‌گوید: «اگر فرد سوخته در آی‌سی‌یو بخش خصوصی بستری شود، این هزینه شاید به یک میلیارد هم برسد. این در حالی است که بیمه‌ها نیز به درستی نیازهای بیماران سوخته را پوشش نمی‌دهند. هزینه پانسمان فرد سوخته بعد از مرخص شدن از بیمارستان، ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان است که بیمه‌ها فقط یک سوم آن را تقبل می‌کنند».

مصطفی ده مرده‌ای، با عنوان این مطلب که ایجاد یک تخت سوختگی در بیمارستان حدود ۵ میلیارد تومان هزینه دارد، می‌گوید: «قیمت یک نوع پماد الان حدود ۳۰ دلار است که قبلا با ارز دولتی وارد می‌شد و بیماران می‌توانستند آن را تهیه کنند؛ اما، حالا با ارز آزاد وارد می‌شود و بیماران توان تهیه آن را ندارند. این در حالی است که بیمار سوخته باید روزانه یک عدد پماد استفاده کنند تا وضعیت آن بدتر نشود».

ده مرده‌ای به لباس بیماران سوخته اشاره می‌کند و می‌گوید: «قیمت این لباس در حال حاضر حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان است که فقط ۵ درصد بیماران سوخته توان خرید آن را دارند».

 سوختگی؛ مصداق بارز پیشگیری بهتر از درمان

می‌گویند پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. این توصیه شاید بیش از همه در بخش سوختگی کاربرد داشته باشد. اما چگونه می‌توان از سوختگی پیشگیری کرد. شاید اگر ماجرای همه سوختگی‌ها به حوادث چهارشنبه‌سوری برمی‌گشت، پیشگیری کاری آسان و تحت کنترل به نظر می‌رسید. اما

یک بخاری غیراستاندارد هم می‌تواند حادثه شین‌آباد را تکرار کند و یک اتصال برق هم می‌تواند منجر به تکرار حادثه پلاسکو شود.

شاید اگر ماجرای همه سوختگی‌ها به حوادث چهارشنبه‌سوری برمی‌گشت، پیشگیری کاری آسان و تحت کنترل به نظر می‌رسید، اما یک بخاری غیراستاندارد هم می‌تواند حادثه شین آباد را تکرار کند

در حالی که گفته می‌شود بیشترین میزان سوختگی در کشور مربوط به طبقه ضعیف جامعه است، شاید بتوان این طور استنباط کرد که در واقع اغلب افراد سوخته قربانیان کمبود امکانات هستند. در کشوری که 85 درصد ساختمان‌های بالای ۶ طبقه مجوز آتش نشانی ندارند، خودروها مطابق با استانداردهای روز دنیا ساخته نمی‌شود و وسایل برقی غیراستاندارد فراوانی در آشپزخانه‌ها وجود دارد، شاید آتش‌سوزی و سوختن اتفاق دوری برای مردمانش نباشد.

در این باره محمد جواد فاطمی، رئیس هیات مدیره انجمن سوختگی می‌گوید: «پیشگیری دو مدل فعال و غیرفعال دارد. روش‌های فعال خیلی موثر نیستند، روش‌هایی موثر هستند که نقش انسان را کم کنند. توصیه‌ها به دیگران خیلی کارآیی ندارد و باید پیشگیری بدون دخالت انسان اتفاق بیافتد».

او با اشاره به اینکه سوختگی برای جامعه فقرا است که از امکانات و تجهیزات غیر استاندارد در منزل و زندگی خود استفاده می‌کنند می‌گوید: «مهم‌ترین علت سوختگی کودکان، کم‌توجهی والدین به رعایت نکات ایمنی است. بنابراین، باید آموزش و پیشگیری را با هم در نظر گرفت».

او ادامه می‌دهد: «استانداردسازی برای ایمنی افراد، نکته مهمی است که اگر به آن توجه نشود، آمارهای سوختگی همچنان تکرار خواهد شد».

به گفته این پزشک فوق تخصص جراحی پلاستیک و زیبایی، ما در استانداردسازی مشکل داریم؛ بسیاری از وسایل گازسوز استاندارد نیستند، نبودِ کپسول‌های استاندارد، فیزیک نادرست ساختمان‎ها، عدم پیش‌بینی زمان اعلام حریق، نبودِ پله‌های اضطراری در ساختمان‌ها و خودرو‌های غیراستاندارد ازجمله عوامل افزایش آمار سوختگی در کشور به شمار می‌روند. ما هنوز مدارسی داریم که سیستم گرمایشی درستی ندارند و هر از چندگاهی شاهد بروز حوادث بسیار سهمگین در یک گوشه کشور بوده‌ایم که نمونه آن سوختن کودکان شین‌آبادی و اسوه حسنه در زاهدان بود.

به گفته متخصصان آمار سوختگی در ایران بالاتر از نرم جهانی است؛ به طوری که سوختگی ششمین علت مرگ‌های شایع و نهمین عامل اختلال روانی عملکردی در کشور برشمرده می‌شود

او به آمار سوختگی الکتریکی نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «در کشور ما متأسفانه افراد بسیاری بر اثر سوختگی الکتریکی و عوارض ناشی از آن جان‌شان را از دست می‌دهند. این گروه افراد شرایط بسیار بدی دارند، زیرا جریان برق پوست و گوشت آن‌ها را می‌سوزاند و آن‌هایی هم که دچار برق‌گرفتگی می‌شوند و زنده می‌مانند، در بیشتر مواقع دچار قطع عضو می‌شوند».

این‌ها وقتی تأسفبارتر می‌شود که بدانیم در خصوص سوختگی خلأ‌های قانونی وجود دارد. این مورد بیشتر برای کسانی که با اسیدپاشی دچار سوختگی شده‌اند، صدق می‌کند و تنها وقتی می‌توان آمار سوختگی را کاهش داد که قانون‌گذاری، استانداردسازی و آموزش در کنار یکدیگر قرار گیرد.