رونق خرید و فروش اینترنتی در روزهای پایان سال و هشدارهای پلیس؛
مراقب خلاقیت دمادم تازه‌شونده کلاهبرداران باشید!
سعیده علیپور
سال 99، در حالی به روزهای پایانی خود نزدیک می‌شود که هشدارهای فراوان در خصوص گردش کرونای جهش یافته در کشور و خطر موج چهارم بیماری، بسیاری را از صرافت رفتن به مراکز خرید و پاساژها انداخته است. با این حال به نظر می‌رسد خرید عید برای بسیاری هنوز به قوت خود باقی است و تنها شیوه آن را تغییر داده‌اند؛ به طوری که این روزها بسیاری از کسب و کارها در فضای مجازی از رونق زیادی برخوردار شده و شاهد آن هم مشغله فراوان شرکت‌های پستی و حمل و نقل کالاست که به صورت فشرده مشغول جابه‌جایی اجناس سفارشی در اقصی نقاط کشور هستند.
از سایت‌های اینترنتی گرفته تا اپلیکشن‌های عرضه کالا، از پیج‌های اینستاگرام تا کانال‌هایی در پیام‌رسان‌ها، به مراکز اصلی عرضه و تقاضای کالا تبدیل شده و در این میان در عوض مبادلات مستقیم مالی جای خود را به تراکنش‌های اینترنتی داده است. تراکنش‌هایی که این روزها پلیس در خصوص آن هشدار می‌دهد و از مردم می‌خواهد تا حساب شده عمل کنند تا در دام کلاهبرداران سایبری نیافتند.
رمز دوم و کاهش فیشینگ
پیش از شیوع ویروس کرونا، کلاهبرداری‌های اینترنتی با استفاده از رمزهای دوم ثابت، قربانیان بسیاری داشت. به همین دلیل برای جلوگیری از کلاهبرداری‌های فیشینگ (دزدی اینترنتی حساب بانکی)، رمز دوم حساب‌های بانکی، به رمزهای یک بار مصرف تغییر کرد، به طوری که هر شهروند باید با استفاده از پیامک یا اپلیکشین‌های بانکی، در هر ۶۰ ثانیه یک رمز دوم پویا دریافت کرده و عملیات بانکی خود را انجام دهد.
با این اقدام جدید، میزان کلاهبرداری‌های برداشت از حساب (فیشینگ) برای مدتی، بسیار کاهش یافت، اما پس از ماه‌ها به نظر می‌رسد کلاهبرداران به روش‌های جدیدی دست یافته‌اند که می‌توانند حتی با وجود این نوع رمزها نیز، اقدامات مجرمانه خود را انجام دهند.
در این میان افرادی که دانش کمتری از اینترنت و فضای مجازی دارند، بیشتر در دام کلاهبرداران گرفتار می‌شوند و به همین دلیل آشنایی هر چه بیشتر با این فضا می‌تواند تا راه اساسی برای مراقب از جیب‌مان باشد.
روش‌های کلاهبرداری مجازی
پلیس فتا می‌گوید که بیشتر مردم به دو روش قربانی مجرمان می‌شوند؛ یک روش قرار دادن اطلاعات کارت بانکی در اختیار دیگران است و روش دیگر وارد شدن در سایت‌ها و درگاه‌های بانکی جعلی است.
هرچند در یکسال اخیر با ایجاد رمزهای دوم یک بار مصرف، مشکل اول تا حد زیادی برطرف شد، زیرا هر فرد برای انجام عملیات بانکی در اینترنت تنها ۶۰ ثانیه زمان دارد و این مسئله کار را برای کلاهبرداران سخت‌تر می‌کند، اما مشکل دوم همچنان به قوت خود باقی است و حتی به نظر می‌رسد تشدید هم شده باشد. بر اساس اعلام پلیس فتا برخی کلاهبرداران با ایجاد صفحات بانکی جعلی به اطلاعات کاربران دسترسی پیدا کرده و اقدام به خالی کردن حساب آنها میکنند.
به طوری که به گفته سرهنگ داوود معظمی گودرزی، رئیس پلیس فتای پایتخت؛ در سال جاری، بیشتر جرم‌های فضای مجازی به جرایم مالی، کلاهبرداری و فیشینگ مربوط بوده است.
کرونا و افزایش جرایم سایبری
در ماه‌های اخیر در حالی وضعیت اقتصادی کشور با رکود فراوانی مواجه شد که افزایش بیکاری و تعطیلی مشاغل در دوران همه‌گیری کرونا هم بر مشکلات افزود. در این میان با افزایش دسترسی به اینترنت، دور از انتظار نبود که آمار جرایم سایبری در کشور هم افزایش داشته باشد.
در یک برآورد کلی آمارها حاکی از آن است که با اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی و قرنطینه در شهرهای جهان ۳۸ هزار سایت کلاهبرداری جدید فعال شده و این جرایم به طور کل ۳۰۰درصد افزایش داشته است. در ایران نیز شرایط کرونایی سبب شکل‌گیری کلاهبرداری‌های اینترنتی جدیدی شد. در اردیبهشت سال99 معاون اجتماعی پلیس فتای ناجا از افزایش روند تشکیل پرونده‌ها درباره خرید و فروش اقلام بهداشتی تقلبی مانند ماسک، مواد شوینده و ضدعفونی‌کننده خبر داد. در این پرونده‌ها کلاهبرداران با تبلیغ گسترده در فضای مجازی اقدام به فروش اقلام تقلبی بهداشتی و مهم‌تر از همه داروی تقلبی کرونا می‌کردند.
هر چند راه‌اندازی رمز دوم پویا تا حد زیادی کلاهبرداری اینترنتی را کاهش داد اما، پس از ماه‌ها به نظر می‌رسد کلاهبرداران به روش‌های جدیدی دست یافته‌اند که می‌توانند حتی با وجود این نوع رمزها نیز، اقدامات مجرمانه انجام دهند
فروش ویژه نوروزی ترفند کلاهبرداران سایبری
هر چند با فراوان شدن اقلام بهداشتی و اطلاع‌رسانی‌ها در این خصوص، کلاهبرداری‌هایی از این دست کمتر شده است، اما با نزدیک شدن به نوروز 1400 بازار خرید و فروش شب عید آن هم به صورت مجازی رونق فراوانی گرفته است. در این میان هر چند بسیاری خرید‌وفروش‌های خوبی را تجربه کرده‌اند، اما عده‌ای هم در تور افراد کلاهبردار گرفتار می‌شوند. در این باره سرهنگ علی‌محمد رجبی، رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا ناجا هم هشدار می‌دهد: «فروش ویژه نوروزی، ترفند کلاهبرداران مجازی است؛ گول تبلیغات و تخفیفات صفحات و شبکه‌های اجتماعی فاقد هویت را نخورید». او می‌گوید: «یکی از چالش‌هایی که معمولا در پایان سال با آن مواجه می‌شویم بحث افزایش کلاهبرداری در قالب فروش تجهیزات، لوازم، پوشاک و وسایل مختلف در فضای مجازی است که عمدتاً از طریق شبکه‌های اجتماعی رخ می‌دهد. نکته مهم این است که از صفحات اینستاگرام و کانال‌هایی که در تلگرام تحت عنوان مزون و فروشگاه‌های لباس فعالیت میکنند هیچ کدام رسماً از هیچ مؤسسه و نهادی مجوز فعالیت نداشته و هیچ احراز هویتی روی آنها وجود ندارد که این امر خود زمینه کلاهبرداری، سوءاستفاده و سودجویی را فراهم می‌کند». رجبی با بیان این که توصیه مهم پلیس فتا برای کاربران فضای مجازی و افرادی که تمایل دارند خریدهایشان را به صورت مجازی انجام دهند، این است که حتماً از طریق فروشگاه‌های معتبر دارای نماد اعتماد الکترونیک خریدها را انجام دهند، می‌گوید: «اگر افراد برای خرید از روش‌های دیگر استفاده میکنند حتماً پرداخت مبلغ را منوط به دریافت کالا کنند و هیچ وقت نباید تحت هیچ عنوانی مبلغی را به عنوان بیعانه یا پیش خرید کالا و پرداخت وجه به صورت اینترنتی برای سایت‌ها، صفحات اینستاگرامی و کانال‌های تلگرامی که هویت مشخصی ندارند، پرداخت کرد؛ چراکه پرونده‌های متعددی از این دست جرایم وجود دارد». رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا ناجا به شیوه‌های تبلیغی کلاهبرداران اشاره و بیان می‌کند: «کلاهبرداران با استفاده از شیوه‌های تبلیغی تحت عنوان «فروش ویژه نوروز» و با ارائه عنوان‌های تخفیف‌دار سعی دارند مخاطب را به سمت خود جذب کنند و در خیلی از مواقع درواقع قیمت و تخفیفی را که اعلام میکنند وجود نداشته و مشکلات بعدی را برای خریدار به وجود می‌آورند».
مراقب رسید‌های جعلی باشید
اما یکی دیگر از تکنیک‌های مجرمان سایبری که این روزها برخی را دچار خساران مالی کرده است، استفاده از اپلیکیشن‌های رسیدساز است.
رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا ناجا هشدار می‌دهد که «فروش ویژه نوروزی، ترفند کلاهبرداران مجازی است؛ گول تبلیغات و تخفیفات صفحات و شبکه‌های اجتماعی فاقد هویت را نخورید»
سرهنگ مرتضی پاشایی، رئیس معاونت اجتماعی پلیس فتا ناجا در این باره می‌گوید: «یکی از تکنیک‌های مجرمان سایبری استفاده از اپلیکیشن‌های رسیدساز است، کاربرد اولیه این اپلیکیشن‌ها شوخی و سرگرمی بوده است، اما مجرمان سایبری تغییراتی در آن انجام داده‌اند و برای منافع خود از آن استفاده میکنند. در این روش افراد شماره حساب را وارد این اپلیکیشن میکنند و هیچ تراکنش مالی اتفاق نمی‌افتد و تمام اقدامات لازمه جابه‌جایی پول را انجام داده و در نهایت رسید می‌دهد که تراکنش با موفقیت انجام شده است. مجرمان سایبری هم هنگامی که می‌خواهند خرید کنند شلوغ میکنند و از فروشنده شماره کارت می‌خواهند که برایشان پول را از طریق تلفن بانک واریز کنند و رسید جعلی را با استفاده از اپلیکیشن‌های رسیدساز به فروشنده نشان می‌دهند».
گاهی مجرمان سایبری کارت سوخته را به فروشنده می‌دهند و فروشنده به آنها می‌گوید کارت سوخته و ادعا میکنند از طریق اپلیکیشن، پول را به حساب فروشنده واریز میکنند، تمام مراحلی را که برای جابه‌جایی پول باید از طریق تلفن بانک انجام شود، طی میکنند و در نهایت رسید جعلی که در آن درج شده «تراکنش با موفقیت انجام شد» را نشان فروشنده می‌دهند. بیشتر این مجرمان با فروشندگان طلا، تلفن همراه و... چنین اقدامی را انجام می‌دهند.
اما در این میان فراموش نکنید راه‌های ساده‌ای برای جلوگیری از این کلاهبرداری‌های اینترنتی وجود دارد که نخستین آن دقت نظر در انتخاب فروشگاه و دقت در پرداخت وجه موردنظر است. کارشناسان می‌گویند در هنگام خرید آنلاین حتما توجه کنید که درگاه بانکی فیشینگ نباشد. در واقع درگاه پرداخت بانکی به آدرس
https://xxx.shaparak.ir معتبر است و هرگونه درگاه بانکی که shaparak.ir را در ادامه نام خود نداشته باشد می‌تواند درگاه فیشینگ باشد که برای سرقت اطلاعات بانکی شهروندان طراحی شده است.
همچنین پلیس فتا بارها از همه کاربران خواسته است درصورت مشاهده موارد مشکوک از طریق سایت پلیس فتا به نشانى www.cyberpolice.ir بخش ارتباطات مردمی آن را ثبت کرده و از آخرین رویدادها از جمله اخبار و حوادث سایبرى مطلع شوند تا کمتر مورد کلاهبرداری‌های مشابه قرار گیرند.
دیدگاه تان را بنویسید