وزیر ارتباطات در مناظره با نماینده مجلس درخصوص گران‌شدن اینترنت؛
اگر دانش اقتصادی ندارید، بپرسید
ریحانه جولایی
گران شدن اینترنت بحث داغی است که این روزها در شبکه‌های مجازی، رسانه‌های داخلی و در میان مردم جریان دارد و حواشی زیادی به همراه داشته است. بااین‌حال وزیر ارتباطات همواره از گران نشدن اینترنت صحبت می‌کند و می‌گوید مخالف این کار است. اما داستان حرف‌وحدیث‌های گران شدن اینترنت از کجا آمد؟
مصوبه‌ای که اجرای آن بدون گرانی اینترنت عملی نیست
داستان از اینجا شروع شد که نمایندگان مجلس شورای اسلامی می‌گویند قیمت اینترنت در سال ۱۴۰۰ نباید افزایش پیدا کند اما دولت باید 10 درصد مالیات اضافه از اپراتورهای اینترنت دریافت کند و آن را صرف ایجاد زیرساخت و توسعه شبکه‌های مرتبط با تلفن همراه کند.
در طرف دیگر وزارت ارتباطات می‌گوید مجلس در مصوبه خود به ایجاد زیرساخت و توسعه اینترنت هیچ اشاره‌ای نکرده و می‌خواهد با سه هزار میلیارد تومان درآمد حاصل از افزایش مالیات، این مبلغ را به اسم تولید محتوای فرهنگی، به صداوسیما واگذار کند. محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات همچنین گفته مصوبه اخیر مجلس باعث افزایش چشمگیر قیمت بسته‌های اینترنت در ایران می‌شود.
مجتبی رضاخواه، عضو هیئت‌رئیسه کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی بیان کرد: «مصوب کردیم که درآمد دولت از اپراتورها ۱۰درصد افزایش پیدا کند و در تلاش هستیم این افزایش درآمد صرف ایجاد زیرساخت و توسعه شبکه‌های مرتبط با تلفن همراه شود.»
بر اساس این مصوبه، «حق‌الامتیاز و حق‌السهم دولت از کارور(اپراتور)های ارایه‌دهنده خدمات مخابراتی» با هدف «حمایت از تولید و محتوا و فعالیت‌های فرهنگی و نظارت در فضای مجازی» افزایش می‌یابد.
این در حالی است که مسئولیت صدور مجوز و تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر و نظارت بر آن «به‌طور انحصاری بر عهده سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر (ساترا)» است که نهادی وابسته به صداوسیمای جمهوری اسلامی است.
حسین فلاح جوشقانی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان تنظیم مقررات، در واکنش به تصویب این مصوبه، در حساب توییتر خود نوشت بود: «با مصوبه امروز مجلس، قیمت اینترنت گران خواهد شد و توسعه اینترنت در مناطق محروم نیز متوقف خواهد شد.»
به گفته این مقام وزارت ارتباطات، درآمد اپراتورها «مستقیماً به تعرفه وابسته است» و افزایش درآمد خزانه و پرداخت به صداوسیما «حتماً با رشد قیمت اینترنت مواجه خواهد شد».
بااین‌حال اما مجتبی رضاخواه در واکنش به توییت وزیر ارتباطات که گفته بود با این شرایط اینترنت گران خواهد شد، نوشت: «مطلب به ایشان درست منتقل نشده» و «حتماً در سال ۱۴۰۰ قیمت اینترنت افزایش پیدا نخواهد کرد.»
پیش‌تر احسان قاضی‌زاده هاشمی، رئیس کمیته فرهنگی و جمعیت کمیسیون تلفیق مجلس، گفته بود حق‌السهم دولت از اپراتورها سالانه ۲۸ درصد است که باید به ۳۸ درصد تبدیل شود. او در گفت‌وگو با سایت خبری مجلس شورای اسلامی ادامه داد: «قبلاً اپراتورها فقط سهمی را برای توسعه زیرساخت‌ها ازجمله توسعه فیبر نوری می‌دادند، اما در حوزه محتوا یا هزینه نمی‌کردند و یا اینکه محدود و یا غیر هدفمند بود که ما برای اولین بار حوزه محتوا را در کنار زیرساخت گذاشتیم.» قرار است این پول صرف مقابله با محتواهای کنونی فضای مجازی شود که به عقیده این نماینده مجلس «بنیان خانواده را هدف قرار می‌دهد».
مناظره‌ای جنجالی بر سر گرانی اینترنت
با گذشت حدود یک هفته از این صحبت‌ها اما مناظره تلفنی اخیر وزیر ارتباطات با احسان قاضی‌زاده هاشمی تبدیل به یکی از جنجالی‌ترین موضوعات روز شد. در این مناظره قاضی‌زاده هاشمی به آذری جهرمی گفته است که ما از بانک مرکزی استعلام کردیم، با چک کردن تراکنش‌ها به‌حساب اپراتورها گفتند جمع واریزی آن‌ها ۳۲هزار میلیارد تومان بوده نه 17.5 هزار میلیارد تومان. آذری جهرمی در پاسخ گفت: اگر دانش اقتصادی ندارید، بپرسید. همه می‌دانند تفاوت گردش حساب با درآمد چیست. خیلی مفهوم ساده‌ای است. اگر معتقد به شفافیت هستید، شجاعت داشته باشید مصوبه خودتان را روی آنتن برای مردم بخوانید تا مردم بدانند ۳هزار میلیارد از جیب آن‌ها به چه کسانی داده می‌شد. چگونه ممکن است با این طرح شما اینترنت گران نشود؟
قاضی‌زاده در ادامه به جهرمی گفته است شما سواد نداری و او را تهدید کرده که از عملکرد او تحقیق و تفحص خواهد شد. جهرمی نیز در جواب گفت: من متخصص ارتباطات و اقتصاد آن هستم و فکر نمی‌کنم شما در این زمینه تجربه و دانش نداشته باشید. نسبت به همه لحظه‌های مسئولیتم پاسخگو هستم و دفاع می‌کنم، اما شما تنها مصوبه را بخوانید، ما خواسته دیگری نداریم.
نکاتی که میان دعوا ناگفته ماند
این جدال لفظی بین وزیر وزارت ارتباطات و نماینده مجلس در شرایطی است که درباره قیمت اینترنت چند واقعیت بی‌پاسخ‌مانده است.
اول اینکه در لایحه بودجه ۱۴۰۰ ردیف بودجه‌ای برای تولید محتوا در فضای مجازی در نظر گرفته شده است که به ۲۵ دستگاه ازجمله وزارت ارشاد، صداوسیما و... پرداخت می‌شود. اگر پرداخت بودجه به دستگاه‌های دولتی و صداوسیما برای تولید محتوا در فضای مجازی اشکال دارد (که اشکال دارد) چرا دولت از ابتدا آن را در بودجه گنجانده است؟
دوم اینکه مطابق قانون، کف و سقف قیمتی برای اپراتورها در نظر گرفته شده است که بر اساس آن می‌توانند بدون مجوز بهای بسته‌های اینترنتی را تا سقف قیمت برسانند. موضوعی که بارها مدیران زیرمجموعه وزارت ارتباطات به آن اشاره‌کرده‌اند.
در همین زمینه پیمان قره‌داغی، مدیرکل حفاظت از حقوق مصرف‌کننده رگولاتوری گفته بود که برای اپراتورهای سیار سقف و کف قیمتی مشخص‌شده است که برای سیم‌کارت‌های اعتباری سقف قیمت برای ترافیک بین‌الملل حدود ۶۲ هزار و برای سیم‌کارت‌های دائمی حدود ۴۲ هزار تومان است و برای ترافیک داخلی نصف است اما اپراتورها اینترنت را با کف قیمت می‌فروشند که یک چهاردهم این مبلغ است.
بنابراین اپراتورها بدون نظر مجلس و وزارت ارتباطات می‌توانند تا سقف قانونی قیمت‌هایشان را افزایش دهند و اگر این کار را نمی‌کنند به گفته خودشان به این دلیل است که قدرت خرید مردم پایین است و نگران کاهش مصرف اینترنت از سمت مصرف‌کنندگان و کاهش درآمدشان هستند.
سومین و مهم‌ترین نکته این است که انحصار واردات پهنای باند سالیان سال است در دست یک شرکت زیرمجموعه وزارت ارتباطات به نام شرکت ارتباطات زیرساخت است. این انحصار بارها موردانتقاد قرارگرفته است و در همین زمینه سید مصطفی سید هاشمی، رئیس وقت هیئت‌مدیره مخابرات ایران در سال ۹۵ گفته بود که قیمت پهنای باند در ایران ۲۰۰ برابر قیمت اروپا است و علت این اتفاق انحصار در واردات پهنای باند است. پیش از او در سال ۹۳ هم‌مرکز پژوهش‌های مجلس با انتشار گزارشی ضمن اشاره به انحصار در واردات پهنای باند توضیح داده بود که پهنای باند با حدود ۲۵ برابر قیمت اولیه به دست کاربران می‌رسد.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی می‌گویند قیمت اینترنت در سال ۱۴۰۰ نباید افزایش پیدا کند اما دولت باید 10 درصد مالیات اضافه از اپراتورهای اینترنت دریافت و آن را صرف ایجاد زیرساخت و توسعه شبکه‌های مرتبط با تلفن همراه کند؛ مصوبه‌ای که وزیر ارتباطات آن را زمینه‌ساز افزایش چشمگیر قیمت بسته‌های اینترنت در ایران می‌داند
آینده تحصیلی دانش‌آموزان مناطق محروم درخطر است
همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد گران شدن اینترنت اول از همه تهدیدی جدی برای ادامه تحصیل دانش‌آموزان در مناطق کم برخوردار است.
به گزارش ایرنا، پس از اعتراض‌های صورت گرفته از طرف کاربران و افزایش نگرانی‌ها درباره افزایش تعرفه اینترنت که می‌تواند تهدیدی برای دانش‌آموزان مناطق کم برخوردار برای ادامه دسترسی‌شان به آموزش‌های آنلاین و مجازی باشد، درنهایت اصلاحیه این بند توسط عضو هیئت‌رئیسه مجلس قرائت شد که بر اساس آن، ارائه‌دهندگان خدمات، اجازه افزایش تعرفه اینترنت مصرفی را در سال ۱۴۰۰ نخواهند داشت.
بااینکه انتقادهای مردمی و هشدارهای مقام‌های دولتی توانست این اصلاحیه را به مصوبه مجلس اضافه کند، اما پاسخ یک پرسش مهم که از طرف وزیر ارتباطات مطرح شد همچنان از طرف نمایندگان بدون پاسخ مانده است: «چطور می‌شود به بنگاه اقتصادی گفت مالیات را ۱۰ درصد بالا ببر، اما به تعرفه دست نزن!؟» بنابراین بااینکه موضوع ممنوعیت افزایش قیمت از طرف مجلس مطرح می‌شود، اما این بار، احتمال کاهش خدمات‌رسانی اپراتورها به دلیل کاهش سودآوری وجود دارد که همچنان تهدیدی برای آموزش مجازی است.
کار مجلسیان خالی کردن دل مردم است
دومین مصوبه مجلس، مربوط به تعرفه اینترنت پیام‌رسان‌ها بود که آن‌هم پس از مواجه‌شدن با انتقادها اصلاح شد. بر اساس مصوبه اخیر مجلس، تعرفه اینترنت پیام‌رسان‌های داخلی در سال آینده، ۲۰ درصد تعرفه اینترنت پیام‌رسان‌های خارجی تعریف شد که این مصوبه بار دیگر واکنش آذری جهرمی را به‌دنبال داشت.
تابستان امسال و هم‌زمان با رونمایی از نسخه جدید نرم‌افزار آموزشی شاد و اضافه شدن قابلیت‌های جدید آن برای سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ مشاور وزیر آموزش‌وپرورش و مسئول این شبکه اعلام کرد، خدمات پایه شاد به‌صورت عمومی تعریف‌شده و رایگان و همگانی است.
بااین‌حال بر مبنای مصوبه اخیر مجلس، عملاً دولت دیگر اجازه رایگان کردن شبکه دانش‌آموزی شاد را ندارد و از سال بعد استفاده از شاد با پرداخت هزینه ممکن است؛ به همین راحتی مصوبه‌ای ضد عدالت اجتماعی و مخالف مردم مناطق محروم تصویب شد.
این باز نیز پس از انتقادهای مطرح‌شده، نمایندگان درباره رایگان بودن اینترنت پیام‌رسان‌های داخلی مانند شاد و دانشگاه‌ها مانند سال ۱۳۹۹ در سال آینده رأی‌گیری کردند و بر این اساس، اینترنت شاد و سایر پیام‌رسان‌های داخلی مرتبط با آموزش مجازی دانشگاه‌ها، با ۱۷۶ رأی موافق، ۸ رأی مخالف و ۱۱ رأی ممتنع از مجموع ۲۴۹ نماینده حاضر در جلسه رایگان ماند.
سیدحسن الحسینی، مشاور وزیر آموزش‌وپرورش و مسئول شبکه شاد، پیش‌ازاین درباره نقش اساسی زیرساخت‌های ارتباطی کشور و دسترسی آموزشی با اشاره به پوشش محدود اینترنت گفته بود: «اینترنت در ایران پوشش محدودی دارد؛ بنابراین برخی دانش‌آموزان که تعدادشان بیش از ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر است، اساساً به شاد دسترسی ندارند.»
بر این اساس انتظار می‌رود نمایندگان مجلس به‌جای مصوبه‌هایی که عمرشان در برخی مواقع به یک شبانه‌روز نیز نمی‌رسد و دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان را دچار نگرانی می‌کند، با نگاه مشورتی با مسئولان و دستگاه‌های مربوطه، بر توسعه زیرساخت‌های ارتباطی کشور تأکید داشته باشند.
دیدگاه تان را بنویسید