افزایش نگرانی‌ها از تصویب طرح «حذف اجبار خانواده‌ها به غربالگری پیش‌از زایمان» در مجلس
پناه بر عزرائیل...!
نفیسه محمدزاده
خبر کوتاه بود اما دامنه‌دار. کبری خزعلی، رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان در شورای عالی انقلاب فرهنگی ۲۵ دی در پیامی توئیتری نوشت: «با عرض تبریک به مادران و پرسنل خدوم وزارت بهداشت، بالاخره با تلاش برخی از نمایندگان انقلابی مجلس، اجبار به غربالگری توسط مادر و پزشکان با تجویزهای غیراستاندارد و غیرمتقن علمی (که باعث قتل جنین می‌شد) برداشته شد. حالا دیگر هیچ پزشک و مادری مجبور به غربالگری و کشتن جنین نیست.»
اندکی پس از این توئیت، نسبت به عواقب خطرناک این تصمیم مجلس موجی از اعتراض و ابراز نگرانی در جامعه به راه افتاد.
ضرباهنگ اعتراضات این بود که این تصمیم مجلس که ظاهرا با هدف افزایش جمعیت اتخاذ شده در عمل به تولد نوزادان معلول و به خطر افتادن سلامت زنان و فرزندان منجر خواهد شد و با این تصمیم در سال‌های آینده شاهد تولد بچه‌های کم توان و با بیماری خاص خواهیم بود.
واکنش‌ها در حدی بود که خانم دکتر توئیت خود را حذف کرد. اقدامی که بر اعتراضات دامن زد. مصطفی تاجزاده در مورد حذف این توئیت نوشت: «اگر این تصمیم اشتباه است و آسیب‌ها و پیامدهای مصیبت‌باری دارد، که دارد، چرا مصوبه شرم‌آور مجلس- اقلیت را لغو نمی‌کنید؟ ایرانیان را در شریط پرفشار کنونی بیش از این ناراضی و خشمگین نکنید.»
عباس عبدی نیز تیغ تند انتقاد خود را متوجه کبری خزعلی کرد و در توئیتر نوشت: «اگر همه مادران خانه‌های مصادره‌ای در الهیه تهران داشتند باکی از معلول به دنیا آمدن کودکانشان نبود. شرم چیز خوبی‌ست اگر یافت شود.»
اشاره عبدی به ویدئوی مهدی خزعلی، برادر مریم (کبری) خزعلی است که در آن درباره ملک الهیه 500 میلیاردی خواهر خود که از قضا غصبی و مصادره‌ای است و از فرط بزرگی «فرزندش در آن گم می‌شود»!؛ سخن می‌گوید.
البته اظهارات جنجالی این خواهر محدود به مورد اخیر نیست، پیش‌تر نیز در ارتباط با غربالگری پیش از زایمان گفته بود: «در حال حاضر کشورهای غربی غربالگری را قبول ندارند و مردم را به افزایش جمعیت تشویق می‌کنند.» گویی قصه عناد خانم دکتر با زنان سر دراز دارد، چراکه از مخالفان سرسخت اعطای پاسپورت ایرانی به فرزندان زنانی که همسر غیرایرانی دارند، نیز به شمار می‌آید.
تکذیب مصوبه «غربالگری اجباری مادران باردار»
رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، در گفت‌وگو با وبسایت روزنامه اعتماد این خبر را تکذیب کرد و گفت، مجلس هنوز مصوبه‌ای در این زمینه ندارد. به گفته حسینعلی شهریاری، ، بحث در این باره در کمیسیون ویژه جمعیت و تعالی خانواده طرح شده اما هنوز این تصمیم گرفته نشده است.
شهریاری تصریح کرد: «این مساله در حد پیشنهاد است و می‌گوید اجبار به این مساله حذف شود، اما مادرانی که مایل به انجام این کار هستند یا دکتر متخصص برای آنها چنین امری را لازم می‌داند کماکان می‌توانند غربالگری را انجام دهند».
در خصوص غربالگری، تصمیم‌گیر نهایی شورای نگهبان است
رئیس کمیسیون بهداشت و درمان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا نیز تاکید کرد: موضوع عدم اجبار برای غربالگری زنان باردار از جمله سیاست‌های جمعیتی کمیسیون اصل ۸۵ قانون اساسی است و شورای نگهبان در این خصوص تصمیم می‌گیرد.
شهریاری ادامه داد: در کمیسیون اصل ۸۵ درباره غربالگری‌ها صحبت شده اما قطعاً تصویب نشده است چرا که برای تصویب شدن باید به شورای نگهبان برود و اگر این شورا آن را تصویب کرد قانون می‌شود. وی گفت: ما در مجلس سقط جنین قانونی و غربالگری را تصویب کردیم؛ یک عده معتقدند نباید به اجبار باشد و این موضوع را در کمیسیون اصل ۸۵ قانون اساسی مطرح کردند که این به کمیسیون بهداشت و درمان مجلس ربطی ندارد.
هیچگاه اجباری نبوده است
کیانوش جهانپور نیز در توییتر نوشت: «غربالگری بیماری‌های ژنتیکی که بر پایه شواهد علمی و فناوری‌های موجود، پیشگیری از آن میسر باشد، سیاستی در راستای ارتقای سلامت عمومی است.» سخنگوی سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت تاکید کرد، غربالگری بیماری‌های ژنتیکی جنین «هیچگاه اجباری نبوده» است.
به گفته او، دستورالعمل وزارت بهداشت در این رابطه «با مشارکت آگاهانه و داوطلبانه» والدین عملی شده و نقش موثری در کاهش موارد تولید بیماری‌های ژنتیکی از جمله سندرم داون داشته است.
به اعتقاد جهانپور، تصمیم‌ها در باره جمعیت و سلامت جمعیت «باید در چارچوب دستاوردهای دانش نوین بشری» باشد، «نه یک کلمه بیش و نه یک کلمه کم.»
غربالگری سیاست دشمن است
البته طرح این موضوع، مسبوق به سابقه است و اینطور نیست که فی‌البداهه در مجلس مطرح شده باشد.
پارسال برنامه‌‌ای از شبکه ولایت درمورد «ایرادات فنی غربالگری» پخش و مقدمات این بحث مطرح شده بود. در این برنامه مجری ادعا می‌کرد که «غربالگری سیاست دشمن است» و «توطئه دشمن در پیچاندن پیچ دستگاه»، به گونه‌ای است که پیچ دستگاه‌ها را چرخانده‌اند تا بچه‌های سالم را معیوب تشخیص دهد! یکسال پس از ادعای مجری شبکه ولایت، با تلاش «نمایندگان انقلابی»، اجبار به غربالگری برداشته شد.
پیشگیری از یک عمر رنج بی‌پایان
اما این موضوعِ از نظر پزشکی مسلم و تردیدناپذیر، چیست که این روزها اینچنین بحث‌برانگیز شده است؟
غربالگری یک‌سری آزمایش خون و سونوگرافی است که برای بررسی سلامت جنین و غربال‌کردن گروه‌های پرخطر از لحاظ بیماری‌های عفونی، سندروم داون و برخی دیگر از نُقصان‌های ژنتیکی و ناهنجاری‌های فیزیکی در ماه‌های مختلف بارداری انجام می‌شود و وزارت‌بهداشت برخی از آنها را اجباری کرده بود تا از تولد نوزاد ناسالم جلوگیری کند. غربالگری جنین معمولا در سه ماهه اول بارداری انجام می‌شود که از دهه 80 با سماجت و سرسختی بسیار مصوب مجلس قرار گرفت و البته انجام آن الزام و اجباری نداشت اما بسیاری از پزشکان متخصص زنان و زایمان ادامه روند مراقبت‌های بارداری را مشروط به انجام این تست و اطمینان از نتیجه آن می‌دانستند.
بیماری‌های ژنتیکی، بدون درمان اما قابل پیشگیری
براساس اعلام سازمان بهزیستی از سال ۱۳۹۲ تاکنون از تولد حدود ۷۰۰۰ مورد نوزاد معلول ـ به دلیل داشتن شرایط جامع و کامل سقط ـ جلوگیری شده است. از سوی دیگر سازمان هیچگونه اجباری برای غربالگری نداشته، بلکه برنامه غربالگری خود را به خانواده‌ها معرفی و خانواده به طور آگاهانه انتخاب می‌کند که آیا غربالگری را انجام خواهد داد یا خیر.
این درحالیست که سازمان بهزیستی از سال ۱۳۷۶ برنامه پیشگیری از معلولیت‌ها را به وسیله غربالگری ژنتیک نه به صورت اجباری بلکه به صورت آگاهانه (آگاهی‌بخشی) در سطح کشور اجرا می‌کند تا از این طریق از تولد نوزادان معلول در جامعه و هزینه‌های آن جلوگیری کند. انوشیروان محسنی بندپی در سال ۱۳۹۷ که سرپرست سازمان تامین اجتماعی را بر عهده داشت، در کنفرانس ملی کودکان معلول بیان کرد: سالانه حدود ۲۹ تا ۳۵ هزار کودک معلول در کشور متولد می‌شوند که نیمی از آنها اختلالات ژنتیکی دارند. این در حالیست که تمامی بررسی‌های علمی نشان داده اگر برای اختلالات ژنتیکی به علت‌یابی ژنی بپردازیم، می‌توانیم معلولیت‌زایی را کاهش دهیم.
وی معتقد است که دو سال مطالعات مبتنی بر شواهد در سازمان بهزیستی کشور بر زوج های جوان نشان داده که این مداخلات بسیار موثر هستند.
اقدام انقلابی یا درافتادن با اصول علم مدرن؟!
همان‌گونه که اشاره شد؛ حذف غربالگری زنان باردار توسط نمایندگان در محافل علمی و پزشکی و نیز شبکه‌های اجتماعی موجی از اعتراض به دنبال داشته است که مرور برخی از آنها به تبیین ابعاد و تبعات این طرح کمک می‌کند:
- «با این شاهکار مجلس انقلابی فاصله طبقاتی بیشتر نمایان می‌شود. زیرا آنهایی که دستشان به دهانشان می‌رسد، غربالگری‌ها را انجام می‌دهند و بچه‌هایشان سالم به دنیا می‌‌آیند و طبقه ضعیف که توان پرداخت هزینه‌ها را ندارند، درگیر تبعات مادی و معنوی فرزندان معلول می‌شوند.»
- «همه دنیا دنبال رایگان کردن تست غربالگری هستند، شما بردارید تا بچه‌های عقب‌مانده بیشتری به دنیا بیایند، هم پدر و مادرشان عذاب بکشند هم جامعه هزینه بدهد.»
-«بحث فقط لغو اجبار به غربالگری نیست، مسئله اصلی این است که با این طرح سونوگرافی و آزمایشات (مثل تشخیص بیماری‌های پروانه‌ای و...) از لیست تعهدات بیمه برداشته می‌شود و باتوجه به هزینه‌های بالای این‌ها، باید منتظر رشد تصاعدی تولد نوزادان معلول به دلیل فقر باشیم.»
- «داریم به ژانر وحشت می‌رسیم. این همه ذوق و تبریک برای به دنیا آمدن بچه‌های معلول چه معنایی دارد؟»
-«فقط بچه بیارید. به هر قیمتی که شده. حتی اگر بیماری جدی داشته باشد و تا آخر عمر خودش و دیگران عذاب بکشند مهم نیست. مهم تعداد ماست که باید بالا باشد. مهم فقط افزایش جمعیت است.»
-«آیا بودجه‌ای برای هزینه نگهداری این اطفال با نیازهای ویژه اختصاص داده شده؟ مراکز درمانی چطور؟ آیا می‌توانید به صدها کودک با نیازمندی‌های خاص و والدینشان خدمات ارائه کنید یا خواهید گفت اراده خدا بوده و مردم باید تحمل کنند؟»
-«زمانی کودک سندرم دان بسیار زیاد بود، چون غربالگری مطرح نبود.»
-«از نظر این‌ها (نمایندگان مدافع طرح)واکسن عقیم می‌کند و غربالگری جنین می‌کشد؛ این‌ها تصمیم می‌گیرند که مردم ایران این‌گونه زندگی کنند.»
- «خزعلی حال احتمالا خوشحال است که این آزمایشات ممنوع شده چرا که در هر صورت هر بچه‌ای با هر اختلالی که متولد شود شناسنامه دارد و در آمار جمعیتی لحاظ می‌شود و این در راستای سیاست‌های افزایش جمعیت است.»
- «احتمالا خانم خزعلی نوه مبتلا به سندروم داون یا اوتیسم یا تالاسمی یا سیانوز و ... ندارند و نمی‌دانند نگهداری این بچه‌های معصوم و بیگناه غیر از بعد کمرشکن مالی چه بار روانی کشنده‌ای دارد و هیچ نهاد دولتی حمایت‌کننده معناداری از سوی دولت، مسئولیت جان و مال و عمر مادرانی را که بیگناه صاحب فرزندی ناسالم شده‌اند، برعهده نمی‌گیرد.»
در پایان بد نیست به واکنش سعید حجاریان در این خصوص اشاره کنیم که می‌گوید: «کسانی که مخالف غربالگری هستند لازم نیست به متخصصان مراجعه کنند... کافیست از حجج اسلام آقایان محمدی گلپایگانی، امامی کاشانی و موسسه نسل امید تفحص کنند!» لازم به توضیح است که هر دو این آقایان فرزندی با سندروم داون دارند. موسسه نسل امید هم که در همین رابطه فعالیت می‌کند ظاهراً با آقای امام کاشانی مرتبط است.
دیدگاه تان را بنویسید