موقعیت سه‌نبش!

سعیده علیپور

هفته گذشته دولت، لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور را پس از تحویل به مجلس شورای اسلامی منتشر کرد. در حالی که انتظار می‌رفت رشد افسارگسیخته نرخ بیکاری، تورم، مشکلات معیشتی مردم و مرگ و میر ناشی از کرونا در سرلوحه بودجه در نظر گرفته شود؛ نه‌تنها سهم برخی از وزارتخانه و سازمان‌های موثر در کشور نسبت به سال گذشته تغییر محسوسی نکرد که حتی ردیف‌های بودجه، میزان یارانه‌ها و وام ازدواج و وام مسکن همچنان ثابت ماند. در عوض سهم برخی نهادها و بنیادهایی که خدمات عمومی ندارند، افزایش چشمگیری داشت. به طوری که بسیاری در واکنش به این رشد لب به انتقاد گشودند و این افزایش را متناسب با عملکرد این نهادها ندانستند.

نارضایتی دولت از سهم برخی نهادها

در حالی که بسیاری از فعالان اجتماعی معتقدند اساسا بودجه بسیاری از این نهادها و سازمان‌ها با کارکردهای فرهنگی درست رصد نمی‌شود و خروجی آنها تناسبی با بودجه‌های چند هزار میلیاردیشان ندارد، دولت هم از این تخصیص‌ها ناراضی است. در جریان تقدیم و بررسی بودجه سال گذشته بود که دولت شکایت‌های گوناگون از سهم‌خواهی برخی نهادها و بنیادها داشت. در آن زمان محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه درباره آنها گفته بود: «برخی از این نهادها و مؤسسات را اصلا ما نمی‌دانیم چه می‌کنند و نمی‌شود به آنها نزدیک شد. نه‌تنها نمی‌توانستیم از آنها سوالی بپرسیم، بلکه آنها از ما می‌پرسیدند که چطور به خودتان جرات داده‌اید از ما بپرسید با بودجه چه می‌کنیم»؟

حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهوری هم در صفحه توئیترش این‌طور نوشته بود: «وقتی می‌خواهیم بودجه‌شان را قطع کنیم، کل بودجه کشور را گروگان می‌گیرند، تا تکلیف آن یک ردیف مشخص شود».

گرچه امسال حتی این گلایه‌ها هم مطرح نشد و دولت با گشاده‌دستی در روزهای سیاه کرونا و تورم و بیکاری، بودجه این نهادها، و سازمان‌ها را افزایش داد.

صدا و سیما در مرکز انتقادات

در این میان سازمان صداوسیما در مرکز انتقادات قرار گرفت. سهم این سازمان از بودجه پیشنهادی سال آینده کل کشور، برای تولید برنامه‌های صوتی و تصویری، معادل ۲۶۱۹ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است. این در حالی است که بودجه مصوب نهایی سازمان صداوسیما در سال ۹۹، مبلغ ۱۹۱۵ میلیارد تومان بود. این افزایش 35 درصدی در حالی رخ می‌دهد که در سال‌های اخیر صداوسیما با موجی از نظرات منفی در خصوص کیفیت پایین انواع تولیدات صوتی و تصویری خود از سوی متخصصان رسانه مواجه بوده و بارها در خصوص بحران مخاطب مورد انتقاد قرار گرفته است.

عباس عبدی، روزنامه نگار بودجه صداوسیما برای سال ۱۴۰۰ را همچون بنز ۱۰ میلیاردی برای مسافرکشی می‌داند. او می‌گوید: «اگر هرگونه سرمایه‌گذاری روی مفهوم رسانه بشود هیچ ضرری ندارد و خیلی هم خوب است. ولی اینجا با رسانه روبرو نیستیم و بیشتر شبیه یک جعبه ابزار است و هرچه پول داخل آن بریزید، مشکلاتش را افزایش و بیشتر پنهان می‌کنید».

سهم صدا و سیما از بودجه پیشنهادی سال آینده کل کشور، معادل ۲۶۱۹ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است. این در حالی است که بودجه مصوب نهایی سازمان صداوسیما در سال ۹۹، مبلغ ۱۹۱۵ میلیارد تومان بود

او ادامه می‌دهد: «اگر بخواهم توصیفی از این رادیو و تلویزیون داشته باشم این است که یک بی‌ام‌و یا بنز آخرین سیستم که مثلا ۱۰ میلیارد تومان می‌ارزد را برای مسافرکشی بین میدان انقلاب و میدان آزادی انتخاب کرده‌اند. علاوه بر راننده، برای محافظت در برابر سرقت یک کمک راننده و یک محافظ هم در صندلی عقب دارد. یک نفر را با قیمت خطی سوار می‌کنند تا از میدان آزادی به میدان انقلاب ببرند و برگردانند».

این تشبیهات در حالی از سوی این فعال رسانه‌ای مطرح می‌شود که بر اساس برآوردها بودجه صداوسیما در سال آینده، معادل بودجه ۲۰ استان ارزیابی می‌شود. طبق این لایحه بودجه صداوسیما دو هزار و 619 میلیارد تومان برآورد شده است که این میزان بودجه برابر با بودجه 10 استان کشور یعنی استان‌های: همدان، اردبیل، زنجان، یزد، مرکزی، چهارمحال و بختیاری، البرز، قزوین، قم و سمنان است. از سوی دیگر پیش‌بینی شده است که از محل صندوق توسعه ملی تا سقف 150 میلیون یورو جهت تولید مستند، پویا نمایی، فیلم وسریال به صداوسیما اختصاص پیدا کند که معادل ریالی این مبلغ: 4 هزار و 500 میلیارد تومان یعنی معادل بودجه 10 استان دیگر از جمله آذربایجان شرقی، کردستان، مازندران، لرستان، گیلان، کهگیلویه و بویراحمد، ایلام، گلستان و خراسان‌های جنوبی و شمالی است.

البته در این میان سازمان صداوسیما همانند وزارت ورزش مکلف شده است که درآمدهای تبلیغاتی ناشی از پخش مسابقات ورزشی را نزد خزانه‌داری کشور واریز کند که این وجه به نسبت ۳۰ به ۷۰ به ترتیب در اختیار وزارت ورزش و صداوسیما قرار می‌گیرد.

سهم فرهنگستان ادب فارسی

علاوه بر صدا و سیما یکی دیگر از نهادهایی که مورد انتقاد‌های عمومی قرار گرفته، فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد سعدی و چند نهاد دیگر است. بودجه پیشنهادی برای فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی ۴۶ میلیارد و ۳۳۸ میلیون تومان است که این میزان در سال ۱۳۹۹، ۲۸ میلیارد و ۷۳6 میلیون تومان بوده است. برای بنیاد سعدی ۲۰هزار میلیون تومان درنظر گرفته شده است. این در حالی است که بسیاری از فعالان حوزه ادبیات و کتاب عملکرد این بخش را همواره مورد انتقادات جدی قرار داده‌اند و از سوی مردم نیز واژگان ابداعی این مجموعه اغلب با برخورد طنزآمیز مردم مواجه شده است.

انتشار کتاب واژههای فرهنگستان در بیشتر موارد با اعتراض و حاشیه‌هایی همراه بوده و بسیاری از واژههای این فرهنگستان به شوخی و خنده و حتی خلق لطیفه منجر شده است. حتی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی یک بار در یک برنامه تلویزیونی از مضحکه دستاوردهای واژگانی فرهنگستان توسط مردم انتقاد کرد. با وجود همه این انتقادها و مضحکه‌ها، برخی به طعنه می‌گویند ابداع «خمیراک» و «برگک» برای کشور 46 میلیارد تومان آب می‌خورد.

بررسی سهم بودجه  برخی دیگر از نهادها

همزمان با تحویل بودجه سال ۱۴۰۰ به مجلس شورای اسلامی سهم نهادها و مراکز دینی و قرآنی همچون شورای عالیه حوزه‌های علمیه، سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمان تبلیغات اسلامی و... در حالی مشخص شد که بیشتر آنها با افزایش بودجه در قیاس با سال گذشته مواجهه شده‌اند. در این بین بودجه صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی نسبت به سال گذشته هیچ تغییری نداشته است. اما بودجه دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ۲,۰۵۰,۰۰۰ میلیون ریال پیش‌بینی شده است که نسبت به سال گذشته با افزایش بودجه روبه‌رو بوده است.

هرچند سال گذشته دولت از فشار برخی نهادها برای افزایش سهم بودجه خود خبر داد، اما امسال با گشاده‌دستی در روزهای سیاه کرونا و تورم و بیکاری، بودجه همان‌ هادها، و سازمان‌ها را افزایش داد

همچنین بودجه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ۳,۳۰۰,۰۰۰ میلیون ریال و بودجه‌های مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی ۴۳۴,۰۰۰ میلیون ریال، مجمع جهانی اهل بیت(ع) ۷۵۰,۰۰۰میلیون ریال، دانشگاه اهل بیت(ع) ۱۷۸,۰۰۰میلیون ریال، دانشگاه مذاهب اسلامی۳۳۰,۰۰۰میلیون ریال برآورد شده است.

برآورد بودجه شورای عالی حوزه‌های علمیه ۶,۵۱۰,۰۰۰ میلیون ریال است که نسبت به سال گذشته با افزایش دو برابری روبه‌رو شده است. همچنین بودجه مرکز خدمات حوزه‌های علمیه ۱۰,۰۰۰,۰۰۰ میلیون ریال برآورد شده است و بودجه ستاد احیاء امر به معروف و نهی از منکر ۳۵۴,۰۰۰ میلیون ریال در نظر گرفته شده است.

برآورد بودجه سازمان تبلیغات اسلامی ۳,۶۱۰,۰۰۰ میلیون ریال است که از میان زیرمجموعه‌های آن، سهم پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی۲۸۳,۵۳۱ میلیون ریال، شورای سیاستگذاری ائمه جمعه۳۵۳,۰۰۰ میلیون ریال، مرکز رسیدگی به امور مساجد ۴۰۲,۰۰۰ میلیون ریال، ستاد اقامه نماز۲۱۰,۰۰۰ میلیون ریال، موسسه دایره‌المعارف فقه اسلامی۶۷,۰۰۰ میلیون ریال است.

برآورد بودجه صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی ۲۰۰,۰۰۰ میلیون ریال برای سال ۱۴۰۰ در نظر گرفته شده است. پرداخت بودجه قرآن اتفاقی است که از سال ۱۳۹۰ باهدف توسعه فرهنگ قرآنی در کشور آغاز شده و در سال ۹۸ برآورد بودجه این صندوق ۱۰۰ میلیارد تومان بود و در سال ۹۹  ۲۰ میلیارد تومان برای این صندوق در نظر گرفته شد و با کاهش ۸۰ درصدی روبه رو شد. اما امسال رقم بودجه نسبت به سال گذشته هیچ تغییری نداشته است.

برآورد بودجه شورای سیاستگذاری حوزه‌های علمیه خواهران ۳,۲۵۰,۰۰۰ میلیون ریال در بودجه سال ۱۴۰۰ برآورد شده است. همچنین برآورد بودجه جامعه‌المصطفی العالمیه ۴,۶۵۰,۰۰۰ میلیون ریال و دانشگاه امام صادق(ع) ۱۷۹,۰۰۰ میلیون ریال پیشنهاد شده است.

از سوی دیگر بودجه سال ۱۴۰۰ سازمان اوقاف و امور خیریه ۷۶۰,۰۰۰ میلیون ریال است که در این میان دانشگاه علوم و معارف قرآنی ۴۴۵,۰۰۰ میلیون ریال سازمان اوقاف و امور خیریه، حمایت از مدارس علوم دینی اهل سنت کمک به معیشت روحانیون ۱,۸۵۰,۰۰۰میلیون ریال از این بودجه سهم خواهند داشت. همچنین برای این سازمان در سال ۱۴۰۰ برآورد بودجه تملک و دارایی ۱,۵۰۸,۳۲۰ میلیون ریال در نظر گرفته شده است.

برآورد بودجه موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران ۱۸۶,۴۱۷ میلیون ریال پیش‌بینی شده است.