جدال طب سنتی و مدرن؛ علمی یا ایدئولوژیک؟

سعیده علیپور

آغاز هفته نخست آذر ماه علاوه بر محدودیت‌های جدی کرونا، دعوای جنجالی وزیر و معاونش را نیز به همراه داشت. خبر استعفای رضا ملک‌زاده، معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، نه تنها حاوی موضوعات روز بود که مناقشه‌ای قدیمی در وزارت بهداشت و البته سیاستگذاران حوزه بهداشت و درمان را نیز در خود داشت.

گرچه در جریان این خبر سعید نمکی وزیر بهداشت؛ معاون مستعفی‌اش را متهم به ارائه اطلاعات تحقیقاتی غلط به تیم تصمیم گیرنده مدیریت کرونا کرد. اما برخی معتقدند؛ ملک زاده، نه به دلیل این اشتباهات که برای موضع‌گیری‌هایش علیه طب سنتی در تیررس خشم و حذف قرار گرفته است.

معاون مستعفی تحقیقات و فناوری، هم البته در بیان دلایل استعفای خود در کنار«اظهارات غیرعلمی و ناشی از شتابزدگی وزیر بهداشت در مورد تولید واکسن ایرانی کرونا»، «عدم درک درست از تحقیق و پژوهش»، به ادعا‌های وزیر بهداشت و سازمان غذا و دارو در خصوص موثر بودن دارو‌های گیاهی هم اشاره کرد تا بار دیگر این جدال قدیمی را به صدر خبرها بکشاند.

ماجرای رونمایی از چهار داروی گیاهی

روز ۱۴ آبان در حالی که کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و داروی ایران از صدور مجوز تولید چهار داروی گیاهی برای درمان کمکی کرونا‎ خبر داد که مسئولان مختلف وزارت بهداشت پیش از این بارها توصیه‌های طب سنتی برای درمان کرونا را مصداق کلاهبرداری عنوان کرده بود.

حتی، ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت، تنها یک روز پس از رونمایی از چهار داروی گیاهی جدید گفت: «روش اثبات دارو مشخص است؛ دارو اول باید در آزمایشگاه‌ها، روی حیوانات و نمونه‌های شبیه انسان و بعد انسان ثابت شود. دولت سومالی که ادعای بسیاری در داروهای گیاهی و طب سنتی و بومی در این کشور مطرح است، اعلام کرد داروهایی که برخی مدعی بوده در درمان کرونا موثر هستند ابتدا روی خودشان تست شده و در صورتی که بهبودی حاصل شد برای درمان دیگران هم استفاده شود».

او در ادامه گفت: «از آن‌جا که بیش از ۵۰ درصد مبتلایان کرونا، بدون هیچ دارویی و ۸۰ درصد بیماران با عوارض جزیی بیماری بهبود می‌یابند، حتی اگر به آنها شربت آلبالو هم بدهیم خوب می‌شوند.»

از سوی دیگر مسعود مردانی، عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا اخیرا طب سنتی را طب شیادی نامیده و گفته بود: «وقتی مکانیزم‌های ایجاد بیماری در کرونا هنوز برای همه محققین دنیا شناخته نشده است، طب سنتی می‌خواهد چه کاری انجام دهد؟». همچنین مینو محرز، عضو دیگر این کمیته از افزایش تمایل به طب سنتی در شرایط کنونی انتقاد کرده بود. با این حال سعید نمکی از حامیان طب سنتی بوده و آنگونه که رضا ملک زاده در نامه‌اش توضیح داده، وزیر بهداشت تلاش کرده طب سنتی را در طب مدرن ادغام کند.

سعید نمکی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در جلسه بررسی بهره‌مندی از ظرفیت‌های طب ایرانی برای درمان کرونا با بیان اینکه سخنان دیگران در تخریب طب سنتی را به پای بنده نگذارید، گفته بود: «در ابتدای حضورم در وزارت بهداشت تأکید کردم که دانشجویان باید فرق طبیب و حکیم را بدانند و پزشکان کشور باید ابن سینا، رازی و... را بشناسند و مکلف هستیم برای شناساندن حکیمان ایرانی واحد درسی تصویب کنیم».

او با اشاره به حکم مدیر کل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت گفته بود: «در این حکم بر لزوم تشکیل کمیته‌ای ملی با حضور صاحب‌نظران این حوزه جهت احیای جنبه‌های علمی طب سنتی و ارائه راهکار‌های خردمندانه در استفاده آن در نظام سلامت، تعریف واحد‌های آموزشی جهت آشنایی دانشجویان با مکتوبات بازمانده از دانشمندان گذشته علوم پزشکی کشور، تخصیص بودجه در دانشگاه‌های کشور جهت پژوهش در جنبه‌های مختلف طب سنتی کشور و آشتی بین اندیشمندان کشور و تفاهم و وفاق ملی در استفاده عالمانه و حکیمانه از این ابزار ارزشمند تأکید کرده‌ام».

روز ۱۴ آبان در حالی که کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و داروی ایران از صدور مجوز تولید چهار داروی گیاهی برای درمان کمکی کرونا‎ خبر داد که مسئولان مختلف وزارت بهداشت پیش از این بارها توصیه‌های طب سنتی برای درمان کرونا را مصداق کلاهبرداری عنوان کرده بود

طب سنتی و مناقشه سیاسی

شاید همین اظهارات متفاوت و گاهی متناقض نشان می‌دهد، طب سنتی در ایران سال‌هاست که علاوه بر مناقشات درمانی به مناقشات سیاسی هم بدل شده باشد. در حالی که بسیاری از فعالان آکادمیک حوزه بهداشت و درمان، چندان طب سنتی را جدی نمی‌گیرند، علاقه مندان به گفتمان غرب ستیزی هر چه بیشتر از طب سنتی دفاع می‌کنند.

شاهد این مدعا اظهارات اخیر صادق زیبا کلام در توییتی است که روز گذشته منتشر کرد. او نوشت: «برای برخی از مدافعان طب سنتی موضوع بیش از آنکه طبابت باشد ایدولوژی است. طب سنتی ابزاری شده جهت غرب ستیزی. رویارویی با طب پاستور، دانش داروسازی غرب و نهایتا ادامه همان داستان بعض و کینه‌های کهنه تاریخی مرحوم احمد فردید، جلال آل احمد، دکتر علی شریعتی و .... به فرهنگ و تمدن غرب».

حمایت اصولگرایان از وزیر بهداشت و جریان طب سنتی

اما در جریان اخیر استعفای ملک زاده، معاون تحقیقات وزارت بهداشت، جریانی مشخص به صورت تمام قد به دفاع از وزیر بهداشت برآمد. دفاعی که برخی معتقدند نتیجه حمایت وزیر بهداشت از جریان طب سنتی بوده است.

منتقدان وزیر بهداشت می‌گویند جریان حامی نمکی که اصولا از هرگونه بازگشت به سنت حمایت می‌کنند، دلیل اصلی اختلافات میان وزیر و معاونش را طب سنتی می‌دانند. خبرگزاری تسنیم نیز که در این ماجرا در حمایت از سعید نمکی مطلب می‌نویسد، در یادداشتی «تمسخر طب سنتی» را مورد اعتراض قرار داده و نوشت: «متاسفانه اخیراً جناب آقای ملک‌زاده به‌عنوان معاون وزیر بهداشت در پاسخ به درخواستی مبنی بر راه‌اندازی دوره‌های تکمیلی تخصصی طب سنتی، با به تمسخر گرفتن دانش عظیم طب سنتی کشورمان، موجبات رنجش خاطر توده‌های گسترده مردمی علاقمند به طب سنتی کشورمان و ایجاد تشتت بیشتر در وزارت بهداشتی شد که ملزم به حمایت همه‌جانبه از طب سنتی است!»

به گزارش رویداد24 سعید ساداتی سردبیر حبرگزاری آنا (خبرگزاری رسمی دانشگاه آزاد اسلامی) به حمایت از نمکی برخاسته و «طب سنتی» را دلیل اصلی اختلافات میان نمکی با ملک زاده خوانده و گفته «گویا هرچه مقاله در این راستا به معاون تحقیقات می‌رسیده، بدون تحقیق رد می‌شده است!»

علی قلهکی دیگر فعال توییتری اصولگرا مدعی شده ملک زاده اساسا از سه شنبه هفته گذشته عزل شده بوده و از این رو استعفا بعد از عزل لازم نیست و «بهتر است روغن ریخته را نذر امام‌زاده» نکند.

پس از  استعفای ملک‌زاده، معاون تحقیقات وزارت بهداشت، جریانی مشخص به صورت تمام قد به دفاع از وزیر بهداشت برآمد. دفاعی که برخی معتقدند نتیجه حمایت وزیر بهداشت از جریان طب سنتی بوده است

از سوی دیگر چهره‌های اصلاح طلب نیز بدون دفاع از ملک زاده خواستار برکناری سعید نمکی شدند؛ از جمله عبدالله رمضان زاده که از روحانی خواست محمدرضا ظفرقندی را جانشین سعید نمکی کند.

اما در واکنش به این اظهارات، باز هم علی قلهکی فعال توییتری اصولگرا رسما روحانی را تهدید کرده و گفته «حسن روحانی می‌داند که چقدر بازی «عزل یا استعفایِ نمکی» برایش پُر هزینه است یا لازم است یادآوری کنیم؟»

آیا واقعا طب سنتی حریف کرونا می‌شود؟

اما جدای این همه جدال‌های سیاسی در شرایطی که تصور می‌کنیم استفاده از ماسک، محلول ضدعفونی‌کننده و عدم حضور در اماکن عمومی مهم‌ترین راهکارهای مبارزه با ابتلا به کرونا است، پزشکان طب سنتی توصیه‌هایی دارند که معتقدند با عمل به آنها می‌توان به جنگ کرونا رفت و پیروز میدان شد.

دکتر محمد ابراهیم ابراهیمی؛ پزشک عمومی و کارشناس طب سنتی در این باره می‌گوید:« از نظر طب سنتی قوه مدبره بدن یا همان سیستم ایمنی در برابر ویروس‌ها و بیماری‌ها حالت خودمراقبتی دارد و به جنگ ویروس می‌رود. اما در صورت ضعیف بودن قوه مدبره، بدن نمی‌تواند در برابر ویروس‌ها لشگرکشی و مقاومت کند. این موضوع در خصوص بیماری کرونا کاملا قابل بحث است».

او می‌گوید:« در شرایط کنونی نمی‌توان به صورت مطلق در خصوص ویروس کرونا صحبت کرد. اما به طور کلی ما چهار نوع مزاج یا طبع داریم. دم، صفرا، سودا، بلغم. دموی‌ها و صفراوی‌ها گرم مزاج هستند و بلغمی‌ها و سودایی‌ها سردمزاج. نکته اینجاست که افراد گرم مزاج،سیستم ایمنی بدنشان قوی‌تر است. سرد مزاج‌ها سیستم ایمنی بدنی ضعیف‌تری دارند. اما اینطور نیست که گرم‌مزاج‌ها اصلا مبتلا به کرونا نشوند.چنین ادعایی درست نیست.چون ممکن است فردی با مزاج گرم به دلیل درگیر بودن با بیماری زمینه‌ای یا غلبه اخلاط سرد در بدن به کرونا مبتلا شود. البته توجه داشته باشید که بدن افراد گرم مزاج در مقابله با این ویروس قوی‌تر عمل می‌کند و اگر هم به آن مبتلا شوند علائم بیماری در آنها سبک‌تر است اما علائم کرونا در افراد با مزاج سرد شدیدتر و بیماری در آنها خطرناک‌تر است.به همین دلیل بیشتر فوت شدگان در اثر کرونا سالمند هستند. مزاج سالمندان رو به سردی می‌رود و سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است».