واکاوی چرایی اقبال به آیین‌های غربی در کشور
باید از هالووین ترسید؟!
سعیده علیپور
از کیک با تزئینات ترسناک گرفته تا بادکنک و ریسه‌های سیاه با نقوش مخوف. از لباس و کلاه جادوگری تا ماسک‌های عجیب و غریب. چند سالی است که دهه اول آبان ماه در مراکز خرید و فروشگاه‌ها و قنادی‌ها می‌توان انواع و اقسام این قبیل وسایل را مشاهده کرد. حتی برخی از میوه‌فروشی‌ها هم مملو از کدو حلوایی است. وسایلی که به نظر می‌رسد خریداران آن قصد دارند تا با آن به استقبال جشن نوظهوری بروند که البته سال‌هاست در کشورهای غربی با نام «هالووین» می‌شناسند. جشنی که هرچند در گذشته برای اغلب ما تنها از قاب فیلم‌ها، سریال‌ها، انیمیشن‌ها و کتاب‌ها تصویر می‌شد، اما حال در کنار جشن‌هایی چون کریسمس و ولنتاین کمی جدی‌تر وارد زندگی ایرانی‌ها می‌شود.
گرچه هشتگ یلدا یا نوروز از نظر تعداد، نسبت به هشتگ هالووین با فاصله زیادی بالاتر قرار دارند، اما هشتگ‌های مربوط به جشن‌های باستانی مثل مهرگان یا خردادگان اساسا چندان موردتوجه و شناخت کاربران ایرانی اینستاگرام نیست
در این میان برخی بدون توجه به دلایل این اقبال، آن را نماد غربزدگی عنوان می‌کنند و خواستار مقابله با آن هستند و گروهی نیز آن را پرکردن خلا‌هایی می‌دانند که در نتیجه بی‌توجهی به جشن‌های ملی از سوی تصمیم‌گیران فرهنگی کشور ایجاد شده است.
هالووین چیست؟
معمولا شب ۳۱ اکتبر(دهم آبان) در کشورهای اروپایی و آمریکایی مراسمی با آیین‌های خاص به نام هالووین برگزار می‌شود.
گفته می‌شود ریشه این جشن به آیین باستانی حدود 2 هزار سال پیش در مناطقی از اروپا (ایرلند، انگلیس و فرانسه) باز می‌گردد. پیش از ظهور مسیح و گرویدن مردمان این منطقه به این دین، آنها شروع سال جدید خود را هم‌زمان در اول نوامبر که برای آنها نماد پایان تابستان و آغاز فصل تاریکی و سرما بود جشن می‌گرفتند. از آنجا که در آن زمان با فرارسیدن فصل سرما، مرگ و میر انسان‌ها بیشتر می‌شد، مردم باور داشتند که با برافروختن آتش و پوشیدن لباس‌های عجیب از پوست حیوانات و استفاده از صورتک‌های ترسناک یا قرار دادن سر بریده شده حیوانات روی سر خود می‌توانند ارواح سرگردان را از خود دور کنند یا حداقل مانع از شناسایی خود توسط آنها شوند.
امروزه اما مراسم هالووین بیشتر به عنوان فرصتی برای تفریح کردن و پوشیدن لباس‌های عجیب و صورتک‌های ترسناک است. به طوری که سال‌هاست پا از مرزهای منطقه باستانی خود فراتر گذاشته و در کشورهای زیادی از جمله جمهوری خلق چین، ژاپن، فیلیپین، سنگاپور، استرالیا، نیوزیلند، آلمان، ایرلند، ایتالیا، رومانی، روسیه، سوئیس، بریتانیا، کانادا، آمریکا، سوئد و حتی کشورهای اسلامی نیز برگزار می‌شود.
هالووین در ایران
در چند سال اخیر پای این جشن به ایران هم باز شده و در دو سه سال اخیر این موضوع عمومیت بیشتری پیدا کرده و بسیاری از قنادی‌ها، کیک‌ها و شیرینی‌های مخصوص این شب‌ها را پشت ویترین‌هایشان قرار می‌دهند و سفارش هم می‌گیرند. بعضی از میوه‌فروشی‌ها هم کدوتنبل‌های تزئین شده‌ای را برای این مراسم آماده فروش کرده‌اند. حتی فروش زیورآلات نیز برای این شب مرسوم شده و تجارت آن رواج پیدا کرده است. برخی از آتلیه‌های عکاسی عکس‌هایی مخصوص هالووین می‌گیرند و آرایشگران نیز آرایش‌های متناسب با این مراسم طراحی و برای طرافدارانش اجرا می‌کنند.
در حالی که پیشتر این جشن تنها در خانه‌های مرفه‌نشین شمال شهر رایج بود، با ورود کالاهای ارزان‌تر مخصوص برگزاری این مراسم، هالووین از خانه‌های اقشار متوسط هم سردرآورده است.
صفحات اینستاگرام هم خود مکانی‌ست برای گسترش این جشن. از آموزش انواع گریم‌های هالوین گرفته تا دیدن پیج‌هایی که صاحبانش خود اقدام به برگزاری هالووین کرده‌اند خیلی‌ها را ترغیب می‌کند که هالووین را به لیست جشن‌هایشان اضافه کنند.
عکاسی که اقدام به گرفتن عکس‌های هالووینی می‌کند در این باره می‌گوید: «جوانان به دنبال گرفتن عکس‌های متفاوت از خود هستند و ژِست‌ها و موضوعات کلیشه‌ای را برای سوژه عکاسی نمی‌پسندند».
او ادامه می‌دهد: «ما به دنبال راه‌هایی برای جذب بیشتر افراد به عکاسی در آتلیه خود هستیم و به همین دلیل با استفاده از اِلمان‌های که مُد روز است و معمولا در اینستاگرام می‌توان آن را جستجو کرد، سعی داریم تا کسب و کار اقتصادی خود را رونق دهیم. خب این اِلمان می‌تواند هالووین، عید نوروز یا یلدا باشد».
برخی بدون توجه به دلایل اقبال به جشن‌هایی مثل هالووین، آن را نماد غربزدگی می‌دانند و گروهی نیز آن را پرکردن خلایی عنوان می‌کنند که در نتیجه بی‌توجهی به جشن‌های ملی از سوی تصمیم‌گیران فرهنگی کشور ایجاد شده است
اقبال به هالووین در سال‌های اخیر
با جستجوی اخیر هشتگ هالووین در اینستاگرام، بیش از 100 هزار عکس ایرانی در مورد هالووین بارگذاری شده است که موضوعات مختلفی از جمله میهمانی‌هایی را دربرمی‌گیرد که به مناسبت هالووین برگزار شده است. البته بسیاری از این تصاویر نیز گرچه تولید داخل نیست اما از سوی کاربران فارسی زبان بازنشر شده است. جالب است بدانید که اکثر این تصویر‌ها متعلق به یکی دو سال اخیر است که نشان می‌دهد تب جشن هالووین در ایران نسبت به سال‌های گذشته داغ‌تر شده است. بیشتر این عکس‌ها یا تصویر چهره‌های ترسناک و گریم شده کاربران ایرانی است یا تبلیغ قنادی‌ها و خرازی‌ها برای فروش وسایل مربوط به این جشن!
هالووین به جای ده‌ها جشن فراموش شده ایرانی
نه تنها جشن هالووین بلکه جشن‌های دیگری همچون کریسمس و ولنتاین از جمله مراسمی است که بسیاری معتقدند با فرهنگ اصیل ایرانی نامرتبط است. آنها حتی معتقدند، این جشن‌ها ممکن است به مرور جایگزین مراسم شب یلدا، عید نوروز، چهارشنبه‌سوری و سیزده به‌در و... شوند. همچنان که بسیاری از جشن‌های باستانی در ایران به فراموشی سپرده شده است.
این در حالی است که در ایران باستان هر ماه از سال با نام‌های به خصوصی جشن‌های باشکوهی برگزار می‌شد که امروزه تعدادی زیادی از آنها همچون مهرگان، تیرگان، آبانگان و ... به فراموشی سپرده شده است.
بررسی دوباره هشتگ‌های اینستاگرام نشان می‌دهد که گرچه هشتگ یلدا یا نوروز با فاصله زیادی بالاتر از نظر تعداد، نسبت به هشتگ هالووین قرار دارند، اما هشتگ‌های مربوط به جشن‌های باستانی مثل مهرگان یا خردادگان اساسا چندان مورد توجه و شناخت کاربران ایرانی اینستاگرام نیستند.
بی‌توجهی به آیین‌های ملی
با این حال نباید فراموش کرد، حتی در کشورهایی که به آیین ملی خود توجه دارند، جشن‌هایی مثل ولنتاین، کریسمس یا هالووین مورد اقبال فراوان است. شیلا نیک‌پی، جامعه‌شناس درمورد گرایش و رغبت جوانان در کل دنیا به جشن‌های غربی می‌گوید: «فرهنگ‌ها با یکدیگر در تعامل و در ارتباط هستند و در همین تعامل‌ها، عناصری را صادر می‌کنند و مبادله فرهنگی اتفاق می‌افتد. این موضوع به لطف رسانه و ارتباطات جمعی و ابزارهای هوشمند چنان گسترده شده است که می‌توان از واژه‌هایی مانند جهان وطن و دهکده جهانی راحت‌تر استفاده کرد».
او در مورد وضعیت ایران در این دهکده جهانی می‌گوید: «در این میان یک سری عناصر فرهنگی به واسطه ابزارهایی که در اختیار دارد، برنامه‌ریزانی که آن را مدیریت می‌کنند و قابلیت‌های درونی خود می‌توانند قدرت نفوذ بیشتری پیدا کنند. این در حالی است که جامعه ما علی‌رغم غنای فرهنگی فوق‌العاده در سمت ضعیف ماجرا ایستاده است، چراکه مدیران و برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران آموزشی در کشور در انتقال فرهنگی از نسلی به نسل دیگر خوب عمل نکرده‌اند».
این جامعه‌شناس می‌افزاید: «فرزندان ما باید مزین به فرهنگ فاخر ایران شوند، اما نسبت به فرهنگ خودی بی‌اطلاع هستند و از آگاهی‌های لازم بی‌بهره‌اند. از این رو، در ارتباط و مبادله فرهنگی، جوانان ما که تهی از فرهنگ خود شدند، عناصر فرهنگ‌های بیگانه را می‌پذیرند و این پذیرفتن عناصر فرهنگ‌های بیگانه منجر به تبعیت، اطاعت و پیروی از آداب و رسوم و سنت‌های آنها می‌شود. در نتیجه، جوان ایرانی که امروز نسبت به آداب و رسوم خودش کم‌میل و بی‌توجه است به آداب و رسوم و جشن‌های بیگانگان علاقه‌مند می‌شود و یکی از دلایل آن قصور و کوتاهی در انتقال فرهنگ کشور است، زیرا از فرهنگ خودی اطلاعی ندارند و در مقابل، با فرهنگ بیگانه آشنا و عجین هستند و آن فرهنگ را با تمام جزییات می‌دانند و از آداب و رسوم آن خبر دارند و ابزارهای برگزاری آن را به وفور در اطراف خود می‌بینند».
او با اشاره به اینکه رفتار متولیان امر در کشور باید در قبال این موضوع اصلاح شود می‌گوید: «متاسفانه در این سال‌ها شاهد بودیم، مدیران فرهنگی به جای قدرت بخشیدن به آیین و رسوم ایرانی و پررنگ کردن آن در میان خانواده‌ها تنها اقدام به حذف فیزیکی و گاهی همراه با خشونت جشن‌های غربی کرده‌اند. این در حالی است که با برخورد پلیسی نمی‌توان با این مباحث فرهنگی برخورد کرد و تنها راه چاره ایجاد جایگزین قدرتمند است».
دیدگاه تان را بنویسید