نگاهی به پدیده «شرخری» و مدرنیزه شدن آن؛
سور زدن به قانون در بستر فضای مجازی!
ریحانه جولایی
«شرخر» کلمه‌ای است که بسیاری از ما با آن آشنایی داریم یا دست‌کم اسمش را شنیده‌ایم. شرخر از آن اصطلاحاتی است که از همان ابتدا با یک تصور منفی همراه است و اغلب اولین نگاه به آن غیرقانونی بودن این حرکت است. شرخرها کسانی هستند که وجه مورد اختلاف، طلب یا چک و سفته برگشتی (یا معلق) را با قیمتی ارزان‌تر می‌خرند و آن را تعقیب می‌کنند تا پول واقعی آن‌ها را به دست آورند. شرخرها برای زنده شدن این مطالبات به اقداماتی مثل تهدید، ارعاب و حتی برخورد فیزیکی مبادرت می‌کنند.
با مدرن شدن جوامع شرخرها هم خودشان را با شرایط وفق داده‌اند و به قولی مدرن شده‌اند و در بعضی موارد نام خود را عوض کرده‌اند اما خدمات همان است که بوده. حالا هم همه‌چیز به‌صورت روشن و واضح قیمت دارد مشت 20هزار تومان، هل دادن 3٠هزار تومان، تهدید با چاقو 4٠هزار تومان و...! این جزئیات آگهی‌های عجیبی است که این روزها در فضای مجازی به‌وفور منتشر می‌شوند.
با «شرخر» معوقات بانکی خود را وصول کنید!
در کنار این شرخرها، شرکت‌هایی هستند که با هدف وصول مطالبات بانک‌ها تأسیس شده‌اند و در سایه قانون بعضاً اقداماتی شبیه به شرخرها انجام می‌دهند. سال 94 بود که خبرهایی مبنی بر وجود چنین شرکت‌هایی رسانه‌ای شد. شرکت‌های وصول مطلبات بانکی در سال‌های اخیر فعالیت خود را شروع کرده و کم‌کم آن را گسترش داده‌اند. هر کدام از این شرکت‌ها سایتی مخصوص به خود دارند و برای بسط کار خود دست به تبلیغات می‌زنند. آن زمان برخی از این شرکت‌های وصول مطالبات و معوقات بانکی، در تعریف خود گفته بودند: «این شرکت ضمن تعامل با مؤسسات مالی طرف قرارداد تلاش می‌نماید با ایجاد زمینه اشتغال و حمایت از کار و سرمایه ایرانی بکوشد. بی‌شک پرداختن به موضوع ساماندهی و وصول مطالبات معوق مفیدترین و مهم‌ترین اقدام در راستای حمایت از تولید ملی نیز خواهد بود!»
یکی دیگر از شرکت‌های بنام در زمینه وصول مطالبات و معوقات بانکی در سایت خود این‌گونه نوشته بود: «این شرکت به‌عنوان بزرگ‌ترین و کامل‌ترین سیستم خدمات وصول مطالبات در سطح کشور، با تأکید بر اصل تکریم ارباب‌رجوع، در راستای مأموریت خویش که همانا «رشد و توسعه امنیت چرخش نقدینگی توأم با ریسک‌سنجی در حوزه‌های سرمایه‌گذاری» است، با پیاده‌سازی، نگهداری و بهبود سیستم مدیریت کیفیت بر مبنای استاندارد بین‌المللی ISO ۹۰۰۱: ۲۰۰۸ در این مسیر قدم نهاده است.»
در آن سال‌ها تمامی این شرکت‌ها مدعی بودند که کارشان کاملاً قانونی بوده و از بانک مرکزی مجوز دارند. این شرکت‌ها اغلب خود را وابسته به یک بانک دولتی بزرگ که بزرگ‌ترین مشتری آن‌هاست، می‌دانند؛ اما اغلب با دیگر سازمان‌ها و بانک‌ها هم همکاری می‌کنند.
بعد از انتشار گزارش‌هایی مبنی بر استخدام شرخر توسط بانک‌ها واکنش‌های زیادی به این موضوع صورت گرفت و مسئولان بر این تأکید کردند که استخدام شرخر برای وصول مطالبات بانکی قانونی نیست.
از قبل شرخر میلیونی خود را رزرو کنید
با همه‌گیری و افزایش دسترسی به فضای مجازی، شرخرها هم از این فرصت استفاده کرده و برای پیدا کردن مشتری دل به دریا زده‌اند و از این فرصتی که تکنولوژی به آن‌ها داده است استفاده می‌کنند. یکی از این شرخرها در اکانتش در فضای مجازی نوشته: «سرعت و قدرت ما بیشتر از قانونه.» خدماتی که می‌دهد هم این‌هاست: «وصول چک و سفته، رفع ایجاد مزاحمت، کتک‌کاری، ردیابی، نقطه‌زنی، رفت‌وآمد، تحقیقات، گوشمالی، درگیری، ضرب و شتم، نقص عضو کاری با چند سال سابقه کار. ما حق ضعیفان را می‌گیریم.»
حالا شرخرها جز در کوچه و خیابان، در فضای مجازی هم برای خودشان جولان می‌دهند. بعضی‌هایشان زیرپوستی و بی‌سروصدا، بعضی دیگر اما بی‌هراس از پلیس، اسم و عکسشان را هم منتشر کرده‌اند. با همان تتوها، همان رد چاقو روی بازو و پشت گردن و سرشان و البته هیکل‌هایی‌که دیدنش هول و ولا به دل خیلی‌ها می‌اندازد. مجرمانی‌که باافتخار، لقب شرخر را روی خود گذاشته‌اند و درآمدهای عجیب‌وغریبی دارند. می‌گویند بیشترین مشتریان شرخرها آن‌هایی هستند که می‌خواهند مهریه بگیرند اما نمی‌توانند، چک دارند اما وصول نمی‌شود، بدخواه دارند اما زور زدن و پیچاندن گوشش را ندارند، طلاق می‌خواهند یا در موارد زیادی، حوصله بالا و پایین کردن پله‌های دادگاه را ندارند و می‌خواهند کار را از طریق میانبر با طرفشان یکسره کنند.
قیمت‌هایی که این شرخرها برای انجام سفارش‌ها می‌گیرند هم کم نیست برای مثال بر اساس توضیحات صفحه مجازی آن‌ها قیمت پایه از پنج میلیون تومان شروع می‌شود و تا ۸۰ میلیون تومان هم می‌رسد. به‌صورت دقیق‌تر، وصول چک و سفته ۳۰درصد هزینه دارد. ۱۰درصد را قبل از کار و ۲۰درصد بقیه را هم بعد از تمام شدن کار دریافت می‌کنند. حالا اگر ضرب و شتم باشد یا گوشمالی و نقص عضو و مجبور باشند برای پیدا کردن سوژه به شهرستان بروند، هزینه سفر و بیعانه باید قبل از حرکت پرداخت شود.
جالب اینجاست که این شرخرها در مورد پیج‌های تقلبی و به‌اصطلاح فیک هم هشدار می‌دهند و برای جذب مشتری از فیش‌های واریزی مردم با مبالغ متفاوت از یک‌میلیون و دو میلیون و پنج میلیون‌تا مبالغ بالاتر عکس و فیلم منتشر می‌کنند و حتی به مشتریانشان توصیه می‌کنند صبور باشند چون دایرکت‌ها زیاد است و باید سر فرصت جواب بدهند یا چند ماه زودتر زمانی که می‌خوانند کار برایشان انجام شود را رزرو کنند.
در میان شرخرهایی که صفحاتشان در فضای مجازی پیدا می‌شود برخی را می‌توان پیدا کرد که برای جلب نظر مشتری عکس‌هایی از صورت و بدن خونین افراد می‌گذارند و به فالوئرها اطمینان می‌دهند که اگر کاری را به ما بسپارید به بهترین نحو آن را انجام می‌دهیم و مردم هم از چنین عکس‌ها و اطلاع‌رسانی‌هایی استقبال می‌کنند. برای مثال قیمت می‌پرسند یا از کار شرخر تعریف می‌کنند و می‌گویند از خدماتی که به آن‌ها داده‌اند راضی‌اند و دیگر مشکلی برایشان به وجود نیامده است. جالب این است که آن‌ها اعتقاد دارند پولی که درمی‌آورند از شیر مادر حلال‌تر است.
شرخر با حوزه تخصصی
در این میان افرادی هم هستند که خیلی به چک زدن و دعوا و درگیری اعتقاد ندارند. آن‌ها فقط با سلاح گرم کار می‌کنند و به قول خودشان فقط یک کار انجام می‌دهند اما به‌صورت حرفه‌ای و تخصصی. این شرخرها عمدتاً با سرقت یا تهدید چک‌هایی که به آن‌ها داده یا فروخته‌شده را پاس می‌کنند. شاهرخ یکی از این شرخرها بود که با سلاح گرم سراغ سفارشی می‌رفت که به او داده‌شده بود. اما بالاخره سال ۹۲ دستگیر شد. یکی از شاکیان او مردی به نام ناصر بود که به اداره پلیس رفت و از مردی درشت‌هیکل به جرم سرقت خودرو و اموالش شکایت کرد. او گفت این مرد آمده بود تا یکی از چک‌های پاس نشده‌اش به مبلغ ۱۶۵میلیون ریال را وصول کند. مأموران کلانتری ۱۲۵ یوسف‌آباد دست‌به‌کار شدند و رد خودروی متهم را در خیابان ۱۴ امیرآباد زدند و در بازرسی از خودرو او، یک قبضه سلاح گرم را کشف کردند.
کارشناسان حقوقی می‌گویند زمان‌بر و پیچیده بودن فرآیندهای حقوقی و همین‌طور قراردادهای پر از ایراد و اشکال معاملات باعث شده است که بازار شرخرها در ایران داغ شود
خلافکار شدن آن هم در کودکی یکی از دلایلی است که راه این افراد را در بزرگسالی مشخص می‌کند. میلاد یکی از معروف‌ترین شرخرهای تهران می‌گوید از سن کم با چاقو یکی از هم‌سن‌وسال‌های خودش را زخمی کرده و بعد آن از اینکه دیگران از او حساب ببرند خوشش آمده است. در پرونده این شرخر انواع و اقسام جرم‌ها آمده، از درگیری‌های کوچک و بزرگ تا حمل سلاح گرم و سرد و برای تمام جرم‌هایش شش ماه تا چند سال زندان در نظر گرفته شده است. کار اصلی میلاد زنده کردن چک‌های 100 تا 200 میلیون تومانی است.
چرا مردم به شرخرها روی می‌آورند؟
در آخر اما باید به این مسئله توجه کرد چرا در سال‌های اخیر اقبال مردم به سمت شرخرها افزایش پیدا کرده است و چه چیزی مردم را به‌سوی کمک گرفتن از شرخرها کشانده است. در جامعه‌ای که سیستم قضایی و نیروی پلیس دارد به چه دلیل مردم باید از طریق غیرقانونی حق‌وحقوق خود را مطالبه کنند؟ کارشناسان حقوقی به این سؤال پاسخ داده‌اند. آن‌ها می‌گویند زمان‌بر و پیچیده بودن فرآیندهای حقوقی و همین‌طور قراردادهای پر از ایراد و اشکال معاملات باعث شده است که بازار شرخرها در ایران داغ شود.
با همه‌گیری و افزایش دسترسی به فضای مجازی، شرخرها هم برای پیدا کردن مشتری دل به دریازده‌اند و از این فرصتی که تکنولوژی به آن‌ها داده است، استفاده می‌کنند
شرخری علاوه بر غیرقانونی بودن یک خشونت تمام‌عیار نیز به‌حساب می‌آید. شرخری متضمن انواعی از خشونت است که اغلب در شکل خشونت روانی و فیزیکی نمود پیدا می‌کند. همین‌که طرف مقابل با یک شخص ناشناخته و نادیده مواجه می‌شود که معمولاً هم از ادبیات نامرسوم و مجرمانه استفاده می‌کند، مزاحم او و نوامیسش می‌شود، به قول عامیانه «لات‌بازی» درمی‌آورد، آبرو و حیثیت فرد را جلو دیگران می‌برد و به‌طور خلاصه از هر روشی برای ترساندن و تهدید او استفاده می‌کند، یک خشونت روانی تمام‌عیار رخ داده است. شرخری گاهی متضمن و همراه خشونت فیزیکی هم است. زیرا زدن، مجروح کردن، حتی گروگان گرفتن هم به‌عنوان طرقی برای واداشتن طرف مقابل به تسلیم در برابر شرخر مورداستفاده قرار می‌گیرد.
دیدگاه تان را بنویسید