مخالفت وزارت ارشاد و ۲۶ صنف سینمایی با نظارت صداوسیما بر شبکه نمایش خانگی؛
حذف رقیب یا نظارت بر تولیدات؟
ریحانه جولایی
مدتی است که بحث واگذاری شبکه نمایش خانگی به صداوسیما مطرح‌شده و با خود حاشیه‌های زیادی به همراه داشته است. در یک‌سو منتقدان این تصمیم قرار دارند و در دیگر سو موافقانی که با پافشاری بر ضرورت تشدید کنترل محتوای این محصولات از نمایش «روابط آزاد و خارج از شرع» در برخی از این آثار گله داشتند.
در سال‌های اخیر مردم تمایل زیادی به دیدن فیلم‌ها و سریال‌های ساخت صداوسیما از خود نشان ندادند و همین امر باعث شد تا بازار فیلم‌های بی‌کیفیت ترکیه‌ای داغ شود. بااین‌حال آمار تولید، توزیع و فروش سریال‌های نمایش خانگی نشان می‌دهد مردم ارتباط خوبی با این بخش برقرار کرده‌اند و آن را دنبال می‌کنند. اما خبرهای انتقال مدیریت شبکه نمایش خانگی به صداوسیما ممکن است روی اقبال مردم به این شبکه‌ها تأثیر بگذارد. در این میان برخی این تغییر را آغاز تلویزیونی شدن آثار شبکه خانگی می‌دانند.
سرنوشت مشابه رسانه ملی در انتظار شبکه نمایش خانگی
چند ماه پیش بود که بهمن حبشی، مدیرکل دفتر نظارت بر تولید فیلم سازمان سینمایی، از توقف صدور مجوز تولید سریال‌های نمایش خانگی خبر داد.
او درباره این اتفاق چنین گفت: تعداد مجوزهای صادره و سریال‌های در حال تولید و آماده توزیع برای نمایش خانگی بیشتر از نیاز و ظرفیت بازار است و تا نمایش چند سریال آماده توزیع و ایجاد تعادل میان زنجیره صدور مجوز تا توزیع، لازم است چند ماهی از صدور مجوز جدید خودداری شود.
همه‌چیز اما از گزارش روزنامه «همشهری» شروع شد که در آن آمده بود: «شنیده‌ها حاکی است که به‌زودی هر آنچه در شبکه نمایش خانگی رخ خواهد داد، در انحصار سازمان صداوسیما قرار می‌گیرد و وزارت ارشاد و سازمان سینمایی، رسماً نظارت بر تولید، ساخت و پخش محصولات نمایش خانگی را واگذار خواهند کرد.»
بعد از انتشار این اخبار با قطعیت بیشتری می‌توان به این مسئله اشاره کرد که توقف صدور مجوز برای ساخت سریال‌های جدید در شبکه نمایش خانگی به دلیل آنچه تراکم زیاد و ترافیک سنگین مجموعه‌های در حال ساخت عنوان شد، بهانه‌ای بیش جهت تغییر مدیریت در صدور این مجوزها نیست.
اما سؤالی که برای بسیاری پیش‌آمده این است که آیا این تصمیم درنهایت به نفع شبکه نمایش خانگی تمام می‌شود یا به ضرر آن؟ واضح است که قوانین نظارتی در شبکه نمایش خانگی و صداوسیما کاملاً متفاوت است. برای همین هم خطوط قرمزها در این دو رسانه با یکدیگر فرق می‌کنند. خطوط قرمز در تلویزیون با سینما، کیلومترها فاصله دارد و حتی در شبکه نمایش خانگی کمی آزادتر از سینما عمل می‌شود. به همین دلیل محتوای تولیدشده در شبکه نمایش خانگی کاملاً با تولید صداوسیما متفاوت و از جنسی دیگر است. به‌جرئت می‌توان گفت، هیچ‌کدام از سریال‌های تولیدشده در شبکه نمایش خانگی، صلاحیت پخش در رسانه ملی را ندارند.
اما دلیل آنکه مخاطبان، نسبت به مجموعه‌های شبکه نمایش خانگی اقبال بیشتری نشان می‌دهند، بیشتر به فرم و اجرای آن‌ها برمی‌گردد. حضور بازیگران مطرح سینما در این آثار که هرگز پایشان به تلویزیون و سریال‌هایش باز نشده است، آزادی بیشتر در بررسی و بیان مضامینی همچون خیانت، عشق و اعتیاد که در رسانه ملی بااحتیاط و بسیار زیرپوستی به آن‌ها اشاره می‌شود و خط قرمزهای سلیقه‌ای که اعمال آن‌ها در گریم، پوشش و حجاب بازیگران کم‌رنگ شده را می‌توان ازجمله مهم‌ترین عامل پرمخاطب بودن سریال‌های شبکه نمایش خانگی دانست.
هیچ‌کدام از موارد یادشده، با قواعد و محتوای نظارتی صداوسیما همخوانی نداشته و هم‌راستا نیستند. اگر محتوای تولیدی شبکه نمایش خانگی در چنگال قوانین نظارتی صداوسیما گرفتار شود، پس باید منتظر ماند و بی‌اثر شدن سریال‌های شبکه نمایش خانگی را همچون سریال‌های تلویزیونی تماشا کرد. با این اقدام، مغز عرصه‌ای که تازه فعالیتش رونق گرفته از هم می‌پاشد و درواقع همان بلایی که بر سر رسانه ملی آمده و باعث ریزش مخاطبان شده است، در شبکه نمایش خانگی هم تکرار می‌شود.
از سوی دیگر، وضعیت معیشتی سینماگران نیز با این تصمیم، تهدید می‌شود. باید بپذیریم که سینما هنوز در کشور ما به شکل یک صنعت با سوددهی فراوان و منبع تأمین معاش کارکنانش درنیامده است. در طول یک سال، ظرفیت تولید سالانه در سینمای ایران آن‌قدر زیاد نیست که همه سینماگران بتوانند در طول سال سرکار باشند و دغدغه‌ای بابت وضعیت معیشتی خود نداشته باشند. تولید مجموعه‌ها و سریال‌ها در شبکه نمایش خانگی، باعث شده بود تا طیف وسیعی از سینماگران، در طول سال، مشغول به کار باشند و بتوانند تاحدودی از بحران اقتصادی عبور کنند؛ اما با این تصمیم، اهالی سینما، بیشتر از گذشته دچار مشکل در تأمین معیشت خواهند شد.
انتقاد کارگردانان از توقف تولید و نمایش به بهانه کرونا
در همان ابتدای انتشار این اخبار کانون کارگردانان سینمای ایران، در بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن هرگونه توقف در روند تولید و نمایش، تأکید خود را بر اوضاع اقتصادی اهالی سینما در روزهای شیوع کرونا گذاشته و در بخشی از این بیانیه آورده است:
«هم‌اکنون محصولات و سریال‌های نمایش خانگی فضای آنلاین، قشر وسیعی از مردم و حتی مخاطبان خاموش را از شهرهای کوچک و روستاها تا هم‌وطنان خارج از کشور تحت‌پوشش قرار می‌دهد، مخاطبینی خاموش که نه برنامه‌های صداوسیما را می‌بینند و نه اهل رفتن به سینما هستند. ولی تصمیمات غیرکارشناسی و آزمودن راه‌های محدودکننده قبلی، نتیجه‌ای جز سوق دادن این مخاطب انبوه به سمت فضای مجازی خارجی نخواهد داشت. توقف تولید سریال‌های نمایش خانگی توسط سازمان سینمایی، مقدمه‌ای بر دخالت سازمان‌های دیگر در محدود کردن هر چه بیشتر این تولیدات خواهد بود که نتیجه آن نابودی پلتفرم‌های فضای آنلاین، از دست رفتن مخاطبان میلیونی و بیکاری بسیاری از اهالی زحمتکش سینمای ایران خواهد بود که در تولید این سریال‌ها نقش دارند».
نابودی شبکه نمایش خانگی نزدیک است؟
در این میان 26 صنف سینمایی در بیانیه‌ای به نظارت صداوسیما بر شبکه نمایش خانگی اعتراض کردند.
این گروه گفته‌اند حرفه و معیشت اعضای صنوف سینمای ایران مستقیماً وابسته به تولید محصولات فرهنگی تصویری است و به‌شدت نسبت به انتقال مسئولیت شبکه نمایش خانگی از سازمان سینمایی به صداوسیما اعتراض کرده‌اند. آن‌ها از تلاش پنهان و آشکار برای به نابودی کشاندن این صنعت نوپا اظهار تأسف کرده و گفته‌اند «سپردن سرنوشت این پدیده نوپای تولید و توزیع به سازمانی که خود رقیب آن است، تصمیمی اشتباه و غیرقابل‌جبران خواهد بود».
به گفته این اصناف فرصت‌های شغلی به وجود آمده از تولید محصولات شبکه نمایش خانگی و پلتفرم‌های VOD بالغ‌بر سه تا پنج هزار فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم در سال است. در بیانیه آمده است که سیاست‌های غیر پاسخگوی صداوسیما باعث فرار سرمایه از این صنعت و ضرر معیشتی هنگفت به اهالی سینما شده است.
۱۳ صنف یادشده عبارت‌اند از کانون آهنگسازان سینمای ایران، انجمن صنفی طراحان فیلم ایران، انجمن صنفی تهیه‌کنندگان سینمای مستند، انجمن صنفی فیلم کوتاه ایران، انجمن صنفی تبلیغات سینما، انجمن صنفی منتقدان و نویسندگان آثار سینمایی، انجمن گویندگان و سرپرستان گفتار فیلم، انجمن صنفی مؤسسات پخش فیلم و ...
معاون حقوقی، امور مجلس و استان‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در نامه‌ای خطاب به معاون پارلمانی رئیس‌جمهور، بر مخالفت رسمی وزارت متبوع با طرح ۲۶ نماینده مجلس برای نظارت صداوسیما بر شبکه نمایش خانگی و VOD تأکید کرد
اعلام مخالفت وزارت فرهنگ و ارشاد با طرح مجلسیان
پس از کش‌وقوس‌های زیاد بالاخره اواخر هفته گذشته خبر رسید که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با طرح چند نماینده مجلس برای اصلاح قانون اهداف و وظایف این وزارتخانه در مورد شبکه نمایش خانگی مخالف کرده است و حالا این موضوع به‌طور رسمی اعلام و نامه آن منتشر شده است.
به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون حقوقی، امور مجلس و استان‌ها وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در نامه‌ای خطاب به معاون پارلمانی رئیس‌جمهور، بر مخالفت رسمی وزارت متبوع با طرح ۲۶ نماینده مجلس برای نظارت صداوسیما بر شبکه نمایش خانگی و VOD تأکید کرد.
علی‌اصغر کاراندیش در این نامه مشروح که در ۶ صفحه و ۱۶ بند تدوین‌شده است تناقض‌ها و تضادهای طرح مذکور با قوانین مرتبط با شرح وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را فهرست کرده است که در این گزارش مجالی برای پرداختن به تمام آن‌ها نیست. بااین‌حال در بخشی از این نامه آمده است که: امروز طیف وسیعی از حمایت‌ها و خدمات مالیاتی، بیمه‌ای، تعرفه مصرف انرژی، تأمین اجتماعی، کمک‌های مالی و... توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به فعالین فرهنگی، هنری، سینمایی و... دارای مجوز از این وزارت خانه ارائه می‌شود. در حال حاضر حدود ۷۰۰ موسسه فرهنگی و سینمایی دارای مجوز از وزارت متبوع وجود دارند که نوع فعالیت یا موضوع فعالیت آن‌ها مستند، انیمیشن، سریال سازی و ... است. در بخش نمایش خانگی حدود ۳۰۰۰ نفر سالانه مشغول به کار هستند و در بخش انیمیشن هم حدود ۱۰۰۰ نفر و مستند هم بیش از ۲۰۰۰ نفر شاغل دارد. جداسازی این بخش از وزارت متبوع واگذاری آن به سازمان صداوسیما، بر زندگی شاغلین و خانواده ایشان مستقیماً تأثیر دارد و آن‌ها را از حمایت و خدمات این وزارتخانه محروم می‌نماید. از طرف دیگر سازمان صداوسیما با توجه به حدود اختیاراتی که دارد نمی‌تواند همه این طیف وسیع خدمات را ارائه و بار آن را بدوش بکشد. فربه کردن صداوسیما در حال حاضر با هزاران نفر نیروی انسانی و واگذاری نظارت محتوایی به آن به قیمت متوقف کردن وظایف حاکمیتی دولت، بار هزینه‌ای سنگین را برای حاکمیت ایجاد خواهد کرد که قطعاً مغایر با مصالح و منافع ملی در شرایط کنونی کشور است.
همچنین آمده است: اگر به هر دلیلی نظارت بر محتوای غیر فراگیر صوت و تصویر از دولت گرفته شود این معنا را لزوماً در پی ندارد که تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران به تلویزیون گرایش پیدا خواهند کرد؛ زیرا سرمایه ماهیتاً از ریسک و خطرپذیری خود را دور می‌کند و به سمتی نخواهد رفت که با ضوابط و ملاحظات آن همخوانی و همراهی ندارد چراکه ضوابط بخش تلویزیونی را به حوزه غیر آن امتداد خواهند داد. به‌مرورزمان این مسئله موجب می‌شود که فیلم‌سازان برای تولید آثار به خارج از کشور بروند و بخواهند بر بستر پلتفرم‌ها و سامانه‌های خارج از کشور آثار خود را به نمایش بگذارند و یا اقتصاد این حوزه از رونق بیافتد. در آخر لازم به ذکر است که صداوسیما هرروز بیشتر مخاطبان خود را از دست می‌دهد.
خطوط قرمز در تلویزیون با سینما، کیلومترها فاصله دارد و حتی در شبکه نمایش خانگی کمی آزادتر از سینما عمل می‌شود. به همین دلیل محتوای تولیدشده در شبکه نمایش خانگی کاملاً با تولید صداوسیما متفاوت و از جنسی دیگر است
ساخت کارهای ضعیف و در نظر نگرفتن معضلات واقعی جامعه و نشان دادن تنها برخی از موضوعات سلیقه‌ای آن هم به‌صورت بزرگنمایی شده باعث شده تا اکثریت جامعه رسانه ملی را کنار گذاشته و به سریال‌های خارجی روی بیاورند. هرچند بسیاری از سریال‌های ساخته‌شده در شبکه نمایش خانگی هم از کیفیت و مفاهیم خاصی برخوردار نیستند اما هرچه باشد برخی موضوعات فرهنگی در آن‌ها در نظر گرفته شده‌اند و بهتر از این است که مخاطبان به شبکه‌های ماهواره‌ای و سریال‌های کذایی روی‌آورند.
دیدگاه تان را بنویسید