کاهش مصرف گوشت، تخم‌مرغ و لبنیات در کشور؛
فقرا مرز دهک‌ها را درمی‌نوردند
ریحانه جولایی
در ماه‌های گذشته زندگی مردم با فرازوفرودهای زیادی همراه بود. از بالا رفتن‌های عجیب‌وغریب نرخ ارز تا 11 میلیونی شدن سکه و شیوع کرونا و بیکاری و ورشکستگی و بالا رفتن قیمت مسکن و تمام موضوعات دیگری که همه ما کم‌وبیش در جریان آن هستیم. اما اولین نشانه‌های نبود ثبات اقتصادی در سفره‌های مردم و آن هم قشر متوسط و پایین نمود می‌کند. کوچک شدن سفره‌ها اولین نشانه آغاز فقر است.
در این مدت با سختی‌ها و مسائل زیادی در زندگی مواجه شدیم. مسائلی که نه‌تنها توقفی ندارد بلکه همچنان روبه‌جلو در حال حرکت است و به‌صورت لحظه‌ای قیمت‌ها جابه‌جا می‌شوند. این تغییرات قیمتی بی‌سابقه تنها در بازار مواد مصرفی رخ نداده بلکه سایر بازارها نظیر لوازم خانگی که مورد نیاز مردم است هم از این اتفاقات بی‌نصیب نبوده‌اند. سونامی افزایش قیمت در ایران با شدت همه چیز را درهم کوبیده و باعث نگرانی مردمی شده که شاهد کوچک‌تر شدن سفره‌هایشان هستند و نمی‌دانند چطور زندگی‌شان را از وسط این سونامی نجات دهند.
البته بماند که برخی دیگر از هم‌وطنانمان هم از این فرصت سوءاستفاده کرده تیغ برنده‌تری برای کشیدن بر تن دیگران به دست گرفته‌اند. با توجه به شرایط امروز اقتصادی به نظر نمی‌رسد گرانی‌های اخیر نقطه توقفی داشته باشد و هر لحظه باید منتظر گران شدن دیگر کالاها باشیم. به نظر می‌رسد اقتصاد کشور نیاز به خانه‌تکانی اساسی دارد تا بتواند به سمت رشد حرکت کند.
با توجه به توضیحات ارائه شده آخرین نتایج تحقیقات انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی حاکی از این است که بسیاری از خانواده‌ها در ایران مصرف گوشت قرمز، سفید، تخم‌مرغ و لبنیات را به‌شدت کاهش داده یا آن‌ها را از سفره خود حذف کرده‌اند.
تحقیقات این انستیتو در سه ماه نخست سال جاری انجام شده است و بیش از ۲۲ هزار خانوار شهری و روستایی را دربرمی‌گیرد. پیش‌تر مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران، ایسپا، روز ۱۲ مرداد بر اساس نتایج یک نظرسنجی گزارش داده بود که بیش از هشت درصد خانوارهای ایرانی در سال ۹۸، گوشت قرمز مصرف نکردند. بر اساس این نظرسنجی، بیش از ۱۴ درصد هم تنها چند بار گوشت قرمز در سال گذشته مصرف کرده بودند.
مردم آبگوشت که هیچ، اشکنه هم نمی‌توانند بخورند
نرخ دلار در سه ماه اول امسال ۸۴ درصد رشد داشته است. مرکز آمار نرخ تورم را کاهشی اعلام کرده اما قیمت برخی کالاهای اساسی و مواد غذایی بیش از دو برابر افزایش یافته است. دولت برای صرفه‌جویی در هزینه‌های ارزی، تخصیص ارز به واردات مواد غذایی را کاهش داده یا به صورت کامل حذف کرده است. چندی پیش احمد توکلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در انتقاد از سیاست‌های دولت گفت: به دلیل بالا رفتن قیمت ارز تمام مردم تحت‌تأثیر قرار گرفته‌اند.
توکلی توزیع کالابرگ یا کوپن را یک ضرورت برای تأمین مایحتاج مردم عنوان کرد و گفت: به دلیل سیاست‌های ارزی نادرست دولت، همه قیمت‌ها با افزایش ارز، بالا کشیده می‌شود و به دلیل عدم حضور دولت، تمام بنگاه‌های اقتصادی در نقش قیمت‌گذار وارد عمل می‌شوند و در این شرایط مردم آبگوشت که هیچ، حتی نمی‌توانند اشکنه بخورند.
او این وضعیت را نتیجه سیاست‌های ارزی نادرست دولت دانست و افزود: مردم مشکل دارند، اگر به آن‌ها غذا نرسانیم در آینده دچار معضل کودکان ضعیف خواهیم بود.
اواخر تیرماه بود که نمایندگان مجلس بحث توزیع کوپن را به صورت علنی مطرح کردند. جبار کوچکی‌نژاد، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در همین رابطه گفته بود که بستر توزیع کالاهای اساسی به وسیله کالابرگ، کارت الکترونیکی و یا سایر روش‌های مشابه در کشور فراهم می‌شود.
او با بیان این نکته که کالاهای اساسی مورد نیاز خانوارها باید با قیمت مناسب به دست آن‌ها برسد، افزود: قصد داریم طرحی را در مجلس تدوین کنیم که با استفاده از آن نحوه توزیع کالاهای اساسی بین مردم تغییر پیدا کند.
البته بسیاری از نمایندگان نیز با این پیشنهاد مخالفت کرده و گفته‌اند طرح توزیع کوپن برای شرایط اضطرار است و در حال حاضر شرایط ایجاب نمی‌کند که بین گروهی از مردم کوپن توزیع شود!
انتظار می‌رفت با کاهش مصرف گوشت قرمز به دلیل گرانی، استفاده از گوشت مرغ به عنوان کالای جایگزین بیشتر شود اما گزارش ایسپا نشان می‌دهد میزان مصرف گوشت مرغ در مقایسه با خرداد ۹۸ حدود ۱۲,۶ درصد به‌صورت مصرف هر روز یا چند روز در هفته در سبد غذایی خانوارها کمتر شده است
سفره‌هایی که هر روز کوچک‌تر می‌شوند
از سوی دیگر، قیمت گوشت قرمز در یک سال گذشته بیش از ۱۰۰ درصد افزایش داشته است. نرخ تورم این کالا در برخی ماه‌های سال ۹۸ به بالاتر از ۱۱۰ درصد رسیده و همین مسئله یکی از عمده‌ترین دلایل کاهش مصرف این کالا است.اگرچه انتظار می‌رفت با کاهش مصرف گوشت قرمز به دلیل گرانی، استفاده از گوشت مرغ به عنوان کالای جایگزین بیشتر شود اما گزارش ایسپا نشان می‌دهد میزان مصرف گوشت مرغ در مقایسه با خرداد ۹۸ حدود ۱۲,۶ درصد به‌صورت مصرف هر روز یا چند روز در هفته در سبد غذایی خانوارها کمتر شده است. ۲۸,۴ درصد گفته‌اند که چند روز در ماه، ۳,۷ درصد چند بار و ۱,۳ درصد اصلاً گوشت مرغ مصرف نکرده‌اند.
مصرف ماهی در خانوارها هم در مقایسه با خرداد یک سال قبل کاهش یافته است؛ ۲۴,۶ درصد پاسخگویان گفته‌اند اصلاً در خانواده‌شان ماهی مصرف نمی‌کنند. مصرف ۳۳ درصد خانوارها هم تنها چند روز در سال اعلام شده است.
بر اساس تحقیقات انجام شده 26.2درصد مردم در یک سال گذشته هر روز شیر مصرف کرده‌اند. 37.4 درصد در هفته چند روز و 22.5 درصد در ماه چند روز در خانواده‌شان شیر مصرف می‌کنند. لازم به ذکر است 6 درصد افراد نمونه طی سال گذشته چند بار شیر مصرف کرده‌اند و 7.9 درصد گفته‌اند اصلاً شیر مصرف نمی‌کنند. میزان مصرف روزانه شیر یا چند روز در هفته در مقایسه با سال گذشته کاهش یافته است. خرداد 98، 78.2 درصد خانوارها هرروز یا چند روز در هفته شیر مصرف کرده‌اند درحالی‌که این میزان در مرداد 99 به 63.6 درصد رسیده است.
در ادامه در خصوص میزان مصرف ماست در سال گذشته پرسیده شده است. 35.4 درصد خانوارها هرروز ماست مصرف کرده‌اند. 41.3 درصد چند روز در هفته و 16.7 درصد چند روز در ماه ماست خورده‌اند. 3.4 درصد گفته‌اند در سال گذشته چند بار ماست خورده‌اند و 3 درصد اصلاً ماست مصرف نمی‌کنند. طبق داده‌های خرداد 98، 87.6 درصد خانوارها هرروز یا چند روز در هفته ماست مصرف کرده‌اند که این میزان در مرداد 99 به 76.7 درصد کاهش یافته است.
کرونا شرایط را بدتر کرده است
وضعیت معیشت در ایران تا پیش از کرونا هم مساعد نبود، اما همه‌گیری ویروس کووید-۱۹ شرایط را سخت‌تر کرده است. دست‌کم یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر به صورت رسمی به بیکاران افزوده شده است. بسیاری از مشاغل کوچک و خانگی از بین رفته و هزینه خانوار افزایش یافته است. در این میان مسئولان هم از اعلام دقیق جمعیت زیرخط فقر خودداری می‌کنند اما بر پایه گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تا دهک هشتم درآمدی برای تأمین هزینه زندگی با مشکل روبرو هستند.
رئیس اتاق بازرگانی تهران ۶ دهک درآمدی نخست را جمعیت زیر خط فقر دانسته که بالغ بر ۵۶ میلیون نفر از جمعیت ۸۰ میلیونی را شامل می‌شود. داوود سوری، پژوهشگر اقتصادی هم گفته از هر دو نفر یک نفر زیر خط فقر است
رئیس اتاق بازرگانی تهران ۶ دهک درآمدی نخست را جمعیت زیرخط فقر دانسته که بالغ بر ۵۶ میلیون نفر از جمعیت ۸۰ میلیونی را شامل می‌شود. داوود سوری، پژوهشگر اقتصادی هم گفته از هر دو نفر یک نفر زیرخط فقر است. البته دولت وعده کرده بود با بسته‌های کالایی و حمایت‌های مالی مانع کاهش بیشتر قدرت خرید خانوار و رشد جمعیت زیرخط فقر باشد. این وعده اما به چند بار توزیع بسته کالا و تسهیلات بانکی محدود ماند. در این شرایط پیش‌بینی می‌شود با تداوم رشد اقتصادی منفی در سال جاری، افزایش شمار بیکاران و کاهش سطح واقعی دستمزدها در برابر افزایش قیمت کالاهای ضروری در غیاب حمایت‌های دولتی جمعیت بیشتری به زیرخط فقر سقوط کنند.
شکاف طبقاتی دهک‌های پایین را بلعیده است
رشد تورم و گرانی غیرقابل کنترل و کاهش ارزش پول ملی در برابر دیگر ارزها به‌ویژه دلار آن چیزی نبود که مردم انتظارش را داشتند. با توجه به ثبات نسبی اقتصادی در مقاطعی از سال گذشته چشم‌انداز اقتصادی این بود که بتوان در سال جدید با رشد اقتصادی وضعیت معیشتی و زندگی بهبود یابد ولی سرابی که تصمیمات نادرست اقتصادی از آینده اقتصاد ساخته بود باعث شد تا خیلی‌ها قربانی شوند. در گذشته نه‌چندان دور مردم از نظر درآمدی در چند دهک مختلف قرار می‌گرفتند اما الآن دیگر چنین نیست.
دسته‌بندی‌ها عوض شده و حالا شکاف طبقاتی به حدی باز شده که می‌تواند دهک‌های پایین را در خود ببلعد. آن‌چنان رکود اقتصادی در چند سال گذشته ایجاد شده که مردم حتی در حاشیه شهرها هم برای زندگی جا پیدا نمی‌کنند!
به‌هرروی روزگار بسیاری از مردم کشور خوب نیست و نارضایتی از سر و روی زندگی مردم می‌بارد و مسئولان کشور باید به‌جای تکذیب و ارائه آمار نامطمئن، فکری به حال مردمی بکنند که هر روز کمرشان زیر بار سنگینی زندگی و هزینه‌ها خم می‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید