خطر بازماندگی از تحصیل ۳.۲ میلیون دانش‌آموز

ریحانه جولایی

زندگی کردن با کرونا دیگر شبیه یک شعار نیست و حالا تبدیل به بخشی از زندگی ما شده است. این ویروس تمام روزمره، ارتباطات، شغل، فعالیت و به‌طورکلی زندگی ما را تحت‌تأثیر خود قرار داده است. یکی از موضوعاتی که این ویروس از ابتدا آن را با تغییر و چالش‌های متعدد روبه‌رو کرد بحث آموزش و فضای آموزشی کشور بود.

از بهمن‌ماه بود که با شیوع این ویروس مدارس تعطیل شدند؛ همه فکر می‌کردند این تعطیلی‌ها تنها چند ماه به طول می‌انجامد و با گرم شدن هوا همه‌چیز دوباره به حالت اول بازمی‌گردد. دوباره بچه‌ها در کلاس درس حاضر می‌شوند و زندگی از سر گرفته می‌شود، اما با تداوم شیوع بیماری و بالا رفتن آمار هرروزه ابتلا، مدارس و فضای آموزشی کشور بسیار زودتر از موعد تعطیل و آموزش‌ها به خانه کشیده شد.

در چنین شرایطی نیز بخت یار دانش‌آموزان شهرنشین و آن‌هایی بود که دستشان به دهانشان می‌رسید. آموزش مجازی برای همه بچه‌ها، در سراسر کشور امکان‌پذیر نبود و نیست.

سناریوی سفید، زرد و قرمز برای سال تحصیلی جدید

سال تحصیلی جدید در حالی آغاز می‌شود که مسئولان هنوز به ابهامات و سؤالات کرونایی معلمان و خانواده دانش‌آموزان پاسخی روشن نداده‌اند. آن‌طور که شنیده می‌شود قرار بر این است که سال تحصیلی جدید از 15 شهریور آغاز شود آن‌هم تحت هر شرایطی؛ البته وزارت آموزش‌وپرورش از سه سناریو رونمایی کرده که اجرای هرکدام از آن‌ها به وضعیت شیوع کرونا در روزهای نزدیک به آغاز سال تحصیلی وابسته است.

سناریوهای قرمز، زرد و سفید راهکارهایی است که آموزش‌وپرورش برای شروع سال تحصیلی جدید عرضه کرده است؛ بر این اساس اگر وضعیت استانی قرمز باشد، کلاس درس دانش‌آموزان فقط در فضای مجازی برگزار خواهد شد؛ اما در وضعیت زرد، دانش‌آموزان سه روز هفته را به مدرسه می‌روند و سه روز دیگر آموزش مجازی دریافت می‌کنند.

در شرایط سفید هم که طبعاً کلاس‌‌های درس طبق روال عادی برگزار خواهد شد مثلاً‌ دانش‌آموزان روستایی که سال تحصیلی گذشته با نسخه واحد آموزش‌وپرورش برای کل کشور به‌ناچار تعطیل شدند و ازقضا یکی از  گروه‌هایی که بیشترین نگرانی بابت افت یا ترک تحصیل آن‌ها وجود دارد همین گروه از دانش‌آموزان هستند، طبق گفته‌های مسئولان آموزش‌وپرورش برای سال تحصیلی جدید قرار نیست کاملاً تعطیل باشند.

وزیر آموزش‌وپرورش آمار این دسته از مدارس که امکان بازگشایی و فعالیت حضوری دارند را حدود 40 درصد دانسته چراکه تعداد دانش‌آموزان این مدارس کمتر از 50 نفر است و  می‌توان با رعایت فاصله‌گذاری کلاس‌ها را دایر کرد بنابراین روال آموزش در این مدارس به شکل عادی در جریان است.

مواردی که در بالا بیان شد به همراه فعالیت مدارس در روزهای پنجشنبه تمام آن چیزی است که طی هفته‌های اخیر از سوی مسئولان آموزش‌وپرورش بازگو شده؛ اما هنوز جزئیات بسیاری وجود دارد که به‌طور شفاف درباره آن‌ها صحبت نشده است. هرچند برخی معاونان آموزش‌وپرورش شهر تهران معتقدند نیازی نیست جزئیات این موارد را در رسانه‌ها بیان کنند و معلمان و خانواده‌ها هم باید این مطالب تخصصی را از مدیر مدرسه جویا شوند.

سال تحصیلی جدید در خانه

از سوی دیگر گزارش‌ها حاکی از این است که به‌احتمال‌زیاد در بسیاری از شهرها و مناطق کشور سال تحصیلی آینده به‌صورت مجازی و بدون حضور دانش‌آموزان در کلاس‌های درس برگزار خواهد شد.  چند روز پیش حسن ملکی، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی بیان کرد: اوضاع کنونی کشور نشان می‌دهد که برای سال تحصیلی آتی آموزش حضوری نخواهیم داشت؛ بنابراین باید خود را برای وضعیت قرمز و زرد آماده کنیم.

اما در این میان چیزی که فکر دانش‌آموزان، معلمان و خانواده‌ها را مشغول می‌کند چگونگی این کار است. اگر دانش‌آموزی در خانه داشته باشید خوب می‌دانید که شبکه شاد با مشکلات زیادی روبه‌رو بود. از نقص‌های این برنامه گرفته تا سرعت اینترنت و مشکلاتی که دانش‌آموزان و خانواده ه با آن مواجه شدند.

اگر قرار است بستر آموزش دانش‌آموزان در سامانه شاد باشد، آیا اشکالاتی که سال تحصیلی قبل وجود داشت، رفع شده است؟ و امکان ارتباط تصویری بین معلم و دانش‌آموزان در کلاس درس مجازی برقرار خواهد بود؟ آیا برای سال تحصیلی جدید به مدارس آزادی عمل بیشتری برای تدریس مجازی در بستر نرم‌افزار‌های مختلف داده می‌شود؟ برای افزایش کیفیت آموزش‌های مجازی چه تدابیری اندیشیده شده است؟

طبق نظرسنجی که آموزش‌وپرورش شهر تهران بر سایت خود قرار داده است با این موضوع که «آیا میزان اثربخشی کمی و کیفی آموزش‌های مجازی مورد رضایت شماست؟»  از میان یک هزار و 182 نظر دهنده، 78 درصد گفته‌اند خیر و 22 درصد گفته‌اند بله.

همچنین مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری چند وقت قبل درباره میزان رضایت خانواده‌ها از آموزش‌های مجازی سال تحصیلی که گذشت بررسی انجام داد و این پرسش مطرح شد؛ اگر دانش‌آموز هستید و فرزندتان به مدرسه می‌رود به این سؤال پاسخ دهید، در چه نوع مدرسه‌ای تحصیل می‌کند و بازدهی آموزش مجازی و از راه دور مدرسه فرزندتان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در این نظرسنجی 21 هزار و 935 نفر شرکت کردند که 46 درصد گفتند، مدرسه دولتی و ضعیف، 18 درصد مدرسه دولتی و متوسط، 12 درصد مدرسه دولتی و خوب، 10 درصد مدرسه غیردولتی و ضعیف، 7 درصد مدرسه غیردولتی و متوسط و 7 درصد مدرسه غیردولتی و خوب را ثبت کردند.

حسن ملکی، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی: اوضاع کنونی کشور نشان می‌دهد که برای سال تحصیلی آتی آموزش حضوری نخواهیم داشت و باید خود را برای برگزاری کلاس‌های آنلاین آماده کنیم

نتایج این نظرسنجی‌ها می‌تواند هشداری برای مسئولان باشد درباره وضعیت کیفیت آموزش‌های مجازی و عدم رضایت بیشتر شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی‌ها از آموزش مجازی ارائه‌شده توسط مدارس؛ بنابراین نیاز است مسئولان با بررسی نقاط ضعف، برای حل آن در سال تحصیلی جدید گام بردارند.

۴میلیون و ۷۱۸هزار دانش‌آموز تبلت و گوشی ندارند

یکی از موضوعاتی که از ابتدای آموزش مجازی در کشور مطرح شد عدم دسترسی درصد بالایی از دانش‌آموزان به اینترنت و ابزارهای تکنولوژی برای آموزش‌های مجازی بود. بسیاری از کارشناسان این حوزه معتقدند نبود این ابزار و اینترنت می‌تواند باعث عقب افتادن دانش‌آموزان مناطق محروم و خانواده‌های کم‌برخوردار از تحصیل باشد و در آخر آمار بازماندگان از تحصیل را بالا ببرد.

در همین رابطه معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش‌وپرورش «دسترسی نداشتن به تبلت و گوشی» را علت عدم عضویت ۴ میلیون و ۷۱۸ هزار دانش‌آموز در شبکه شاد اعلام کرد.

رضوان حکیم‌زاده روز گذشته درباره شناسایی دانش‌آموزانی که به ابزارهای آموزش الکترونیکی مانند لپ‌تاپ و گوشی تلفن همراه دسترسی ندارند، گفت: موضوع عدم دسترسی دانش‌آموزان مناطق کم برخوردار به ابزارهای آموزشی مانند تبلت و گوشی همراه موردبررسی قرارگرفته و آمار این دانش‌آموزان منطقه به منطقه و شهر به شهر به‌صورت دقیق استخراج‌ شده است. یک عده از دانش‌آموزانی که در سامانه شاد نبودند به دلیل عدم دسترسی به تبلت گوشی همراه بوده است و برای یک عده دیگر نیز دلایل دیگر وجود دارد.

او ادامه داد: آن دسته از دانش‌آموزانی که نتوانستند به جهت نداشتن تبلت به شاد متصل شوند یا آموزش‌های مجازی را ببینند، سه میلیون و ۲۵۵ هزار دانش‌آموز هستند. این مسئله به سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف طرح موضوع شده و اگر ما بخواهیم بحث بازماندگی از تحصیل این کودکان را کنترل کنیم، حتماً نیاز است آن‌ها به ابزارهای آموزش دسترسی داشته باشد. قرار شد این موضوع موردبررسی قرار بگیرد و امیدواریم به یک پویش همگانی تبدیل شود.

حکیم‌زاده همچنین گفته است که طبق بررسی‌های انجام‌شده درمجموع ۴ میلیون و ۷۱۸ هزار دانش‌آموز عضو شبکه شاد نشدند که ۵۰۰ هزار نفر از آن‌ها از دانش آموزان‌اتباع هستند.

به گفته حکیم‌زاده حدود ۳ میلیون و ۲۵۵ هزار دانش‌آموز سراسر کشور به دلیل عدم دسترسی به تبلت امکان استفاده از آموزش مجازی را ندارند،‌ اما بیشترین تعدادی که به تبلت دسترسی ندارند در استان سیستان و بلوچستان هستند.

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش‌وپرورش «دسترسی نداشتن به تبلت و گوشی» را علت عدم عضویت ۴ میلیون و ۷۱۸ هزار دانش‌آموز در شبکه شاد اعلام کرد

حکیم‌زاده اما برای بهتر شدن شرایط تحصیل دانش‌آموزان پویشی را راه‌اندازی کرده است که از نهادهای دولتی برای همیاری و رساندن امکانات به دانش‌آموزان کم برخوردار کمک خواسته است. او با بیان اینکه همه‌کسانی که علاقه‌مندند در امر ادامه تحصیل کودکان مساعدت داشته باشند می‌توانند با صرف هزینه‌های بسیار کمتر از ساخت یک مدرسه، با خرید یک تبلت به‌نوعی مدرسه را در دست دانش‌آموز بگذارند.

در آخر اما ذکر این نکته لازم است که مسئولان باید پیش از تصمیم‌گیری تمام جوانب را در نظر بگیرند. در کشوری که هنوز بسیاری از مناطق به بدیهی‌ترین امکانات زندگی دسترسی ندارند دسترسی به اینترنت و تبلت و گوشی هوشمند کمی بعید به نظر می‌رسد. به‌هرحال با اتفاقی که تمام جهان را درگیر خود کرده است موقعیتی پیش آمد تا مسئولان نیم‌نگاهی به مناطق محروم داشته باشند و بیشتر با مشکلات این مردم صبور و مظلوم آشنا شوند.