مسائل اتباع افغانستان در ایران تمامی ندارد؛ این بار حادثه یزد
ادامه بگومگوها و نیمچه‌تنش‌های دیپلماتیک !
ریحانه جولایی
13 اردیبهشت بود که تعدادی از اتباع افغان در پی ورود غیرقانونی به خاک ایران کشته شدند. آن‌هایی که بخت یارشان بود و توانستند خود را نجات دهند ادعا کردند مأموران مرزی ایران آن‌ها را مجبور به پریدن در رودخانه و بازگشت کرده بودند که این ادعا از سوی ایران رد شد.
حالا با گذشت یک ماه از این حادثه، داغ مرگ اتباع غرق شده افغانستانی نه‌تنها التیام نیافته است بلکه داغ دیگری هم بر دل مردم این کشور رنجدیده نشست. این بار نوبت یزد است.
در یزد چه شد؟
بر اساس گزارش‌های ابتدایی یک گشت امنیتی در ایران به سمت خودروی مهاجران در شاهراه یزد آتش گشوده و آن را منفجر کرده است. وزارت خارجه افغانستان تایید می‌کند که در این رخداد دست‌کم 3 شهروند افغان کشته، 4 نفر دیگر مجروح و تعدادی دیگر ناپدید شده و احتمالاً در آتش سوخته‌اند. این حادثه باعث شد تا غفور لیوال، سفیر افغانستان در ایران، به شهر یزد برود تا درباره تیراندازی به خودروی حامل مهاجران افغان تحقیق کند.
هنوز دعوای دیپلماتیک غرق شدن مهاجران افغان در رودخانه مرزی هریرود بین ایران و افغانستان به قوت خود ادامه دارد که این بار انفجار و آتشسوزی ماشین مهاجران افغان در شاهراه یزد پای غفور لیوال را به این شهر کشیده است.
معاون بین‌المللی و امور حقوقی وزارت امور خارجه: در این هزار کیلومتر مرز مشترک بین ایران و افغانستان مسائل استراتژیک زیادی وجود دارد. این اتفاق‌ها نتیجه ترددهای غیرقانونی در مرز است. به دلیل وجود تروریسم و مشکلاتی که به واسطه آن ایجاد شده است پاسگاه‌های مرزی برداشته شده‌اند
احمد ترحمی بهابادی، معاون سیاسی امنیتی استاندار یزد شلیک مأموران نیروی انتظامی ایران به خودروی حامل شهروندان افغان را تایید می‌کند، اما می‌گوید که این ماشین نه به خاطر گلوله که به دلیل سرعت بالا و برخورد شدید با گارد ریل کنار جاده آتش گرفته است. به گفته ترحمی بهابادی، آتشسوزی این خودرو هشت کیلومتر بعد از اصابت گلوله با لاستیک رخ داده و هیچ ارتباطی با شلیک گلوله نداشته است.
او می‌گوید حرکت راننده خودرو بر روی رینگ و استفاده از مواد محترقه و جرقه‌های ناشی از حرکت روی رینگ، خودرو را دچار حریق کرده است. ترحمی در ادامه بیان می‌کند این خودرو یکی از پنج خودرویی بوده است که به‌صورت یک کاروان «اتباع غیرمجاز»، «مواد مخدر» حمل می‌کردند.
اما ویدئوهایی که از این حادثه ضبط و در رسانه‌های اجتماعی منتشر شده‌اند تنها یک خودروی آتش گرفته مهاجران را نشان می‌دهد و از چهار خودروی دیگری که ترحمی ادعا می‌کند خبری نیست.
با این حال غفور لیوال، گفته است خودروی حامل مهاجران افغانستانی پس از شلیک مأموران پلیس ایران به تایر آن آتش گرفته است. او پس از عیادت و صحبت با مجروحان حادثه گفته که پلیس به خودرو دستور توقف می‌دهد و پس از بی‌توجهی راننده، مأموران لاستیک خودرو را هدف می‌گیرد، اما خودرو درحالی‌که چرخ آن آتش گرفته بود، چند کیلومتر به حرکت ادامه می‌دهد و درنتیجه آتش می‌گیرد.
البته سفیر افغانستان در ایران این ادعا که خودرو آتش گرفته در یزد متعلق به «قاچاق‌بران انسان» بوده است را تأیید کرده است اما این تایید، دلیلی برای توجیه مسئله نیست. همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد پس از غرق شدن اتباع افغان در اردیبهشت‌ماه گذشته که گفته می‌شود 3 کودک زیر 18 سال هم در آن کشته شدند روابط ایران با همسایه خود اندکی تیره و تاره شده بود. پس از آن حادثه وزارت خارجه افغانستان گفته بود تکرار حادثه‌های این‌چنینی می‌تواند بر روابط دو کشور همسایه تأثیر بگذارد.
درگیری‌های لفظی بین مقامات ایران و افغان همچنان وجود دارد. پس از اظهارات سفیر افغانستان؛ رسول موسوی، مدیرکل غرب آسیای وزارت خارجه ایران در حساب توییتری خود نوشت: حمل ۱۳ نفر در یک خودرو ۴ نفره، ۳ نفر در صندوق عقب، اگر قاچاق نیست، چیست؟
او همچنین گفته است که پلیس ایران به قاچاقچیان شلیک می‌کند. چه قاچاقچی مواد مخدر باشند چه قاچاقچی انسان.
نگهبانی از مرز، رویه‌ای خشونت‌آمیز یا منطقی؟
مریم سما، عضو مجلس نمایندگان کابل در رابطه با اتفاق اخیر گفته است: برخورد مرزبانان ایران با تبعه افغان رویه خشونت‌باری است که بعد از اتفاق مرزبانی در هریرود دوباره رخ می‌دهد و مردم افغانستان را ناراحت کرده و واکنش‌های زیادی همراه داشته است. به گفته او پس از حضور سفیر افغانستان بود که مقامات ایرانی شلیک به این خودرو را گردن گرفتند.
بر اساس گزارش‌های ابتدایی یک گشت امنیتی در ایران به سمت خودروی مهاجران در شاهراه یزد آتش گشوده و آن را منفجر کرده است. وزارت خارجه افغانستان تایید می‌کند که در این رخداد دست‌کم 3 شهروند افغان کشته، 4 نفر دیگر مجروح و تعدادی دیگر ناپدید شده و احتمالاً در آتش سوخته‌اند
محمدحسین جعفریان، کارشناس ارشد مسائل افغانستان اما در جواب رفتار خشونت‌آمیز عضو مجلس نمایندگان کابل گفت: زمانی می‌توان از رویه خشونت‌آمیز سخن گفت که هر ماه بیش از 160 هزار نفر وارد یک کشور نشوند، حضور اتباع دیگر در کشور محدود باشد یا تعداد مهاجران غیرقانونی به 3 میلیون نفر در طول 40 سال نرسد. به گفته او درست است که مشکلاتی با اتباع افغان در مرز به وجود آمده، اقدامی صورت گرفته و خشونت وجود دارد و در این بین چند نفر کشته شده‌اند اما باید این وجه داستان را هم دید که 800 هزار دانش‌آموز افغانستانی در ایران تحصیل می‌کنند و سالانه یک میلیارد دلار هزینه تحصیل این اتباع می‌شود. در اوج بحران کرونا به‌صورت رایگان درمان می‌شوند و سایر خدماتی که دولت در اختیار آن‌ها می‌گذارد را هم باید دید.
جعفریان در دفاع از اقدام ایران بیان کرد: خودرویی با سرعت 160 کیلومتر در جاده می‌راند. به ایست نیروی انتظامی توجه نمی‌کند و به راه خود ادامه می‌دهد، از سوی دیگر این ماشین سیستم احتراق دارد و به تیرهای هوایی پاسخ نمی‌دهد و بنابراین نیروی انتظامی راهی جز شلیک به تایر ندارد.
به گفته مریم سما اما صحبت‌های جعفریان توجیهی است برای رد کردن خشونت. او در ادامه خاطرنشان کرد: استفاده از کمیت و تعداد مهاجران در یک کشور پسندیده نیست. در کشورهای دیگر هم مهاجران زیادی از تمام دنیا وجود دارند اما سعی دولت‌ها بر این است که چنین اتفاق‌هایی رخ ندهد و اصول حقوق بشر رعایت شود. در مورد ماشین ذکر شده هم حتماً مقامات ایرانی می‌دانستند که چه کسانی در این ماشین حضور دارند و می‌توانستند بدون خشونت این موضوع را رفع کنند. بحث اصلی برخوردی است که صورت گرفته، باید مکانیسم‌های مشخصی وجود داشته باشد که وقتی چنین اتفاقی افتاد چطور برخورد کنند. به عقیده او این موضوع باید بیشتر بررسی شود و سپس در مورد آن صحبت کرد.
ایران نقشی در حادثه هریرود ندارد
با تمام اوصاف در ماه‌های اخیر تنش‌های زیادی بین ایران و افغانستان صورت گرفته است. به گفته محسن بهاروند، معاون بین‌المللی و امور حقوقی وزارت امور خارجه دلیل اتفاق‌های اخیر و هریرود ترددهای غیرقانونی افغان‌هاست.
به گفته او در این هزار کیلومتر مرز مشترک بین ایران و افغانستان مسائل استراتژیک زیادی وجود دارد. این اتفاق‌ها نتیجه ترددهای غیرقانونی در مرز است. به دلیل وجود تروریسم و مشکلاتی که به واسطه آن ایجاد شده است پاسگاه‌های مرزی برداشته شده‌اند و نظارت زیادی روی مرز وجود ندارد؛ به همین دلیل افراد گرفتار قاچاقچیان انسان می‌شوند و آن‌ها را از مرز رد می‌کنند.
او در رابطه با اتفاق هریرود گفت: این رود در فصل بهار طغیان می‌کند و به چند شاخه تبدیل می‌شود. بنابراین قاچاقچیان انسان برای رد کردن مسافران از مرز خطر می‌کنند و آن‌ها را از مکان‌های صعب‌العبور به داخل خاک ایران می‌آورند.
بنا بر گفته‌های بهاروند تحقیقات ایران نشان نمی‌دهد که مرزبانان ایران دخالتی در غرق و کشته شدن اتباع افغان نداشتند و مدرکی هم این موضوع را اثبات نمی‌کند. ضمن اینکه سالانه 500 هزار نفر تردد غیرقانونی از مرزهای افغانستان داریم و رویه مرزبانان و دولت ایران خشونت‌آمیز نیست. ما همواره به مقامات افغان گفته‌ایم اگر مدرکی دال بر مقصر بودن ایران در مورد کشته شدن اتباع افغان دارید ارائه کنید تا در اولین فرصت بررسی شود. با این حال شواهد دولت افغانستان تنها یک سری فیلم، عکس و مصاحبه است که ما هم در آن محل حضور داشتیم و آن‌ها را دیده‌ایم.
جان انسان‌ها بی‌ارزش است
با تمام این اوصاف آنچه در این میان اهمیت دارد و میان دعوای مقامات و مسئولان کشورها گم شده است جان انسان‌هاست. انسان‌هایی که برای زندگی بهتر تلاش می‌کنند. انسان‌هایی که برای داشتن اندکی آرامش و صلح به انواع خطرها تن می‌دهند و راهی بی‌بازگشت را انتخاب می‌کنند. در آخر هم پس از کمی کشمکش میان این مسئول و آن مقام همه‌چیز فراموش می‌شود، تنها زخمی عمیق بر دل و یاد نزدیکان باقی می‌ماند.
دیدگاه تان را بنویسید