زلزله ۵.۱ ریشتری تهران و مناطق اطراف را لرزاند
استان تهران در شوک زلزله
سعیده علیپور
در حالی که این روزها در کشور وحشت بحران کرونا بر زندگی اکثر مردم سایه انداخته است، شهروندان تهرانی روز گذشته وحشت زلزله را نیز تجربه کردند.
بامداد ۱۹ اردیبهشت زلزله‌ای نسبتا قوی در بخش‌های بزرگی از استان تهران و مناطق مرزی آن با مازندران بسیاری از مردم را وحشت‌زده کرد. بر اساس گزارش استانداری تهران گرچه این زلزله خسارات یا ویرانی خاصی به جا نگذاشت اما در حین فرار و ترس ناشی از زلزله دو نفر جان باخته و 23 نفر مصدوم شدند.
زلزله و بحران کرونا
شدت زمین لرزه نه تنها مردم دماوند، تهران، ورامین، ری، پاکدشت، ملارد، بهارستان و اسلامشهر را هراسان به خیابان‌ها کشاند بلکه در استان‌های همجوار یعنی مازندران، سمنان و قزوین نیز احساس شد.
در حالی که این احتمال می‌رفت که زلزله دیگری نیز در پیش باشد دیشب بسیاری از مردم در شهرهای مختلف استان تهران شب را در خیابان‌ها و کوچه‌ها و بوستان‌ها و خودروهای شخصی خود سپری کرند. در همین حال مرکز لرزه‌نگاری از ثبت 40 پس‌لرزه که بزرگترین آنها 3.9 ریشتر بوده است خبر داد.
بسیاری از شهروندان که بیدار بودند با وقوع زمین لرزه به خیابان آمدند. برخی سوار بر خودرو شدند و برخی نیز بوستان‌ها را انتخاب کردند. در همین حال جایگاه‌های سوخت از ترس کمبود بنزین و احتمال بروز مشکل در شبکه سوخت‌رسانی شاهد ازدحام شهروندان بود و حتی برخی نیز برای فرار از خطر به سمت شمال هجوم بردند به طوری که به گزارش پلیس راه شاهد افزایش تردد در اتوبان کرج بوده‌ایم.
کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند همین هول زلزله و هجوم به کوچه‌ها و خیابان‌ها و پمپ بنزین‌ها و حتی برپا کردن چادر در بوستان‌ها و احتمالا عدم استفاده از ملزومات بهداشتی مثل ماسک و الکل و عدم پایبندی به فاصله‌گذاری اجتماعی، در روزهای آتی به افزایش آمار ابتلا به کرونا در تهران اثرگذار باشد.
کدام گسل فعال شد
در حالی که ساعت ۴۸ دقیقه بامداد جمعه ۱۹ اردیبهشت، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۵.۱ ریشتر تهران را لرزاند، نخستین سوال اغلب شهروندان این بود که گسل فعال شده کدام است و این گسل می‌تواند تا چه میزان تهران را تهدید کند؟
دقایقی پس از وقوع زلزله اعلام شد که گسل مشا در 56 کیلومتری تهران مسبب ترس دیروز تهرانی‌ها بوده است؛ گسل «مشافشم» که از سمت فیروزکوه و دماوند تا محدوده کند وان امتداد یافته و طول آن حداقل ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر است. اما آنچه ترس شهروندان تهرانی را بیشتر کرد، اطلاعاتی در مورد این گسل بود، اینکه این گسل می‌تواند عامل زلزله‌ای با قدرت بیش از هفت ریشتر نیز باشد.
از نظر زمین‌شناسی شهر تهران در نزدیکی رشته کوه البرز و در یک دشت وسیع قرار گرفته است که چندین رشته گسل فعال، اصلی و فرعی در آن وجود دارد؛ مهم‌ترین گسل‌های شهر تهران عبارتند از گسل مشا با طول تقریبی 200 کیلومتر، گسل شمال تهران با طول تقریبی 90 کیلومتر و گسل جنوب ری با طول تقریبی 20 کیلومتر.
گسل مشا، گسلی طویل، اساسی و لرزه‌زا است که در طول رشته کوه البرز و از شمال آن بر دامنه‌های جنوبی رانده شده است. گسل مشا در بالا دست سد لتیان با گسل شمال تهران تلاقی دارد و به همین دلیل لغزش و فعالیت هر یک از دو گسل مشا یا شمال تهران، به حرکت گسل دیگر ختم می‌شود.
بررسی‌ها حاکی از این است که گسل مشا از 190 سال پیش تاکنون منجر به وقوع زمین‌لرزه شدیدی در تهران نشده است.
بر اساس داده‌های مرکز لرزه‌نگاری کشور، در منطقه تهران حدود هر ۱۵۸ سال یک لرزه اتفاق افتاده و آخرین زمین‌لرزه برجسته در تهران مربوط به سال ۱۸۳۰ میلادی و به بزرگی ۷.۲ ریشتر بوده است. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد در سال 958 میلادی نیز زلزله‌ای با بزرگی 7/7 ریشتر در 50 کیلومتری تهران رخ داده است.
کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند هجوم به کوچه‌ها و خیابان‌ها و پمپ‌بنزین‌ها و حتی برپا کردن چادر در بوستان‌ها و احتمالا عدم استفاده از ملزومات بهداشتی مثل ماسک و الکل در افزایش آمار ابتلا به کرونا در تهران اثرگذار باشد
اما در دهه‌های اخیر این منطقه با زلزله بزرگی روبرو نبوده است، به طوری که در بهمن سال1368 زلزله‌ای به قدرت 5.9 ریشتر رخ داد که در تهران نیز احساس شده و در سال1388 نیز در 45 روز زلزله‌های کوچکی در منطقه فیروزکوه رخ داده است.
بزرگترین زلزله‌ای که در این سال در فیروزکوه اتفاق افتاد 5.5 ریشتر بود. طی این مدت مردم این منطقه بسیار نگران بودند و اغلب اوقات خود را بیرون از منزل سپری می‌کردند. در شهریور سال1389 نیز یک زلزله 3.4 ریشتری در این منطقه به وقوع پیوست.
فاجعه زلزله بالاتر از ۶.۵ ریشتر
در حالی که ایران کشور زلزله‌خیزی است و شاهد وقوع زلزله در سال‌های مختلف در اقصی نقاط کشور بوده‌ایم ، اما برخی معتقدند تهران به دلیل فشردگی تراکم و جمعیت بسیار زیاد و تمرکز امکانات امدادرسانی، وقوع زلزله شدید در آن می‌تواند فاجعه‌ساز باشد.
به گفته کارشناسان بحران زلزله تهران می‌تواند بسیار بیشتر از کرونا باشد. در حالی که در کل کشور در دو ماه گذشته بر اساس آمارهای اعلام شده از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس حدود 10 هزار نفر فوت کردند، زلزله بیش از 6 ریشتری در تهران می‌تواند در همان دقایق اولیه جان بیش از 1.5 میلیون نفر را بگیرد.
در همین باره رئیس سازمان پیش‌بینی و مدیریت بحران شهرداری تهران گفت: «در صورت وقوع زلزله بالاتر از ۶ و نیم ریشتر در تهران قطعا با یک فاجعه مواجه خواهیم شد».
رضا کرمی محمدی به خبرگزاری ایلنا گفت: «اگر زلزله‌ای ۶ ریشتری در تهران رخ دهد، قدرت آن ۳۲ برابر زلزله شب گذشته است و اگر به ۷ برسد، هزار برابر قدرت دارد و مساله خیلی جدی برای تهران است».
او در ادامه گفت: «اگر اتفاقی رخ دهد در یک محدوده و چارچوبی مشخص ظرفیت خوبی موجود است، اما این برای زمانی است که زلزله خیلی بزرگ نبوده و کمتر از ۶ ریشتر باشد، اما زلزله که بزرگتر شود ظرفیت‌های ما جوابگو نیست و باید به کمک خود مردم و کمک‌های بین المللی اتکا کرد».
سوله‌هایی برای مدیریت بحران
از آنجایی این گسل می‌تواند تحرکاتی داشته باشد، منطقی است که همه در حالت آماده باش باشند و به همین منظور استانداری، ارتش، شهرداری و هلال احمر به حالت آماده باش در آمدند و گفته می‌شود این آماده باش تا سه روز برقرار خواهد بود و پارک‌ها و بوستان‌های پایتخت تا ۷۲ ساعت بعد از وقوع زلزله به صورت شبانه‌روزی باز خواهند بود.
همچنین در پی وقوع زلزله نقشه‌ای از مناطق امن برای اسکان مردم در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده بود، کرمی محمدی با بیان اینکه سوله‌های مدیریت بحران برای اسکان مردم جایی ندارند و بیشتر برای امدادرسانی درنظرگرفته شده‌اند، گفت: «در چنین شرایطی مردم باید به مراکز امن اضطراری مراجعه کنند». گرچه فیروز حناچی، شهردار تهران از آماده باش شهرداری تهران در پی وقوع زمین‌لرزه تهران خبر داد و گفت: «سوله‌های مدیریت بحران آماده است اما به دلیل کرونا، مردم را تشویق به استفاده از آن نمی‌کنیم».
نصب اپلیکیشن شهرآماده
رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران از شهروندان درخواست کرد اپلیکیشن شهر آماده را حتما نصب کنند چراکه اطلاعات مهم و موثری روی آن قرار دارد. به گفته او مراکز اضطراری، نقشه‌ها و شبکه راه‌های اضطراری که مردم نباید در آن حضور داشته باشند در این اپلیکشین تهیه و تدوین شده است. همچنین اقداماتی که در حین و بعد از زلزله باید انجام شود و محتویات کوله‌های نجات در این اپلیکشین مشخص شده است.
رئیس سازمان پیش‌بینی و مدیریت بحران شهرداری تهران: «در صورت وقوع زلزله بالاتر از ۶ و نیم ریشتر در تهران قطعا با یک فاجعه مواجه خواهیم شد»
افزایش نیروی جزر و مدی
در حالی که دیشب علاوه بر تهران در لرستان، کرمان و چند شهر دیگر کشور نیز زلزله‌هایی با قدرت‌های پایین رخ داد، برخی دلیل وقوع این زلزله‌ها را پدیده‌ای به نام ابر ماه دانستند.
پدیده supermoon یا ابر ماه وقتی اتفاق می‌افتد که ماه کامل و در نزدیکترین فاصله از زمین است و بیشترین میزان جاذبه را بر زمین دارد. در این حالت نیروی جزرومدی به حداکثر خود می‌رسد و ما امروز و امشب بالاترین مد و پایین ترین جزر را در آب‌های جنوب کشور داشتیم.
علی سلطانپور، مدیر آبنگاری و جزرومدی سازمان نقشه‌برداری کشور در همین باره گفت: توجه کنید که نیروی جزرومد قویترین نیرویی است که به زمین وارد می‌شود و باعث دفورمیشن آن می‌شود؛ بنابراین می‌تواند به عنوان یک نیروی محرکه در فعال‌سازی نیروی ذخیره شده در گسل‌ها عمل کند.
دیدگاه تان را بنویسید