طرح تحول سلامت در گیرودار بحران کرونا ۶ ساله شد
نجات بیماران با بقایای یک طرح
سعیده علیپور
15 اردیبهشت امسال در حالی که گمان می‌رفت «طرح تحول سلامت» تولد شش سالگی‌اش را مهجور و از یاد رفته سپری خواهد کرد، بحرانی به نام کرونا جهان را درنوردید. ویروس ناشناخته‌ای که بیش از سه و نیم میلیون نفر در دنیا و نزدیک به صد هزار نفر در ایران را گرفتار کرده و بزرگترین نظام‌های درمانی دنیا را به زانو درآورده است. در این میان در حالی که بسیاری از مردم در کشورهای مختلف دنیا به‌شدت با هزینه‌های درمانی این بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند، دولت ایران اعلام کرد که هزینه‌های درمان بیماران کرونا رایگان است و بیماران نیاز نیست برای درمان این بیماری به بیمارستان‌ها پولی پرداخت کنند.
حال بسیاری این رایگانی را به پای طرحی می‌نویسند که در ابتدای کار دولت یازدهم با هدف کاهش پرداخت از جیب مردم و افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی درمانی طراحی و از سال ۱۳۹۳ به اجرا درآمد و چندی است با قطع بسیاری از خدماتش، نفس‌های آخر را می‌کشد.
درمان رایگان کرونا
با آغاز شیوع بیماری کرونا در کشور، مطالب بسیاری درباره دریافت هزینه درمان این بیماران در مراکز درمانی مطرح شد و اعتراض برخی بیماران درباره پرداخت هزینه درمان در بیمارستان‌ها را به دنبال داشت.
در این شرایط بود که سعید نمکی، وزیر بهداشت برای پایان دادن به این موضوع در نامه‌ای به رؤسای دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی سراسر کشور درباره ارائه خدمات درمانی به بیماران مبتلا به کرونا تاکید کرد و گفت: «در مورد افرادی که فاقد پوشش بیمه، بی‌بضاعت یا اتباع خارجی هستند، از محل منابع طرح تحول نظام سلامت محاسبه و در حساب‌های بستانکار آن دانشگاه لحاظ شود». البته در حاشیه صحبت‌های وزیر، کیانوش جهانپور، سخنگوی وزارت بهداشت نیز با تاکید بر رایگان بودن این هزینه‌ها در بیمارستان‌های دولتی به این نکته اشاره کرد که «هر مشکل تنفسی و سندرم حاد تنفسی به معنی کرونا نیست». موضوعی که شائبه‌های زیادی در فضای مجازی به دنبال داشت. مثل اینکه؛ بسیاری از بیماران کرونا در ایران با عنوان بیماری حاد تنفسی نامگذاری می‌شوند و هیچ‌گاه در آمار بیماران کرونایی قرار نمی‌گیرند و به همین دلیل خانواده‌ها مجبورند هزینه‌ها را خود پرداخت کنند.
در این میان ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت نیز با بیان اینکه کرونا در بیمارستان‌های خصوص و نظامی رایگان نیست، گفت که ارائه خدمات مربوط به کرونا در بیمارستان‌های دولتی رایگان است و در شرایط اورژانسی نیز وزارت بهداشت پذیرای بیماران در بیمارستان‌های دولتی است.
از سوی دیگر اخبار فراوانی از بیمارستان‌های دولتی به گوش می‌رسید که به دلیل تراکم بیماران و مراجعان در هفته‌های نخستین شیوع کرونا در کشور بسیاری موفق به پذیرش در بیمارستان‌های دولتی نمی‌شدند.
طرح تحول و هزینه‌های آن
گرچه از شهریور سال 95 مدت مدیدی نمی‌گذرد، اما حال و هوای آن روزها گویا برای بسیاری از ما و حتی رئیس‌جمهور نیز متفاوت بود. در آن زمان حسن روحانی در یک سخنرانی، از «برجام»، «مهار تورم» و «طرح تحول سلامت» به‌عنوان سه دستاورد بزرگ و «غیرقابل انکار» دولت خود نام برد، مواردی که هر یک از آنها مدت کوتاهی بعد از این سخنرانی به دلایلی که بسیاری از آن در حیطه اختیارات دولت نبود، به نوعی از معنای خود تهی شدند.
طرح تحول سلامت با هدف کاهش هزینه‌های مردم در بهداشت و درمان کلید خورد؛ اما در ادامه با دو تهدید پایدار نبودن منابع مالی از سوی دولت و افزایش هزینه‌های درمانی ناشی از نیازهای القایی روبه‌رو شد. این موضوع باعث شد که حجم مطالبات بیمارستان‌ها و مراکز درمانی وزارت بهداشت از سازمان تامین اجتماعی و سازمان بیمه سلامت، رشد قابل‌توجهی داشته باشد.
به گفته برخی کارشناسان، بی‌توجهی به قوانین بالادستی و تجربیات موفق جهانی در حوزه اصلاحات سلامت در کنار عدم کنترل هزینه‌ها گرچه باعث دستیابی به توفیقات موقت و کوتاه مدت شد، اما پس از مدتی وزیر وقت، حسن قاضی‌زاده هاشمی را به جدال‌های کلامی با مجموعه وزارت رفاه بر سر منابع بیمه‌ای کشاند و در نهایت به خروجش از وزارتخانه بهداشت و درمان منجر شد. وزیری که روزی باعث تفاخر روحانی بود، در سکوت خبری و بی‌توجهی، هیات دولت را ترک گفت و طرح تحول را بی‌پشت و پناه گذاشت. طرحی که با شروعش همه افراد فاقد بیمه را بیمه می‌کرد، بیش از یک سالی است که دیگر تنها افرادی که از سوی نهاد‌های حمایتی معرفی می‌شوند را حمایت می‌کند.
بیمه شدن بیماران در بیمارستان‌ها
در حالی که به گفته قاسم جان بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت متوسط هزینه درمان بیمار کرونا در بخش مراقبت ویژه ۴.۵ میلیون و بخش عادی 2.5 میلیون تومان است که یکی از موضوعات در فرآیند درمان بیمه نبودن بخشی از مردم و دغدغه هزینه درمان است.
با طرح این دغدغه در روزهای اوج‌گیری بحران کرونا در کشور، طاهر موهبتی، مدیرعامل سازمان بیمه سلامت با بیان اینکه از حدود یکسال پیش پوشش بیمه سلامت بر تخت بیمارستان متوقف شده است، بیان کرد: «با توجه به اینکه بیماران مبتلا به کرونا اورژانسی به حساب می‌آیند، تمامی افراد مشکوک به بیماری کرونا که در بیمارستان بستری می‌شوند، بلافاصله بیمه شده و در صورت توانایی مالی، خودشان حق بیمه را پرداخت می‌کنند؛ اما در صورت عدم توانایی مالی، ارزیابی وسع انجام می‌شود که جهت رفاه حال بیماران مبتلا به کرونا، هماهنگی‌هایی با وزارت رفاه صورت گرفت تا ارزیابی وسعی که یک ماه زمان می‌برد، یک روزه انجام شود».
در این میان مقامات وزارت بهداشت اعلام کردند که خدمات، آزمایش‌ها، تصویربرداری و اقدامات پاراکلینیکی برای بیماران مبتلا به کرونای بستری در بیمارستان، تحت پوشش بیمه سلامت قرار دارد و 90 درصد هزینه‌های آنها توسط این سازمان پرداخت می‌شود.
طرح تحول سلامت با هدف کاهش هزینه‌های مردم در بهداشت و درمان کلید خورد؛ اما در ادامه با دو تهدید پایدار نبودن منابع مالی از سوی دولت و افزایش هزینه‌های درمانی ناشی از نیازهای القایی روبه‌رو شد
پیگیری تخلفات مالی
با وجود این هنوز برخی بیمارستان‌های دولتی به دلیل کمبود منابع از بیماران کرونایی هم بابت درمان هزینه دریافت می‌کنند. در همین باره دیروز محمد حسین حیدری، مدیرکل بازرسی، ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات وزارت بهداشت با اشاره به دستور وزیر بهداشت برای درمان رایگان بیماران کرونا در بیمارستان‌ها گفت: «اگر مواردی هست که مردم دچار مشکل شده‌اند و هنوز دریافت‌هایی در بیمارستان‌ها برای بیماران کرونایی انجام می‌شود، با سامانه ۱۹۰ بخش درمان، مطرح کنند تا ثبت شود و حتما پیگیری می‌کنیم».
وی ادامه داد: «البته در حال حاضر به صورت ویژه چند تن از همکاران را از حوزه تعرفه در برخی بیمارستان‌ها مامور کردیم تا این موارد را بررسی کنند. امیدواریم شرایطی فراهم شود تا با هماهنگی‌هایی که انجام می‌شود، بیمارستان‌ها ملزم شوند که بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها را درباره مسائل مالی بیماران انجام دهند».
طرح تحول سلامت وکاهش مرگ‌های ناشی از کرونا
در حالی که در این سال‌ها طرح تحول سلامت به واسطه هزینه‌های فراوانی که بر گرده سیستم سلامت به جا گذاشت منتقدان زیادی در سیستم بیمه و درمان داشت، اما فواید آن در حمایت از بیماران کم بضاعت در بحران کنونی کرونا سبب شد که دیروز سیدحسن هاشمی بعد از مدت‌ها در صفحه اینستاگرام خود بنویسد: «۱۵ اردیبهشت ماه مصادف با سالروز شروع طرح تحول سلامت است. اهداف مهم این طرح بزرگ اجتماعی که در سال ۹۳ آغاز شد، در کنار ارتقای خدمات بهداشتی، درمانی، آموزشی و تحقیقاتی علوم پزشکی، کاهش هزینه‌های مردم هنگام مراجعه به مراکز درمانی و افزایش دسترسی ایشان به خدمات بهداشتی و درمانی در سراسر کشور، به ویژه مناطق محروم بود.
قریب به پنج سال تلاشی فراوان و مثال‌زدنی به منظور توسعه زیرساخت‌ها برای استقرار نظام ارجاع، پزشک خانواده، تشکیل پرونده الکترونیک سلامت، افزایش حمایت‌های بیمه‌ای و بیمه کردن تمام ایرانیان (بویژه ۱۱ میلیون حاشیه نشین شهرها) انجام شد. همزمان اقدامات ارزشمندی در خصوص حذف دریافت‌های غیرقانونی، نجات اکثر بیمارستان‌های دولتی از ورشکستگی از طریق اصلاح تعرفه‌های درمانی (پس از ۲۷ سال)، افزایش و تامین منابع مالی پایدار برای حوزه سلامت و ده‌ها پروژه دیگر در حوزه‌های آموزشی، پژوهشی و دارو و تجهیزات پزشکی طراحی و به مرحله اجرا درآمد.
به گفته مسئولان بهداشتی کشور ارائه خدمات مربوط به کرونا در بیمارستان‌های دولتی رایگان است و در شرایط اورژانسی نیز وزارت بهداشت پذیرای بیماران در بیمارستان‌های دولتی هستند
علیرغم کم لطفی برخی و برخورد سیاسی برخی دیگر، شاهد بودیم که در پایان چهار سال اول اجرای این طرح، برای اولین بار در کشور، هزینه مردم در مراجعه به مراکز دولتی از رقم فزاینده ۵۸ درصد در پایان سال ۹۱ به رقم غیرقابل باور ۳۴.۸ درصد کاهش یافت.
اکنون و در جریان مبارزه با بیماری کرونا، مردم شریف ایران ضمن قدرشناسی از مجاهدت‌های بی‌نظیر کادر بهداشت و درمان، قدردان زحمات تمام کسانی هستند که با تکمیل شبکه بهداشت در قالب ساخت و تجهیز و بهره‌برداری از ۹هزار خانه و پایگاه بهداشت و مراکز جامع خدمات سلامت، تعمیر و بازسازی ۱۷هزار مرکز بهداشتی و نیز تکمیل نیروی انسانی مورد نیاز شامل بهورزان و مراقبین سلامت، ماما و پزشک خانواده، زیرساخت مناسبی برای کنترل این بیماری در اختیار وزارت بهداشت قرار دادند».
دیدگاه تان را بنویسید