فرزانه سهرابی، معاون اجتماعی موسسه کادراس

تغییرات الگوی مصرف، جنسیت و خصوصیات مصرف‌کنندگان مواد مخدر از مهم‌ترین عواملی اســت که بدون دانســتن آن‌ها، سیاست‌گذاری در حوزه‌های کاهش تقاضا و مقابله با عرضه مواد مخدر با مشکل مواجه می‌شود، بازنمایی آماری در حوزه اعتیاد زنان می‌تواند کمک بزرگی در نشان دادن سیاست‌های انجام‌شده در این حوزه و نقاط اغفال آن داشته باشد. از سوی دیگر عدم تمرکز نهادی و تناقض‌های آماری مربوط به این حوزه یکی از مهم‌ترین مشکلات عمده در بازنمایی آماری حــوزه اعتیاد ایران، به‌ویژه اعتیاد زنان است.تحقیقات ۱۵ سال اخیر نشان می‌دهد که میزان گرایش زنان به اعتیاد تقریباً دو برابر شده است و الگوی مصرف در زنان از مواد سنتی به مواد صنعتی و روان‌گردان تغییر یافته است. اخیراً نیز شاهد تغییر الگوی مصرف به گل و حشیش هستیم، به‌گونه‌ای که مصرف گل و حشیش در سال‌های اخیر میان دانشجویان دختر افزایش‌یافته اســت. نبود آمار دقیق، قابل اســتناد و عدم شیوع‌شناسی آسیب‌شناســانه در این حوزه پژوهشــگران را با مشکلات جدی روبه‌رو کرده اســت، بر اساس آمار و مطالعات رسمی نهادها و ارگان‌های متولی این امر، اکنــون ۱۰درصد جمعیت معتادان را زنان تشکیل می‌دهند و آمار ارائه‌شده حکایت از افزایش اعتیاد در زنان دارد؛ به‌طوری‌که در گروه ســنی ۱۵ تا ۲۹ سال به ازای هر ۶.۶ مرد، یک زن معتاد و در گروه سنی ۳۰ تا ۴۴ سال به ازای هر ۷.۱۵ مرد، یک زن و در گروه ســنی ۴۵ تا ۶۴ سال، ۶.۱۶ زن معتاد وجود دارد. زنان طی دو ســال مصرف مــواد مخدر به‌طور کامل به آن وابسته می‌شوند، این در حالی است که این اتفاق در مردان طی هشت سال رخ می‌دهد. اعتیاد زنان تبعات مستقیم و غیرمســتقیمی بر خانواده و جامعه تحمیل می‌کند که نیازمند برنامه‌ریزی‌ها و تدوین سیاست‌های پیشگیری است، امروزه به‌راحتی می‌توان از زنانه شدن حوزه مصرف مواد مخدر سخن گفت، منظور از زنانه شدن مصرف مواد مخدر در کشور هشدار در مورد افزایش آمار مصرف‌کنندگان مواد مخدر و کاهش سن مصرف مواد در زنان است، همچنین میانگین شیوع مصرف مواد میان زنان در ایران از میانگین جهانی پایین‌تر است. تحقیقات نشان می‌دهد، مردانی که به مواد مخــدر روی می‌آورند، اول از ســیگار، قلیان، حشیش و مواد مخدر سبک شــروع می‌کنند و سپس به مصرف شیشه، کراک و مواد مخدر خطرناک می‌پردازند، اما این روند در زنان متفاوت است، شروع اعتیاد در زنان با ماده خطرناکی مثل شیشه و هروئین آغاز می‌شود که این نوع الگوی مصرف بسیار خطرناک است. سهم زنان مصرف‌کننده مواد مخدر از شیشـه ۱۲ درصد، از کراک ۱۱ درصد، از کراک و شیشه ۱۶درصد و از شیشه و تریاک ۱۱درصد بالاتر از سهم آن‌ها از کل جمعیت مصرف‌کننده است. ســهم مــردان از کل مصرف‌کنندگان ۵۰ درصــد، از مصرف‌کنندگان مواد سنتی ۹۲ درصد و از مصرف‌کنندگان مـــواد جدید (شیشه و کراک) ۸۸درصد اســت. این موضوع از گرایش زنـان ایـران بـه شـــروع مصرف مواد با مواد مصنوعی و خطرنـاک جدیـد حکایـت می‌کند.