خطر قرنطینه برای کودکان

مهرنوش خالقی، روانشناس و مربی کودکان

کرونا خانه‌نشینی اجباری آورد. تاکنون درباره آسیب‌های احتمالی برای روح و روان بزرگسالان هشدارهایی داده و توصیه شده که با مطالعه و ورزش خود را از کسالت و افسردگی قرنطینه نجات دهند. در این میان نباید از کودکان غفلت کرد چون خطرات جدی‌تری آنها را تهدید می‌کند.

بازی، تحرک و جنب و جوش، بخش مهمی از تکامل و آموزش اجتماعی کودکان را تشکیل می‌دهد. کودکان، حین بازی و معاشرت با همسالان خود، آرام آرام، راه و رسم زندگی در اجتماع و شیوه‌های تقابل با چالش‌ها را فرامی‌گیرند. فرصتی مهم، که این روزها، به دلیل شرایط قرنطینه از کودکان دریغ شده است. از سوی دیگر، گروهی از کودکان، ممکن است قربانی خشونت و بدرفتاری پدر و مادرهایی شوند که به دلیل فشارهای ناشی از بحران کرونا، ناخودآگاه، رفتارهایی خشن و نامناسب از خود بروز می‌دهند‌.

اما جدای از موضوع خشونت در روزهای قرنطینه خانگی، دو خطر کودکان را تهدید می‌کند. یکی؛ اختلال در ارتباطات اجتماعی و دیگری اختلال در قدرت تخیل.

یکی از مهمترین فاکتورها که باید در کودکان به ویژه کودکان سه تا شش سال تقویت شود؛ ارتباط است. اختلال ارتباط در کودکان به حدی جدی است که در کتابچه «راهنمای اختلالات روانی» که هر پنج سال یک بار منتشر می‌شود، طیف اختلالات ارتباطی، بزرگ‌ترین چالش روانی بچه‌ها در دوران کنونی شناخته شده است.

می‌دانیم قرنطینه خانگی، کودکان را از هر ارتباط حضوری و مکالمه با دوستان، همسن و سالان، همکلاسی‌ها و حتی پدربزرگ و مادربزرگ‌ها منع کرده است برای همین احتمال آسیب به ارتباطات اجتماعی کودکان وجود دارد، اما والدین می‎توانند شدت آن را به حداقل برسانند.

برای مثال بهتر است سعی کنیم با رعایت فاصله، در برخی روزها، فرصت ارتباطات حضوری کودکان را فراهم کنیم. در صورت امکان کودکان می‌توانند در پارکینگ یا حیاط خانه که خلوت و تمیز باشد؛ با دوستان همسن و سال خود دیداری داشته باشند. البته باید همه نکات بهداشتی را رعایت کنند.

ارتباط مجازی هم راهکار دست‌یافتنی‌تری است. کودکان می‌توانند با دوستان و نزدیکان خود تماس ارتباط مجازی داشته باشند. این روزها خوشبختانه تماس تصویری بسیار رایج شده که می‌تواند برای تقویت مهارت ارتباط‌گیری به کودکان کمک کند و تا حدی آنها را از خطرات احتمالی مصون بدارد.

اختلال در مهارت‌های ارتباطی کودکان در قرنطینه به قدری جدی است که این روزها، مدیران و مربیان مهدهای کودک نگران آن هستند که بعد از رفع محدودیت و ممنوعیت‌های ناشی از کرونا؛ چطور باید کودکان را به شرایط عادی برگردانند چون فرآیند ارتباط‌گیری کودک با مهد، مربی و دوستان مهد و ... زمان‌بر بوده و با وقفه‌ای که قرنطینه در این بین ایجاد کرده، کار مربیان را سخت‌تر می‌کند.

دومین آسیب احتمالی برای کودکان، اختلال در قوه تخیل کودکان است. به هر حال به دلیل قرنطینه کودکان مجبور شده‌اند روزهای طولانی در فضای محدود و یکنواخت خانه بمانند آن هم در شرایطی که از رفت و آمد هم منع شده‌اند؛ برای همین ممکن است تخیل آنها آسیب ببیند. بنابراین توصیه می‌شود حتما والدین برای کودکان کتاب بخوانند، برای کودکان قصه بگویند یا با جان بخشیدن به عروسک‌ها و برگزاری نمایش عروسکی قوه تخیل کودکان را تحریک کنند. در بازی‌های این چنینی از کودکان بخواهند که مشارکت داشته باشند و آنها هم با استفاده از تخیلشان قصه بسازند.

اهمیت بازی‌ها برای کودکان زیر دبستان به این است که آنها می‌توانند حرفه و شغلی را که قرار است در آینده داشته باشند؛ در این سن تمرین می‌کنند. بر اساس مطالعات، بسیاری از افراد موفق، در سنین بزرگسالی شغلی را دارند که در سنین کودکی آن را بازی و تمرین می‌کردند. در نتیجه بازی و تخیل‌پردازی تا این حد برای کودکان مهم است.

دوران قرنطینه شاید بیشتر از هر کسی روی کودکان تاثیر منفی داشته باشد، چرا که برای کودکان بسیار دشوارتر است که دائم در محیط منزل حضور داشته باشند و از بازی‌های دسته جمعی که در مدرسه یا مهدکودک داشته‌اند دور بمانند. بنابراین بسیار مهم است که در این مدت حمایت عاطفی بیشتری از کودک خود داشته باشیم و وسایل سرگرمی و تفریح آنها را در منزل فراهم کنیم. توضیح دادن شرایط به زبانی که کودک در جریان اوضاع قرار بگیرد و در عین حال دور نگه داشتن آنها از اخبار منفی و شایعات اهمیت بسیار بالایی دارد.