بگیروببند در کاهش مواد مخدر مؤثر نیست

بهرام بیات، جامعه‌شناس

درگذشته اعمال قوانین برای مجرمان مواد مخدر باعث شده بود که افراد به دلیل مشکلات مالی دست از جان شسته و عملاً مجازات اعدام را به جان بخرند و مبادرت به قاچاق کنند. قاچاقچیان در این اقدام بر این باور بودند که در صورت پیروزی، روزگارشان متحول شده و ثروتمند می‌شوند، در غیر این صورت شرایط مالی دشوارشان با اعدام به پایان می‌رسد، طبیعتاً بروز مشکلات و نارسایی‌ها دراین‌باره به مشکلات اقتصادی جامعه مربوط می‌شود. مواد مخدر وضعیت نا‌بسامان را برای کودکان، نوجوانان و جوانان جامعه به دنبال دارد. این در حالی است که تعداد اندکی از افراد جامعه اقدام به این جرم برای حل مشکلاتشان می‌کنند. وقتی افراد قانع باشند و بتوانند از طریق کار و تلاش به فعالیت بپردازند، از شدت بروز مشکلات کاسته و به‌جای ارتکاب به جرم از طرق مناسب امرار معاش می‌کنند؛ بنابراین بنده بر اینکه دراین‌باره زیرساخت‌های مناسب وجود ندارد، تأکید می‌کنم. اگر وضعیت معیشت مردم به شکل مناسب باشد، بی‌شک آن‌ها کمتر به سمت قاچاق و دیگر اعمال مجرمانه می‌روند.

از سوی دیگر دستگاه قضا باید با مجازات افراد خاطی، آن‌ها را به سزای عمل خود برساند تا در این اقدام هم مجرم تنبیه‌شده و هم به‌قول‌معروف این افراد درس عبرت دیگران شوند. برای رهایی از مشکلات ناشی از اعتیاد باید از لحاظ فرهنگی اقدامات فراوان انجام داد. هم‌اکنون اغلب خانواده‌ها در این زمینه اقدامات فراوان فرهنگی انجام می‌دهند تا بتوانند فرزندان خود را نسبت به تبعات جبران‌ناپذیر مواد مخدر آگاه کنند. حاکمیت نیز باید اقدامات اثربخش انجام دهد. برای مثال در برخی از کشورهای پیشرفته مجازات در زمینه خریدوفروش، استعمال و حمل مواد مخدر وجود ندارد.

آن‌ها بازدارندگی در مقابل اعتیاد را به فرهنگ مردم منتقل کرده‌اند. به‌عبارت‌دیگر با اقدامات فرهنگی به خانواده‌ها این آگاهی را داده‌اند که مراقب آسیب‌های ناشی از مواد مخدر باشند. این در حالی است که در آن کشورها خریدوفروش مواد مخدر تحت نظر دولت، در اماکن ویژه و در بین مصرف‌کنندگان مشخص انجام می‌شود. در آن کشورها قاچاق و هرگونه خریدوفروش مواد مخدر دیگر سودآور نیست. در ضمن تمامی قوانین قضایی فقط از سوی حقوقدان‌ها نوشته نمی‌شود، بلکه این اقدامات زیر نظر جامعه‌شناسان و روانشناسان انجام می‌شود. این مسئله نیازمند مرور زمان است. برای مثال بعد از انقلاب با مقوله مواد مخدر به شکل قاطع برخورد شد، طبیعتاً امروز بعد از گذشت 40 سال از انقلاب مجازات اعدام در زمینه مواد مخدر اصلاح ‌شده است. حال اینکه واقعاً اقدام دیگری در این زمینه می‌توان انجام داد یا خیر، باید موردبررسی قرار گیرد؛ این مسئله به خانواده‌ها و همکاری آن‌ها با دستگاه‌های مسئول، رسانه‌های عمومی، رسانه ملی و افزایش فرهنگ عمومی مردم مربوط می‌شود.