مدیر عامل آبفای خوزستان خبر داد:
آزادسازی روزانه ۲۵۰ هزار مترمکعب فاضلاب در کارون
رویا کاکاوند
تنها رودخانه قابل کشتی‌رانی ایران و تنها رودخانه کشور که به آب‌های آزاد و اقیانوسها راه دارد، با بی‌تدبیری و رهاسازی روزانه 250 هزار متر مکعب فاضلاب در آن رو به احتضار می‌رود.
کارون 950 کیلومتری با پیچ و خم‌های خود یکی از منابع اصلی آب خوزستان است و 70 درصد آب شرب منطقه را تامین می‌کند. منبعی دست و دل باز که جلگه خوزستان را به یکی از حاصلخیزترین مناطق ایران تبدیل کرده است. خاکی که توان برداشت دو تا سه بار محصول در سال را دارد. اما این رگ حیاتی هر روز بیمارتر می‌شود و به جای مایع حیات، فاضلاب و عوامل بیماری‌زا را با خود به میان خاک حاصلخیز و مردمان مظلوم این خطه حمل می‌کند.
در حالی که سرانه بهره‌مندی مردم ایران از شبکه مدرن فاضلاب ۵۰ درصد است، سهم مردم خوزستان تنها ۳۷ درصد برآورد می‌شود. یعنی در حالی که استان خوزستان ۱۳ هزار کیلومتر شبکه توزیع آب دارد، تنها ۶ هزار کیلومتر شبکه فاضلاب دارد. این بدان معنا است که در بسیاری نقاط که فاضلاب بالا می‌زند اصلا شبکه‌ای برای دفع فاضلاب وجود ندارد. به این ترتیب خوزستان با وجود وسعت و اهمیتی که دارد از نظر بهره‌مندی از شبکه فاضلاب مدرن در آخرین رتبه‌های کشوری قرار دارد.
افزون بر این به گفته مدیر عامل آبفای خوزستان در طول سال حدود ۶۰۰ میلیون متر مکعب فاضلاب وارد پیکره آبی استان از جمله منابع آب زیرزمینی، رودخانه و تالاب‌ها می‌شود چراکه خوزستان یکی از فقیرترین استان‌های کشور به لحاظ تعداد تصفیه‌خانه‌های فاضلاب است.
صادق حقیقی‌پور می‌گوید: «تنها در کلانشهر اهواز ۱۵۰ هزار مترمکعب فاضلاب از ۲۵ نقطه وارد کارون می‌شود و همچنین ۹۰ هزار مترمکعب فاضلاب نیز از طریق نهر مالح وارد می‌شود. همچنین در شهر اهواز هر شبانه روز ۳۰۰ هزارمتر مکعب فاضلاب تولید می‌شود که تنها ۳۰هزار متر مکعب در تصفیه‌خانه فاضلاب چنیبه در غرب و ۲۰هزار مترمکعب فاضلاب به تصفیه خانه شرق اهواز می‌ریزد و مابقی آن یعنی ۲۵۰ هزار مترمکعب آن به‌طور مستقیم وارد منابع آبی می‌شود.»
بی‌توجهی به اصول شهرسازی متهم اصلی
هرچند تعداد و ظرفیت تصفیه‌خانه‌های اهواز کم است و تصفیه‌خانه مدرن شرق اهواز که با سرمایه‌گذاری ۱۵ میلیون یورویی راه‌اندازی شده است همچنان به دلیل اجرا نشدن کلکتورهای اصلی به طور کامل وارد مدار نشده است، اما این‌ها تنها متهمان بخش فاضلاب شهری نیستند.
مدیرعامل آبفای خوزستان معتقد است بی‌توجهی به توپوگرافی شهر اهواز برای دفع آب‌های سطحی و فروش تراکم بدون توجه به ظرفیت شبکه‌ای فاضلاب منطقه دلایل بعدی است که شبکه فاضلاب شهر را با مشکل مواجه کرده‌است. در حالی خانه‌های ویلایی مناطق مختلف شهر مانند شهرک دانشگاه، کیانپارس و گلستان به آپارتمان‌های بلندمرتبه و پرجمعیت تبدیل می‌شوند که شبکه فاضلاب کشش و ظرفیت جمع‌آوری و دفع این افزایش جمعیت را ندارد.
به گفته حقیقی‌پور، زمین شهر اهواز بر اساس توپوگرافی آن باتلاقی است و به همین دلیل دفع فاضلاب نیاز به کلکتورهایی با خطوط طولانی و استفاده از تکنولوژی‌هایی مانند سپرکوبی دارد که پرهزینه هستند.
افزون بر این پوسیدگی و رسوب گرفتن شبکه فاضلاب قدیمی نیز بار اضافه‌ای بر تن نحیف شبکه دفع فاضلاب وارد می‌کند. یک هزار و ۱۰۰ کیلومتر از شبکه فاضلاب ۲ هزار و ۳۰۰ هزار کیلومتری اهواز بیش از ۵۰ سال عمر دارند. در نتیجه لوله‌های این شبکه که از جنس آزبست یا بتن هستند و پوشش داخلی ندارند به مرور زمان دچار خوردگی و پوسیدگی شده‌اند یا دارای رسوب بسیاری هستند که فرسودگی و امکان ریزش مانع لایروبی آنها می شود. به این ترتیب همان شبکه ناکافی موجود هم نمی تواند با تمام ظرفیت کار کند.
به این مشکلات بیفزایید که حدود یک میلیون نفر از جمعیت استان خوزستان در سکونتگاه‌های غیررسمی زندگی می‌کنند که امکان ارائه خدمات توسط شرکت آب و فاضلاب به آنها وجود ندارد زیرا در این صورت سازمان بازرسی اجازه ورود به این مساله را دارد.
باران، نعمتی که بلای جان شده
دو سال است که با شروع فصل باران مردم خوزستان به جای شادی نگران می‌شوند. چرا که می‌دانند خیلی زود ظرفیت فاصلاب شهری پر شده و فاضلاب سرریز می‌شود در خیابان‌ها و کوچه‌های شهر و وارد خانه‌ها و مغازه‌ها می‌شود. سختی عبور مرور، بوی متعفنی که نفس کشیدن را سخت می‌کند و نگرانی از شیوع بیماری‌های عفونی بخشی از مشکلات این فاجعه است.
به گفته حقیقی‌پور درصد پرشدگی خطوط فاضلاب در بیشترین حالت باید ۷۰ درصد باشد 30 درصد باقی مانده باید برای تخلیه گازها خالی باشد. در حالی که زمان بارندگی‌های شدید به دلیل ورود روان آب‌ها به شبکه فاضلاب ناگزیر به باز کردن در منهول‌ها می‌شوند که امکان ورود زباله و نخاله و درنهایت پس‌زدگی فاضلاب را به وجود می‌آورد.
بر اساس قانون شهرداری‌ها مسئول دفع آب‌های سطحی هستند و شرکت آب و فاضلاب هم باید در زمان بارندگی نسبت به تقویت ایستگاه‌های پمپاژ، لایروبی شبکه و اصلاح نقاط ریزشی اقدام کند. هواشناسی و ستاد مدیریت بحران هم از اواسط تابستان امسال هشدارهای لازم در مورد بارندگی های بیشتر از نرمال در پاییز امسال داده بودند. اما باز هم مسئولان استانی غافلگیر شدند و اهواز در آب غرق شده و فاضلاب ها به سطح شهر آمدند.
در حالی که هدایت آب های سطحی و گسترش شبکه فاضلاب یکی از اولویت های اصلی برای رفع مشکل آبگرفتگی معابر و جلوگیری از بالا زدن فاضلاب به نظر می رسد، مهدی قمشی، رییس دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز با توجه به امکانات و بودجه ای که در اختیار شهرداری اهواز قرار دارد این کار را ممکن نمی‌بیند.
سهم فاضلاب شهری از آلودگی کارون تنها 26 درصد است در حالی که سهم پسماندهای کشاورزی در آلودگی شاهرگ حیاتی خوزستان 48 درصد است. استقرار صنایع سنگین در اطراف این رودخانه و سرریز پساب‌های آنها به این رودخانه نیز متهم ردیف سوم این آلودگی است
منابع اصلی آلودگی کارون
اما فاضلاب شهری تنها متهم پرونده آلودگی کارون نیست. این بخش حتی بزرگترین متهم این پرونده هم نیست. سهم فاضلاب شهری از آلودگی کارون تنها 26 درصد است در حالی که سهم پسماندهای کشاورزی در آلودگی شاهرگ حیاتی خوزستان 48 درصد است. استقرار صنایع سنگین در اطراف این رودخانه و سرریز پساب‌های آنها به این رودخانه نیز متهم ردیف سوم این آلودگی است.
به گفته پیمان عطایی، دبیر انجمن کارشناسان محیط زیست خوزستان فاضلاب صنایع مانند صنایع سلولزی، کارخانه‌های پتروشیمی و شیمیایی، صنایع غذایی و صنایع فولاد، زه‌آبهای کشاورزی و حوضچه‌های پرورش ماهی که بدون هیچگونه تصفیه‌ای حتی تصفیه مقدماتی مستقیما وارد رودخانه می‌شوند، وضعیت نامطلوبی را از نظر آلودگی کیفی آب رودخانه به وجود آورده است به طوری که افت کیفیت آب رودخانه کارون در ماه‌های کم آب تابستان در سال‌های اخیر نگرانی‌هایی را از نظر تخریب کیفی این منبع حیاتی ایجاد کرده‌است. متاسفانه رودخانه کارون مکانی برای رهاسازی بی‌رویه پساب‌های صنعتی، شهری و کشاورزی شده‌است و بیش از40 درصد فاضلاب شهری اهواز و فاضلاب‌های صنعتی و کشاورزی در بالا دست رودخانه به صورت مستقیم به آن وارد می‌شود.
مدیرعامل آبفای خوزستان در این زمینه یادآوری می‌کند:« از گذشته تاکنون فاضلاب تولید شده در کوتاه‌ترین مسیر وارد رودخانه‌ها می‌شود با این تفاوت که سال‌ها پیش به دلیل بالا بودن دبی رودخانه، امکان خودپالایی رودخانه‌ها وجود داشت اما با وجود خشکسالی و در نتیجه کاهش دبی رودخانه و افزایش حجم فاضلاب در حال حاضر این مکان فراهم نیست.»
اکوسیستم کارون در معرض نابودی است
متاسفانه اکوسیستم گیاهی و جانوری رودخانه کارون به دلیل آلودگی بیش از حد این رودخانه در حال نابودی است و برخی گونه‌های جانوری مانند گربه ماهی که در گذشته به میزان فراوان در این رودخانه وجود داشته در حال انقراض هستند. گربه ماهی گونه‌ای بسیار مقاوم است ولی متاسفانه آلودگی کارون به حدی افزایش یافته است که شاهد مرگ و میر این گونه جانوری هستیم. همچنین در گذشته در حاشیه رودخانه گونه‌های گیاهی فراوانی وجود داشت و شاهد تنوع گیاهی بی‌نظیری در این منطقه بودیم، ولی آلودگی رودخانه روی اکوسیستم گیاهی نیز تاثیر سو داشته است و بسیاری از گیاهان ازبین رفته‌اند. به دلیل آلودگی رودخانه، بسیاری از پرندگانی که در گذشته به حاشیه این رودخانه مهاجرت می‌کردند، یا از بین می‌روند یا دیگر به حاشیه رودخانه کارون نمی‌آیند.
مدیرعامل آبفای خوزستان: در طول سال حدود ۶۰۰ میلیون متر مکعب فاضلاب وارد پیکره آبی استان از جمله منابع آب زیرزمینی، رودخانه و تالاب‌ها می‌شود چراکه خوزستان یکی از فقیرترین استان‌های کشور به لحاظ تعداد تصفیه‌خانه‌های فاضلاب است
از سوی دیگر کارون رودخانه‌ای است که به آب‌های آزاد راه دارد. در نتیجه آلودگی‌هایی که مردم و مسئولان ایرانی روانه آب‌های آن می کنند وارد آب‌های بین‌المللی می‌شود و نگرانی‌های بین‌المللی را به وجود می آورد.
در نتیجه سازمان منطقه‌ای محیط زیست دریایی خلیج فارس (راپمی) در سال‌های گذشته نگرانی خود را نسبت به روند نابودی کارون اعلام کرده است و خواستار اقدام مقامات ایرانی در این زمینه شده است.
دیدگاه تان را بنویسید