کاهش ۳۰درصدی مراجعه مردم به پزشک به دلیل مشکلات مالی؛
«خوددرمانی» پدیده‌ای نگران‌کننده است
ریحانه جولایی
مردم دیگر کمتر به پزشک و مراکز درمانی مراجعه می‌کنند. آن‌ها برای اینکه بتوانند هزینه‌های خود را کاهش دهند، گاهی خودشان دست‌به‌کار می‌شوند و بدون مراجعه به پزشک برای خود آزمایش تجویز یا با مراجعه به داروخانه‌ها تجدید نسخه می‌کنند. «خوددرمانی»؛ پدیده‌ای که این روزها رو به افزایش است و به گفته مسئولان وزارت بهداشت آن‌ها را نیز نگران کرده است.
چند ماه پیش بود که ایرج حریرچی معاون کل وزارت بهداشت نسبت به کاهش مراجعه مردم به پزشک هشدار داد و گفت: «حدود ۳۰ درصد بار مراجعات به داروخانه‌ها بدون داشتن نسخه و بدون مراجعه مجدد به پزشک است تا از این طریق بتوانند هزینه‌های خود را کاهش داده و پول ویزیت را پرداخت نکنند. این‌ها نشانه‌های نگران‌کننده‌ای است. در سال ۱۳۹۷ هم نشانه‌های اولیه کاهش بار مراجعه مردم دیده شد.
از طرف دیگر دولت نیز با مشکلاتی دست‌وپنجه نرم می‌کند و ممکن است تحریم‌ها اجازه ندهد که در این زمینه بتواند به‌خوبی به ما کمک کند. در حال حاضر مهم‌ترین نکته با توجه به شرایط موجود، توجه به اقشار فقیر و محروم جامعه است که در این زمینه بسیج جامعه پزشکی کمک‌های خوبی به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کرده است.». همچنین سازمان نظام پزشکی هم با تأکید بر صحبت‌های حریرچی کاهش مراجعه بیماران را به پزشک تائید کرده بود.
مردم به پزشک مراجعه نمی‌کنند
حالا دوباره مدتی است که بحث کاهش مراجعات مردمی به مطب‌های پزشکان داغ شده و مسئولان را به فکر چاره‌اندیشی برای این مشکل انداخته است. چند روز پیش بود که معاون بیمه و خدمات سلامت بیمه سلامت در مورد میزان مراجعه مردم به مراکز درمانی گفت: «آمار مراجع به‌نظام خدمات درمانی کشــور، نسبت به سال گذشته قریب به ۳۰ درصد کاهش‌یافته است.»
به گفته کوروش فرزین مردم برای مشکلات عادی به پزشک مراجعه نمی‌کنند، نه به این به خاطر که پوشــش بیمه‌ای وجود ندارد، بلکه به این دلیل که همه‌چیز گران‌تر شده است. اگر کسی زمانی با ۷۰۰هزار تومان امور خــود را می‌گذراند، امروز بایــد آن را صرف خوردوخوراک خود کند، حتی برخی نمی‌توانند پوشاک خود را تأمین کنند. بر این اساس، اگر افراد با بیماری‌های جدی دست‌به‌گریبان نباشند، به پزشک مراجعه نخواهند کرد. با افزایش گرانی‌ها مردم کمتر به پزشک مراجعه می‌کنند.
همین خبر کافی است تا باعث ایجاد نگرانی شود. افراد زیادی در کشور وجود دارند که هم‌زمان با فقر و بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کنند و واقعیت این است که آن‌ها قربانی اصلی وضعیت نا به سامان اقتصادی این روزهای کشور هستند.
بر اساس آمارهایی که پیش‌ازاین مسئولان وزارت بهداشت اعلام کرده‌اند در ایران روزانه ۶۵۰ هزار مراجعه در مراکز بهداشتی شهری و روستایی ثبت می‌شود و حدود هشت درصد از GDP کشور به حوزه بهداشت و درمان اختصاص می‌یابد؛ به‌عبارت‌دیگر از هر ۱۲تومانی که ایرانی‌ها هزینه می‌کنند یا برای آن‌ها هزینه می‌شود، یک تومان به حوزه بهداشت و درمان اختصاص پیدا می‌کند. بااین‌حال به نظر می‌رسد وضعیت وخیم اقتصادی که در دو سال اخیر براثر کاهش ارزش پول ملی و افزایش شدید قیمت‌ها و تورم رخ‌داده، رفته‌رفته در حال نشان دادن اثرات مخرب خود در ابعاد دیگر زندگی مردم است. کاهش مراجعه به پزشک و عدم پیگیری درمان به روش اصولی می‌تواند در درازمدت تبعاتی سنگین برای وضعیت سلامت قشر آسیب‌پذیر داشته باشد.
46درصدد ایرانیان خوددرمانی می‌کنند
فرزین در بخش دیگری از اظهارات خود به فشار سازمان‌های متولی برای حذف سرانه بیمه رایگان برای افرادی که به بخش خصوصی مراجعه می‌کنند اشاره‌کرده بود. او در این مورد بیان کرد:«عدم رجوع مردم به بخش خصوصی ربطی به این تصمیم ندارد. مردم با افزایش‌گرانی کمتر به پزشک مراجعه می‌کنند، مگر اینکه مشکل آن‌ها حادتر شود.»
از سوی دیگر به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در سال ۱۳۹۶، بیش از ۱۶ درصد از مردم زیرخط فقر مطلق بوده‌اند. به این معنی که این قشر حتی از تأمین اولیه‌ترین نیازهای خود یعنی غذا و سرپناه نیز ناتوان هستند. با توجه به پیش‌بینی این مرکز از افزایش جمعیت زیرخط فقر (۴۰ درصد جمعیت ایران)، سلامت این قشر درنتیجه عدم مراجعه به پزشک در معرض خطر جدی قرار دارد.
علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز هفته گذشته گفته بود، میزان سرانه مراجعه ایرانیان به پزشک و آزمایشگاه‌ها از میانگین سرانه جهانی بسیار پایین‌تر است. به گفته او ۴۶ درصد ایرانیان اقدام به خوددرمانی می‌کنند.
بیماری‌های مزمن در صدر خوددرمانی
با تمام این تفاسیر، خوددرمانی در سال‌های اخیر به امری عادی و رایج تبدیل‌شده است. بسیاری از ما سال‌هاست که برای بیماری‌های کوچک از این روش استفاده می‌کنیم اما به گفته پزشکان این کار می‌تواند به بدن زیان برساند، بدون اینکه ما بدانیم و علائمی داشته باشد. بسیاری از خوددرمانی‌ها در زمان طولانی عوارض خاص خودش را دارد که ممکن است به یک عارضه بزرگ‌تر تبدیل شود و حتی هزینه درمان را نیز افزایش دهد که این عوارض می‌تواند در درمان بیماری‌های مختلف متفاوت باشد.
بنا بر گفته‌های پزشکان، برخی از بیماری‌ها ممکن است چندان پیش‌رونده نباشد و با مراجعه‌نکردن بیمار به پزشک برای ادامه درمان برای او مشکلی ایجاد نشود اما بسیاری از مردم نمی‌دانند که خوردن یک آنتی‌بیوتیک هم بدون تشخیص پزشک خطرناک است. برخی از بیماران حتی درمان آنتی‌بیوتیک را هم خودشان انجام می‌دهند که ممکن است مقاومت میکروبی یا مقاومت به آنتی‌بیوتیک در فرد ایجاد کند. آن‌طور که محمد جهانگیری، معاون کل وزارت بهداشت اعلام کرده، پدیده خوددرمانی و مصرف دارو بدون تجویز پزشک بیشتر در بیماری‌های مزمن در حال افزایش است. بیشتر بیماران مزمن که نیاز به مراجعه مستمر به پزشک دارند، در شرایط بد اقتصادی کمتر به پزشک مراجعه می‌کنند، حتی در این میان افرادی که بیماری قلبی دارند نیز دیده می‌شود، افرادی که شاید سال‌ها یک داروی خاص را مصرف می‌کنند اما به دلیل بیماری‌شان باید به‌صورت مستمر به پزشک مراجعه کنند و تحت کنترل باشند اما این افراد به دلیل شرایط بد اقتصادی با مراجعه به داروخانه دارو را تهیه می‌کنند و برای صرفه‌جویی سعی دارند کمتر به پزشک مراجعه کنند. از سوی دیگر جهانگیری بابیان اینکه توجه به‌سلامت مردم یک سرمایه‌گذاری بلندمدت است، گفته است که «تجربه نشان داده است وقتی وضعیت اقتصادی جامعه‌‌ای ضعیف می‌شود هم‌بار مراجعه به پزشک افزایش پیدا می‌کند و هم مردم برای درمان‌هایی که به نظرشان آسان‌تر است و به مرحله حاد نرسیده، سعی می‌کنند به پزشک مراجعه نکنند. در این شرایط باید با توجه به اولویت‌گذاری‌ها، همخوانی‌ها بیشتر، پوشش بیمه‌ها مؤثرتر و در این زمینه فرهنگ‌سازی انجام شود؛ در غیر این صورت با طولانی‌شدن این شرایط، عوارض عدم درمان یا درمان ناقص بیماری برای مردم بیشتر خواهد بود. بارها در سازمان نظام پزشکی این مسائل مطرح شده که باید به‌سلامت مردم بیشتر توجه کرد چون اهمیت‌دادن به‌سلامت مردم یک سرمایه‌گذاری بلندمدت در کشور است.»
به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در سال ۱۳۹۶، بیش از ۱۶ درصد از مردم زیرخط فقر مطلق بوده‌اند. به این معنی که این قشر حتی از تأمین اولیه‌ترین نیازهای خود یعنی غذا و سرپناه نیز ناتوان هستند
بیمه هزینه‌های خوددرمانی را پرداخت نمی‌کند
همان‌طور که در بالا هم اشاره شد به دلیل مراجعه کمتر به مطب دکتر، این روزها مراجعه به داروخانه و آزمایشگاه‌ها بیشتر شده است که البته آمار دقیق و درستی از این ادعا در دست نیست اما منطقاً اینکه مراجعات به داروخانه‌ها بیشتر شده است بعید به نظر نمی‌رسد، بااین‌حال بسیاری از بیماران فکر می‌کنند هزینه‌های پرداخت‌شده و بدون تجویز پزشک را می‌توانند از بیمه بگیرند درصورتی‌که این تصوری اشتباه است و بیمه تنها زمانی به فرد تعلق می‌گیرد که درمان زیر نظر پزشک صورت گرفته باشد.
بیشتر افراد به دلیل صرفه‌جویی در هزینه‌های درمان دور پزشک را خط می‌کشند و خودشان اقدام به تجویز می‌کنند؛ این درحالی است که شاید اصلاً به آن دارو یا آزمایش نیازی نبوده و یا اشتباه بوده باشد، بنابراین نه‌تنها به جیب و درآمد خود ضرر زده‌اند بلکه ممکن است با عوارض و بیماری جدیدی مجبور شوند به پزشک مراجعه کنند و این میان هزینه‌های اشتباه زیادی پرداخت کرده‌اند.
عطاری داروخانه نیست
یکی دیگر از موضوعاتی که این روزها گروه زیادی از مردم به آن روی خوش‌نشان داده‌اند داروهای گیاهی است. برخی از مردم به دلیل ارزان بودن گیاهان دارویی نسبت به داروی شیمیایی به سمت آن‌ها پناه برده‌اند اما به‌صورت درست و دقیق نمی‌دانند که این گیاهان تأثیری درست و به‌جا روی سلامتشان دارند یا نه؟ عده‌ای شخصی که پشت پیشخوان عطاری ایستاده را به چشم‌پزشک می‌بینند و با شرح بیماری خود از او که ممکن است جوان کم‌تجربه‌ای باشد مرهم درد و مشکل خود را می‌خواهند.
خیلی وقت‌ها هم کسی که در عطاری فعالیت می‌کند، نقشی در خرید ما ندارد و این خود ما هستیم که ناآگاهانه با خواندن نام دارو یا گیاه و زمینه مصرف آن، به‌طور مثال دارویی برای سردرد یا شربتی را برای میگرن می‌خریم. درحالی‌که ممکن است ترکیبات این دارو با داروی شیمیایی که در حال مصرف آن هستیم تداخل ایجاد کند. ما می‌توانیم مواد بی‌ضرر و اثبات‌شده‌ای مثل گلاب، گل ختمی، عرق نعناع یا نمونه‌هایی ازاین‌دست را از عطاری تهیه کنیم ولی برای درمان، اول از هر چیز باید با متخصص آن مشورت کنیم.
برخی بیماری‌ها ممکن است چندان پیش‌رونده نباشد و با مراجعه‌نکردن بیمار به پزشک برای ادامه درمان برای او مشکلی ایجاد نشود، اما بسیاری نمی‌دانند که خوردن یک آنتی‌بیوتیک هم بدون تشخیص پزشک خطرناک است
در آخر اینکه مهم‌ترین دارایی هر انسانی سلامتی است و باید برای استمرار آن تلاش کرد. در شرایط سخت کنونی که بسیاری از مردم درگیر سروسامان دادن به نیازهای اولیه هستند و حقوق‌های پایین کفاف یک زندگی معمولی را هم نمی‌دهد بد نیست پزشکان و مسئولان حوزه بهداشت هم در کنار مردم قرار بگیرند و راه را برای ارتقا سلامت قشر ضعیف هموار کنند.
دیدگاه تان را بنویسید