به‌زودی اطلاعات متکدیان در سامانه‌‌ای ثبت خواهد شد
هدف، مبارزه با «مافیای تکدی‌گری» است یا «متکدیان»؟
آسو محمدی
سه روز پیش مدیرکل اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران گفت: «در آینده نزدیک اطلاعات متکدیان در سامانه جامع آسیب‌دیدگان اجتماعی کل کشور ثبت خواهد شد. بدین‌ترتیب از این پس تکدی‌گری در سابقه فرد ثبت و قابل پیگیری خواهد بود.» فرزانه مروستی می‌گوید: «با اجرایی‌شدن این طرح مشخصات افرادی که وارد مرکز نگهداری می‌شوند همراه اسکن قرنیه چشم و اثر انگشت ثبت می‌شود. این کار برای معتادان متجاهر انجام می‌شد و مقرر شده برای متکدیان نیز انجام شود.»
به گفته مروستی «با استقرار و بکارگیری این سامانه کل اطلاعات در کشور از متکدیان در سامانه ثبت خواهد شد و ذخیره می‌شود. در حقیقت ۳۱ استان به این سامانه متصل می‌شوند و فردی که یکبار در مرکز نگهداری وارد می‌شود، اطلاعاتش ثبت می‌شود. در این شرایط اگر فردی از تکدی‌گری در استانی ناامید شود و به استان دیگری مهاجرت کند، استان مقصد متوجه می‌شود که فرد متکدی سابقه‌دار است.»
این صحبت‌های فرزانه مروستی در حالی است که به گزارش ایسنا در کلانشهر تهران روزانه حدود یک میلیارد و 500 تومان پول از سوی مردم به متکدیان پرداخت می‌شود. سرپرست امور مجلس سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه کمک مستقیم به کودکان کار و خیابان و متکدیان باعث افزایش تعداد آنها در فضاهای عمومی می‌شود، گفت: «در کلانشهر تهران روزانه حدود ۱.۵ میلیارد تومان پول به متکدیان از سوی مردم پرداخت می‌شود». محمدرحیم فاضلی‌نژاد با بیان اینکه بخش وسیعی از کسانی که در سطح خیابان‌ها و به ویژه کلان شهرها تحت عناوین مختلف، مانند کودک کار، کودک خیابان و... مشغول تکدی‌گری هستند را اتباع خارجی تشکیل می‌دهند، گفت: «از آنجایی که این افراد مجوز اقامت در ایران را ندارند، هویت آنها نیز قابل‌شناسایی نیست و به همین دلیل هم توسط نهاد‌های حمایتی پذیرش، ساماندهی و کشف علت تکدی‌گری‌شان نیز امکان‌پذیر نمی‌شود.»
تکدی‌گری و مافیای پولساز
تکدی‌گری؛ مسئله‌ای که امروزه برای عده‌ای به سبکی از زندگی بدل شده و با اقدام جدید استانداری مبنی بر ثبت این افراد در سامانه، به تکدی‌گری به مثابه یک شغل نگریسته می‌شود. در دنیای کنونی ما، تکدی‌گری شاید یک تجارت به حساب آید. تجارتی که «آبرو»ی یک انسان در ازای پول اندکی که رهگذران می‌پردازند، خریداری می‌شود. گرچه در این تجارت، سود زیادی عاید خود فروشنده نمی‌شود، اما این تجارت به قدری برای سرکردگانش پولساز است که مافیا می‌سازد و این مافیا برای قدرت بیشتر دست به قاچاق انسان می‌زند. کشورهای در حال توسعه بازار داغ این تجارت به حساب می‌آیند. کشورهایی از جمله ایران که چند سالی می‌شود با این ماجرا دست و پنجه نرم می‌کند. مافیای تکدی‌گری که پیش‌تر در فیلم‌های هندی در تلویزیون ایران دیده می‌شد حالا از زبان مسئولان شنیده می‌شود. مافیایی که کودکان و بزرگسالان مهاجر از کشورهای اطراف را به ایران قاچاق می‌کند تا در تجارت تکدی‌گری به کار گیرد.
پیش از این نیز عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور در تیر ماه سال گذشته این موضوع را تایید کرده و خبر از افزایش مهاجرت از پاکستان و بنگلادش به سمت ایران داده و گفته بود: «اگر برخورد جدی صورت نگیرد، نمی‌توان متکدیان خارجی را از سطح خیابان‌ها جمع کرد.» حاصل این اتفاق اما در ایران وجود تعداد قابل‌توجه کودکان اتباع خارجی که به تکدی‌گری و کار در خیابان روی آورده‌اند بوده است، به طوری که به گفته داریوش بیات‌نژاد، مدیرکل بهزیستی استان تهران، «حدود ۸۰ درصد کودکان کار و خیابانی را اتباع خارجی تشکیل می‌دهند.»؛ کودکانی که به وسیله باندی ساماندهی و مدیریت می‌شوند. همچنین مدیرکل اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران در‌این‌باره گفته است: «حتما گروه‌های سازماندهی شده وجود دارند که از کودکان و زنان برای تکدی‌گری سرچهارراه‌ها استفاده می‌کنند. قطعا اعتقاد داریم این مدل کار کردن بچه‌ها سازماندهی شده است؛ به شکلی که یک بزرگسال مدیریت و سازماندهی کودکان را انجام می‌دهد و حتی مسیر و جای آنها را مشخص می‌کند.»
نمی‌توان تکدی‌گری را به عنوان یک شغل در نظر گرفت
اما این تجارت کثیف که برای عده‌ای پولساز است، نمی‌تواند متکدیان و نیروهای انسانی گرفتار در آن را از فقر نجات دهد. آخرین آماری که توسط سرپرست امور مجلس سازمان بهزیستی کشور ارائه شده، در کلانشهر تهران روزانه حدود یک میلیارد و 500 تومان پول به متکدیان از سوی مردم پرداخت می‌شود. پولی که با هدف کمک به وضعیت زندگی البته نه درمان کامل فقر به فرد متکدی از سوی مردم داده می‌شود اما به گفته مسئولان و کارشناسان و آسیب‌شناسان اجتماعی این پول به بهبود زندگی فرد متکدی نمی‌انجامد و بیشتر او را گرفتار تکدی‌گری می‌کند. اما پول قابل‌توجهی که نصیب سرکردگان این باندها می‌شود نمی‌گذارد که طرح‌هایی چون جمع‌آوری متکدیان و کودکان کار را به سرانجام برساند. اغلب برخوردهای سلبی مدیران و مسئولان برای حل این آسیب اما نتوانسته مثمرثمر باشد. هر بار که متکدیان از خیابان‌ها و چهارراه‌های شهرهایی چون تهران جمع‌آوری شده‌اند، باز به خیابان بازگشته‌اند. اتفاقی که سبب شده بسیاری عملکرد نهادها و سازمان‌های متولی این آسیب اجتماعی را نقد کنند و به چالش بکشند. با این حال اما در اتفاقی جدید فرزانه مروستی، مدیرکل اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران از تکدی‌گری تحت‌عنوان شغل یاد کرده و گفته است: «ایران اسلامی به عنوان کشوری آرام، فضای خوبی است برای حضور مهاجرانی که شغل تکدی‌گری را منبع کسب درآمد برای خود و فرزندان‌شان برگزیده‌اند و لازم است جرم بودن این عمل به آنها تفهیم شود.»
مدیرکل اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران از تکدی‌گری تحت‌عنوان شغل یاد کرده و گفته است: «ایران اسلامی به عنوان کشوری آرام، فضای خوبی است برای حضور مهاجرانی که شغل تکدی‌گری را منبع کسب درآمد برای خود و فرزندان‌شان برگزیده‌اند و لازم است جرم بودن این عمل به آنها تفهیم شود»
گرچه او ثبت متکدیان در سامانه را به منزله تایید این کار ندانسته اما رسانه‌ها سخنان او را با تیتر «تکدی‌گری شغل می‌شود؟» منتشر کرده‌اند. تیتری سوالی که می‌تواند این مسئله تکدی‌گری را بیش از گذشته چالش برانگیز کند که آیا شناخته شدن تکدی‌گری به عنوان یک شغل می‌تواند این مسئله را حل کند؟
آیا ثبت گداها در سامانه چیزی را عوض خواهد کرد؟ به راستی باید با این مسئله اجتماعی چه کرد؟ آیا پر‌هزینه شدن تکدی‌گری می‌تواند کمکی به حل این معضل کند؟
دستگاه‌های امنیتی، قضایی و نظارتی کجا هستند؟
از دیگر سو جامعه‌شناسان معتقدند نمی‌توان تکدی‌گری را به عنوان یک شغل در نظر گرفت، اما به هر حال از چند سطح می‌توان تکدی‌گری را به عنوان یک مسئله اجتماعی مورد بررسی قرار داد و برای حل کردن آن راه پیشنهاد کرد. یکی سطح رادیکال و ریشه‌ای است. اینکه چرا باید متکدی تولید شود؟ این ضعف نظام اقتصادی و اجتماعی و سیاستگذاری است که سبب تولید متکدی می‌شود. هر چقدر حاشیه‌نشین‌ها بیشتر می‌شوند، طبقات اجتماعی که نقش مثبتی در کار و تولید ندارند، بیشتر می‌شود. یعنی تا زمانی که ساختارهای کلان اقتصادی و اجتماعی بر وضع کنونی به سر ببرد حاشیه‌نشینی و تکدی‌گری نیز در سطح شهر دیده خواهند شد. وجود 19 میلیون حاشیه‌نشین در کلان‌شهرها سبب می‌شود که بخشی از آن به شکل تکدی‌گران در شهرها سرریز کند. اتفاقی که تنها با تحول ساختارهای عمیق اجتماعی و اقتصادی برطرف خواهد شد. در سطح میانه اما آسیب‌هایی چون فروش کودکان و... که تکدی‌گری با خود برای جامعه به همراه دارد، جرم محسوب می‌شود و در چنین حالتی این سوال مطرح می‌شود که دستگاه‌های امنیتی، قضایی و نظارتی چگونه می‌گذارند که کار به همچنین مراحلی برسد؟ آیا اراده برخورد با آنها نیست یا اگر اراده هست ضعف قانونی مانع آن می‌شود؟ اگر خلاء قانونی وجود دارد برای جبران آن اقدامی صورت گیرد.
برخوردهای سلبی برای حل این معضل کارساز نیست
با این حال اما تکدی‌گری در کشور جرم محسوب می‌شود و برای آن یا به کار گرفتن افرادی چون کودکان در امر تکدی‌گری مجازات تعیین شده است و اما به نظر می‌رسد که برخوردهای سلبی به تنهایی برای حل این ماجرا کارساز نیست. رویکرد ایجابی در دو سطح می‌تواند به حل مسئله تکدی‌گری انجامد. یکی اینکه در درجه اول این افراد باید از سرمنشأ شناسایی شوند و در درجه دوم با ایجاد اشتغال برای آنها و تامین اجتماعی آنها از تکدی‌گری فاصله بگیرند.
در سال‌های اخیر مسئولان به جای خطاب قرار دادن و پرداختن به عوامل و بسترهای پدید آمدن و گسترش فقر در کشور عموما «افراد فقیر» را مجرم و مقصر می‌شمارند. طرح‌های «جمع‌آوری» کودکان کار و زباله‌گردان و معتادان و حالا هم تکدی‌گری از آن جمله است
با همه این صحبت‌ها به نظر می‌رسد برای جلوگیری از تجاری‌سازی و حل مسئله تکدی‌گری در ایران، نیازمند نهاد یا سازمان مستقل هستیم. برای شناسایی، جلب، ایجاد اشتغال، تامین و تضمین حداقل معیشت، آموزش و درمان و... این افراد سازمان مستقلی می‌طلبد. این کار تنها مختص یک سازمان نیست و نیازمند هم‌افزایی و همکاری کلیه نهادها در ذیل این سازمان مستقل است. اما در سال‌های اخیر مسئولان به جای خطاب قرار دادن و پرداختن به عوامل و بسترهای پدید آمدن و گسترش فقر در کشور عموما «افراد فقیر» را مجرم و مقصر می‌شمارند. طرح‌های «جمع‌آوری» کودکان کار و زباله‌گردان و معتادان نیز از این جمله است.
دیدگاه تان را بنویسید