گزارش «توسعه ایرانی» از تبلیغات بی‌پایه و اساس در صداوسیما
بازی با اعتماد مردم برای جبران کسری بودجه
آسو محمدی
خردادماه گذشته سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با تاکید بر این که صدا و سیما قبل از هر نوع تبلیغ با هر مواد آرایشی و بهداشتی مرتبط با سلامت مردم از وزارت بهداشت استعلام بگیرد، گفت: «با توجه به گلایه سازمان نظام پزشکی از عدم رعایت این موضوع توسط صدا و سیما ما قطعا مکاتبات لازم را با این سازمان خواهیم داشت». حیدرعلی عابدی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به گلایه رئیس سازمان نظام پزشکی از تبلیغات مرتبط با مواد آرایشی و بهداشتی در سازمان صداوسیما، اظهار کرد: «طبق مصوبه مجلس هر نوع تبلیغ کالای آسیب‌رسان در تلویزیون جرم محسوب می‌شود، در حال حاضر بحث بر سر کالاهایی است که از نظر جسمی به مردم آسیبی وارد نمی‌کند، اما به وسیله تبلیغ آن در تلویزیون از مردم کلاهبرداری می‌شود.»
این روزها شامپوهای رفع سفیدی مو و رویش مجدد موی سر، دمنوش‌های لاغری و حتی کرم‌های برطرف کننده چین و چروک صورت و معرفی کفش برای برطرف کردن درد کمر از جمله تبلیغاتی هستند که روزی چند بار از شبکه‌های مختلف تلویزیونی پخش می‌شوند و در هر تبلیغ نه آدرس شرکتی داده می‌شود و نه مرکز قابل اعتنایی برای مراجعه وجود دارد! تنها یک شماره تلفن و یک سامانه پیامکی رابط خریدار و فروشنده محصول است. نکته جلب‌توجه هم این است که تاکنون چندین بار تاکید شده که این اقلام دارای مجوز از وزارت بهداشت هستند در صورتی که سخنگوی سازمان غذا و دارو این موضوع را رد می‌کند و معتقد است که هیچ یک از این محصولات تبلیغ شده مجوز رسمی سازمان غذا و دارو را ندارند! با این اوصاف همچنان تبلیغات بی‌محتوا و دور از واقعیت از شبکه‌های مختلف تلویزیونی منتشر می‌شود و سازمان صداوسیما عدم اختصاص بودجه به این سازمان را دلیل اصلی چنین تبلیغاتی می‌داند؛ شاید در نگاه اول این موارد تنها یک تبلیغ ساده به نظر برسند اما تاریخ ثابت کرده است که این تبلیغات درآمدزا برای صداوسیما می‌تواند برای مردم فاجعه‌آفرین باشد.
از تبلیغ موسسات جنجالی
تا پدیده کلاهبردار
همین چند سال پیش بود که صداوسیما به مامن امنی برای تبلیغات صندوق‌های اعتباری تبدیل شده بود، آن قدر تبلیغات برای ثامن‌الحجج و پدیده شاندیز و سایر موارد انجام شد که مردم اعتماد کردند و میلیارد‌ها تومان پول و سرمایه‌شان را به این موسسات و پروژه‌ها سپردند و دست آخر فاجعه‌ای به بار آمد و خیلی‌ها زندگی‌شان را در این راه از دست دادند. چنانکه دیروز مدیرعامل پدیده شاندیز به حبس ابد محکوم شد؛ اما اکنون بحث موسسات و صندوق‌های اعتباری نیست، این روزها صحبت از شامپو‌ها و لوازم آرایشی بهداشتی است که نمونه‌های آن را در هیچ داروخانه‌ای پیدا نمی‌کنید و برای دریافت آن‌ها باید به سامانه‌ای که بارها و بارها توسط رسانه ملی منتشر می‌شود، پیامک بزنید. شاید برای خیلی‌ها این سوال به وجود آمده باشد که اگر این اقلامی که تبلیغ می‌شود واقعی است چرا در هیچ بازار، فروشگاه، مغازه و حتی داروخانه‌ای به فروش نمی‌رسد؛ البته که جواب آن را چند روز پیش سخنگوی سازمان غذا و دارو داده و خط باطلی بر تمام ادعاهای مربوط به این تبلیغات کشیده بود. شهرام شعیبی سخنگوی سازمان غذا و دارو گفته بود: «محصول تقویت موی «ب» که در صداوسیما تبلیغ می‌شود، دارای پروانه ساخت از یکی از دانشگاه‌های علوم پزشکی بوده اما نمی‌تواند با ادعای درمانی تبلیغ شود. محلول تقویت موی «ب» تنها از اداره آرایشی- بهداشتی یکی از دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور، به عنوان یک محصول آرایشی مجوز دریافت کرده و تنها می‌تواند به عنوان محصول آرایشی تبلیغات یا فعالیت کند.»
محصولاتی که حتی مجوز برای نمایش تبلیغات ندارند
او افزود: «تبلیغات این محصول به عنوان یک محصول درمانی به دلیل نداشتن مجوز از سازمان غذا و دارو کاملاً غیرقانونی است، این محصول تبلیغی تنها می‌تواند ادعای تقویت مو را مطرح کند، اما مطالبی که در تبلیغات آن مبنی بر جلوگیری از ریزش مو و خواص درمانی آن ادعا می‌شود، کاملاً غیرقانونی است. محلول تقویت موی «ب» فاقد مجوز تبلیغات از سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت است، این محصول حتی برای نمایش تبلیغات خود در رسانه ملی نیز از مراجع ذی‌صلاح مجوز ندارد. بنایراین سازمان صداوسیما موظف است نسبت به مجوز و پروانه‌های فعالیت این محصول اقدام و آن‌ها را بررسی کند.»
طبق مصوبه مجلس هر نوع تبلیغ کالای آسیب‌رسان در تلویزیون جرم محسوب می‌شود، در حال حاضر بحث بر سر کالاهایی است که از نظر جسمی به مردم آسیبی وارد نمی‌کند، اما به وسیله تبلیغ آن در تلویزیون از مردم کلاهبرداری می‌شود
اما این همه ماجرا نیست؛ چراکه دو روز پیش ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت نیز گفت: «تمام داروهایی که از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای تبلیغ می‌شود، تقلبی است و از شبکه‌های غیررسمی و قاچاق وارد شده‌اند. قریب به اتفاق تبلیغات پزشکی و دارویی کذب یا غیرقانونی هستند، تبلیغ داروها و ذکر خواص درمانی در تبلیغات هر نوع مواد و محصول در رسانه‌های عمومی که مخاطب آنهـا عمـوم مـردم هستند، طبق قانون ممنوع است. تخلفات مذکور در رسانه‌های رسمی هم به میزان قابل‌توجهی وجود دارند، ولی در فضای غیررسمی خصوصا شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی شدت بسیار زیادی دارند.»
تبلیغ داروها در رسانه‌های عمومی ممنوع است
او گفته بود: «بیش از ۹۹ درصد تبلیغات در حوزه پزشکی و دارویی فاقد مجوز هستند؛ در حالی که طبق آیین‌نامه بند «ب» ماده سه سازمان نظام پزشکی همه این تبلیغات باید شماره اخذ مجوز داشته باشند. منظور از تبلیغات پزشکی و دارویی هرگونه پیام یا اطـلاع‌رسـانی اسـت کـه منجر به ترغیب دریافت یا مصرف خدمات و محصولات می‌شود؛ چراکه مشتری کافی ندارد یا تبلیغات برخی پزشکان که اکثرا هم پزشکان مطرح و برجسته‌ای نیستند به اشکال مکتوب، شنیداری، گزارش و... صرفا برای جلب مشتری صورت می‌گیرد. سازمان نظام پزشکی که مسئولیت قانونی نظارت بر تبلیغات پزشکی را برعهده دارد، اخیرا اقدامات خوبی در این زمینه انجام داده است. حلقه اول برخورد سازمان نظام پزشکی در مورد تبلیغات غیراخلاقی است.»
این کار امکان‌پذیر نیست!
در این میان برای بررسی و صحت‌سنجی یک مورد از تبلیغات صداوسیما درباره شامپوهای رفع سفیدی مو و رویش مجدد موی سر با کارشناسان صحبت کردیم. علیرضا عبدی، متخصص پوست‌ومو به «توسعه ایرانی» می‌گوید: «در هیچ جای دنیا دارویی برای رفع سفیدی مو وجود ندارد و اگر افرادی چنین ادعایی دارند باید محصول خود را ثبت اختراع کنند. حتی درباره رویش مجدد مو هم نمی‌توان با این قطعیت صحبت کرد که فلان شامپو می‌تواند موجب رویش مجدد موی سر شود! برخی از محصولات مجوز تولید می‌گیرند، اما متخصصان پوست و مو که با آخرین یافته‌های علمی طبابت می‌کنند آن‌ها را تایید نمی‌کنند.»
عبدی می‌گوید: «این تبلیغات باعث شده برخی افراد پیش ما بیایند و از ما بخواهند که معجزه کنیم تا موهای‌شان سیاه شود یا اینکه دوباره رشد کند! این کار امکان‌پذیر نیست! شاید با کمک برخی داروها بتوان جلو ریزش موی سر را گرفت که البته این موضوع هم برای افراد مختلف متفاوت است و قطعیت ندارد اما هیچ دارویی وجود ندارد که به کمک آن بتوان کسی را از طاسی نجات داد که اگر وجود داشت در‌حال‌حاضر کسی کاشت مو انجام نمی‌داد و همه از همان داروها استفاده می‌کردند.»
بر اساس آخرین یافته‌های علمی که در دانشگاه‌های معتبر علوم پزشکی کشور تدریس و در کنگره‌های پوست و مو ارائه می‌شود، هیچ دارویی برای رفع کامل سفیدی مو وجود ندارد چه برسد به شامپویی با این خاصیت!
هیچ‌دارویی برای رفع کامل سفیدی مو وجود ندارد
او در ادامه افزود: «درباره رفع سفیدی مو هم باید بگویم ممکن است در مراکز تحقیقاتی دنیا، برخی داروها در این زمینه در مرحله تحقیقات باشند، اما براساس آخرین یافته‌های علمی که در دانشگاه‌های معتبر علوم پزشکی کشور تدریس و در کنگره‌های پوست و مو ارائه می‌شود، هیچ‌دارویی برای رفع کامل سفیدی مو وجود ندارد چه برسد به شامپویی با این خاصیت! متاسفانه این طور که شنیده می‌شود صدا و سیما هرازگاهی با شرکتی قرارداد می‌بندد و محصولی را تبلیغ می‌کند، اما مسئولان باید در رابطه با این گونه تبلیغات نظارت عمیق‌تری داشته باشند! چطور می‌شود محصولی که هیچ قطعیتی درباره آن وجود ندارد با چنین قطعیتی درباره تاثیر آن صحبت شود و حتی آن را تبلیغ کرد؟! رسانه ملی امین مردم است و مردم ما به آن اعتماد دارند. چرا باید اینگونه از اعتماد مردم سوءاستفاده شود؟»
شورای نظارت بر صداوسیما کجاست؟
شاید باورش سخت باشد، اما در روند نظارتی موجود، شورایی متشکل از 6 نماینده از سه قوا بر کار صداوسیما نظارت دارند. با این وجود روند اجرایی صداوسیما نشان می‌دهد آن طور که باید نظارتی بر عملکرد رسانه ملی صورت نمی‌گیرد چراکه اگر نظارتی وجود داشت مدیران این رسانه برای جبران کسری بودجه با اعتماد مردم بازی نمی‌کردند. این وضعیت در حالی است که رقم حدودی برای بودجه صداوسیما در سال 98، یک هزارو 840 میلیارد تومان اعلام شده است؛ این رقم در سال 97، یک هزارو 646 میلیارد تومان و در سال 96، یک هزارو 598 میلیارد تومان بوده است.
دیدگاه تان را بنویسید