ترس کلاس اولی‌ها از مدرسه

فائزه ناصح، دکترای روانشناسی عمومی

روزهای پایانی شهریور برای بعضی از خانواده‌ها به خصوص آنهایی که نوآموزان کلاس اولی دارند یک روز خاص و به یاد ماندنی است. همه ما قطعا تجربه نخستین روز از آغاز سال تحصیلی‌مان، در مقطع اول ابتدایی را به یاد داریم و از آن به عنوان یکی از به یادماندنی‌ترین و خاطره‌انگیز‌ترین اتفاق زندگیمان یاد میکنیم که گوشهای از ذهنمان را به خود اختصاص داده است. اما متاسفانه در این میان ممکن است خاطره‌ روز اول مدرسه برای بعضی‌ها تداعی‌گرِ اتفاق‌های ناخوشایند و ناراحت‌کننده باشد بطوریکه از آن به عنوان یک اتفاق بد یاد کنند. به این ترتیب با فرارسیدن ماه مهر ممکن است دلهره عجیبی در دلِ بعضی از نوآموزان و خانواده‌های آنها به وجود آید؛ دلهره‌ای که سبب می‌شود تا دانش‌آموزانِ کلاس اولی نتوانند جدایی از والدین و خانه را بپذیرند و برای ترک منزل، خانواده و رفتن به مدرسه مشکلاتی را ایجاد نمایند؛ این دسته از دانش‌آموزان هر کجا و هر زمانی که صحبت از مدرسه رفتن پیش می‌آید، اضطراب سراسر وجودشان را فرا‌می‌گیرد و به بهانه‌های مختلف از والدینشان می‌خواهند که از فرستادن آنها به مدرسه خودداری کنند.  باتوجه به گزارش‌های سازمان آموزش و پرورش با‌وجود آنکه بیشتر نو‌آموزانِ کلاس اولی، دورههای پیش‌دبستانی را هم می‌گذرانند، باز هم ممکن است از ورود به مدرسه و رفتن به کلاسِ درس امتناع کنند و به اصطلاح «فوبیای مدرسه» داشته باشند. کارشناسان روانشناس و متخصصین مشاور معتقدند در چنین مواردی دانش‌آموز بدلیل ترس از مدرسه، برای لحظه‌ای نمی‌تواند دوری از والدین به خصوص مادر را تحمل کند و وابستگی شدید وی به مادر به عنوان منبع عاطفه سبب می‌شود نتواند کوچکترین ناملایمتی را بپذیرد و همچنین بدلیل «نازپروردگی» هیچگاه با ناکامی در زندگی مواجه نشده، به محض ورود به مدرسه مضطرب می‌شود و وابستگی وی سبب می‌شود تا هم نوآموزِ کلاس اولی و هم والدین او به خصوص مادر در چند روز اول مدرسه با مشکلات عدیدهای روبرو شوند. با‌توجه به مطالب مطرح شده و با استناد به تحقیقات و پژوهش های حوزه روانشناسی خطاب به والدین کلاس اولی می توان گفت، به منظور هرچه کمرنگ شدن دغدغه اضطراب و «فوبیای مدرسه» بهتر است مسئولان مدارس اجازه دهند تا نوآموزان چند روز قبل از شروع سال تحصیلی بطور غیر رسمی با فضای مدرسه، کلاس‌ها، معلمان و مسئولین آشنا شوند و نوآموزان به تنهایی در حیاط، راهروها و کلاس‌ها گشت بزند؛ والدین نیز می‌توانند ضمن آشنایی فرزندشان با خانه دومشان، از نکات مثبت تحصیل و درس خواندن برای آنها صحبت کنند؛ همچنین از خاطرات واقعیِ شیرین، شاد و گاهی تلخِ دوران مدرسه‌ِ برای فرزندشان بگویند تا به این ترتیب با انجام این اقدامات بخشی از استرس فرزندشان کاهش یابد. روانشناسان درموردِ آن دسته از کودکانی که به هیچ‌وجه در روز اول مهر، قصد جدایی از والدینشان را ندارند و والدینِ خود به خصوص مادر را با گریه همراهِ خود به سر کلاس می‌برند باور دارند که در مواجهه با این دسته از کودکان  باید از روش «حساسیت زدایی‌منظم» بهره برد؛ به این ترتیب که مادر چند روز اول مهر را با فرزندش همراهی کند و با اعمال، رفتار و محبتِ خود این اطمینان‌خاطر را درکودک ایجاد نماید که به هیچ‌وجه قرار نیست با مدرسه رفتن، از محبتش نسبت به او کم شود و یا او را دوست نداشته باشد، و اصلا نمی‌خواهد او را تنها بگذارد واز سرِ خود باز کند؛ سپس کم کم به جای آنکه هر روز فرزندش را همراهی کتد، وی را یک روز در میان و به همین ترتیب دو روز در میان و... همراهی نماید. در نهایت با استفاده از این شیوه، حساسیتِ استرس‌زای کودک به تنها ماندن و دور ماندن از مادر و خانه از بین می‌رود و کودک یاد می‌گیرد که باید ساعاتی را در مدرسه و همراه با دوستانش در کنار معلمان و مربیان سپری کند. نکته مهم دیگر آن است که معلمان و اولیای مدرسه نیز در کاهش اضطراب و ترس از مدرسه‌ی کلاس اولی‌ها نیز بی‌تاثیر نیستند؛ آنها می‌توانند با مهربانی و حفظ اقتدارشان در جلب توجه نوآموزان و علاقه مند کردن آنها به محیط مدرسه نقش مهم و خطیری را ایفا نمایند. به عنوان نکته آخر به والدین تاکید می شود در روز‌های ابتدایی سال تحصیلی حتما یکی از آنها در منزل به انتظارِ رسیدن فرزندِ عزیزشان حضور داشته باشد تا احساس امنیت در وی تقویت گردد و کودک بتواند با دلی سرشار از آرامش، رخداد‌های مدرسه را برای والدینش بازگو کند. همچنین توصیه می‌شود از ایجاد تنش و نزاع میان خانه و مدرسه کم کنید؛ و از کم اهمیت دادن تحصیل، درس‌خواندن و کسب دانش نیز جدا خود‌داری نمایید، زیرا این کار سبب دلسردی دانش‌آموز می‌شود و اثرات مخربی را در روند تحصیلی وی ایجاد می‌نماید. طبعا گفتگو با مشاوران و کارشناسان تربیتی و روانشناس مدارس در این زمینه میتواند بسیار راهگشا و مفید فایده باشد.