برنامه‌های ایران و آمریکا در سالگرد نقض برجام؛
تحریم و تعلیق
از قرار معلوم ایران و آمریکا هر دو برای سالگرد خروج ایالات متحده از برجام برنامه خاصی چیده‌اند تا هریک از مناسبت این روز برای ارسال پیام‌های هدفدار خود به یکدیگر و جامعه جهانی استفاده کنند. فردا، چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت، چهارشنبه متفاوتی برای ایران، آمریکا و برجام خواهد بود. آنطور که رسانه‌های آمریکایی اعلام کرده‌اند ترامپ قرار است در این روز از تحریم‌های تازه علیه ایران رونمایی کند و آنطور که رسانه‌های ایرانی نوشته‌اند روحانی نیز قرار است خبر ازسرگیری بخشی از فعالیت‌های هسته‌ای که در قالب برجام متوقف شده بود را بدهد.
18 اردیبهشت پارسال دونالد ترامپ توافقی را که باراک اوباما پیش از او امضا کرده بود پاره و ایالات متحده را رسما از برجام خارج کرد. این اقدام، آغاز فشارهای پی در پی او از فشارهای روانی و سیاسی گرفته تا تحریم‌ها و تشکیل میتینگ‌های بین‌المللی علیه ایران بود. او که پیش از این، زمان اعلام فصلی از تحریم‌هایش را با 13 آبان (سالروز تسخیر سفارت آمریکا در ایران) مصادف کرد تا نشان دهد که علاقه خاصی به استفاده از تاریخ‌های معنادار دارد؛ این بار نیز ظاهرا قصد کرده، بخش تازه‌ای از تحریم‌ها را با 18 اردیبهشت، سالروز خروجش از برجام متقارن کند.
تحریم‌های مبهم
پایگاه خبری اکسیوس که معمولا خبرهای کاخ سفید را بازتاب می‌دهد، خبر داده که دونالد ترامپ، روز چهارشنبه در نخستین سالگرد خروج ایالات متحده از برجام، دور تازه تحریم‌ها علیه ایران را اعلام خواهد کرد.
این رسانه آمریکایی نوشته است: «دولت ترامپ قصد دارد بخش جدیدی از اقتصاد ایران را با تحریم‌های جدید در این هفته نشانه بگیرد. این خبر را دو مقام ارشد دولت به شرط عدم افشای نامشان بیان کردند. این دو همچنین اظهار نکردند که دولت ترامپ کدام بخش اقتصاد ایران را به نشانه خواهد گرفت، اما گفتند که حوزه انرژی نخواهد بود.»
بدین ترتیب رسانه‌های آمریکایی نیز نمی‌دانند که ترامپ این بار می‌خواهد دست روی کدام بخش از اقتصاد ایران بگذارد. وال استریت ژورنال هفته پیش گزارش داده بود که تحریم‌های جدید ترامپ، فروش پتروشیمی ایران را هدف می‌گیرد. دو مقام ارشد دولت ترامپ اما گفته‌اند که تحریم پتروشیمی احتمالا به زودی اعمال می‌شود، اما تحریم‌های برنامه‌ریزی شده برای این هفته، بخش متفاوتی از اقتصاد ایران را نشانه می‌گیرد.
محدودسازی تنوع اقتصاد ایران
هرچند که مشخص نیست کدام بخش از اقتصاد ایران، هدف تحریم‌های روز چهارشنبه آمریکا باشد اما با این حال بسیاری معتقدند که دولت ترامپ همزمان که سعی دارد باعث کاهش درآمد دولت ایران شود، در تلاش است که رشد اقتصادی تهران را با محدودسازی تنوع اقتصادی‌اش موجب شود. اکسیوس در گزارش خود مدعی شده که «دولت ترامپ انتظار دارد سناریوی پیش رو ۳ نتیجه ممکن را در پی داشته باشد که عبارتند از واداشتن ایران به بازگشت به میز مذاکره و حصول توافق هسته‌ای باب میل آمریکا، تهی کردن دست ایران به گونه‌ای که رهبران آن درباره نحوه اختصاص هزینه‌ها دوراندیش‌تر رفتار کنند و نهایتاً تحقق تغییر نظام در ایران آنگونه که باب میل جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید است.»
اکسیوس در پایان گزارشش به نقل از منابع آگاه نوشته که دولت آمریکا از ماهیت غیرقابل پیش‌بینی واکنش ایران آگاه و از بابت مسائل امنیتی نگران است.
پایگاه خبری اکسیوس به نقل از دو مقام ارشد دولت دونالد ترامپ نوشته است که ترامپ روز چهارشنبه در نخستین سالگرد خروج ایالات متحده از برجام، دور تازه تحریم‌ها علیه ایران را اعلام خواهد کرد، اما مشخص نیست که این تحریم‌ها مربوط به کدام بخش از اقتصاد ایران است
ایران بخشی از تعهداتش را متوقف می‌کند
اینکه واکنش ایران به این تحریم‌ها دقیقا چه خواهد بود، بعد از اعلام آنها مشخص می‌شود اما آنچه تا کنون مشخص شده، واکنش دولت ایران به سالگرد خروج آمریکا از برجام است؛ روز گذشته یک مقام نزدیک به هیأت نظارت بر برجام به رسانه‌ها گفته است که احتمالا حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران روز چهارشنبه هفته جاری در گفتگوی زنده رادیو و تلویزیونی، برنامه‌های مرحله‌ای ایران برای انجام اقدامات متقابل در برابر خروج امریکا از برجام را اعلام خواهد کرد.
به گفته او «خروج ایران از برجام» فعلا مطرح نیست و برنامه‌های پیش‌بینی شده در چارچوب بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام است. طبق دو بندی که این مقام آگاه به آن اشاره کرده، ایران می‌تواند تعهداتش به این توافق را کاهش دهد.
در بند 26 برجام مشخصا آمده است: «دولت ایالات متحده، در چارچوب نقش مشخص رئیس جمهوری و کنگره، از اعمال تحریم‌های جدید مرتبط با هسته‌ای خودداری خواهد کرد. ایران اعلام کرده است که تحمیل یا بازگرداندن تحریم‌های مشخص شده در پیوست دو یا وضع تحریم‌های جدید هسته‌ای را به منزله مبنایی برای توقف کلی یا جزیی اجرای تعهدات خود وفق این برجام، تلقی خواهد نمود.»
به گفته یک مقام نزدیک به هیأت نظارت بر برجام، روحانی، رئیس جمهوری ایران روز چهارشنبه کاهش جزئی و کلی برخی تعهدات ایران و آغاز بخشی از فعالیت‌های هسته‌ای که انجام آن در چارچوب برجام متوقف شده بود را اعلام خواهد کرد
در بند 36 برنامه جامع اقدام مشترک نیز آمده است: چنانچه ایران معتقد باشد که هر یک یا کلیه اعضای گروه ۱ + ۵ تعهدات خود را طبق این برجام رعایت ننموده‌اند، ایران می‌تواند موضوع را به منظور حل و فصل به کمیسیون مشترک ارجاع نماید؛ به همین ترتیب، چنانچه هر یک از اعضای گروه ۱ + ۵ معتقد باشد که ایران تعهدات خود را طبق برجام رعایت نکرده است، هر یک از دولت‌های گروه ۱ + ۵ می‌تواند اقدام مشابه به عمل آورند. کمیسیون مشترک ۱۵ روز زمان خواهد داشت تا موضوع را فیصله دهد، مگر اینکه این زمان با اجماع تمدید شود. متعاقب بررسی کمیسیون مشترک، چنانچه هر عضو معتقد باشد که موضوع پایبندی فیصله نیافته است، می‌تواند موضوع را به وزیران امور خارجه ارجاع دهد. وزیران ۱۵ روز وقت خواهند داشت تا موضوع را فیصله دهند، مگر اینکه این زمان با اجماع تمدید شود. پس از بررسی کمیسیون مشترک، به موازات یا به جای بررسی در سطح وزیران، عضو شاکی یا عضوی که اجرای تکالیفش زیر سوال بوده است می‌تواند درخواست نماید که موضوع توسط یک هیأت مشورتی که متشکل از سه عضو خواهد بود (یکی از سوی هر یک از طرف‌های درگیر در اختلاف و طرف سوم مستقل) بررسی شود. هیأت مشورتی می‌بایست نظریه غیر الزام آوری را در خصوص موضوع پایبندی ظرف ۱۵ روز ارائه نماید. چنانچه، متعاقب این فرایند ۳۰ روزه موضوع فیصله نیابد، کمیسیون مشترک در کمتر از ۵ روز نظریه هیأت مشورتی را با هدف فیصله موضوع بررسی خواهد کرد. چنانچه موضوع کماکان به نحوی مورد رضایت طرف شاکی فیصله نیافته باشد، و چنانچه طرف شاکی معتقد باشد که موضوع، مصداق «عدم پایبندی اساسی» است، آنگاه بر اساس مندرجات برنامه جامع اقدام مشترک صفحه ١٨، طرف می‌تواند موضوع فیصله نیافته را به عنوان مبنای توقف کلی و یا جزئی اجرای تعهدات اش وفق برجام قلمداد کرده و یا به شورای امنیت سازمان ملل متحد ابلاغ کند که معتقد است موضوع مصداق «عدم پایبندی اساسی” بشمار می‌آید.
آنچه که روحانی چهارشنبه در سالگرد خروج آمریکا از برجام اعلام خواهد کرد نیز ناظر به این بند خواهد بود. آنچنانکه آن مقام نزدیک به هیأت نظارت بر برجام به ایسنا گفته است، «کاهش جزئی و کلی برخی تعهدات ایران و آغاز بخشی از فعالیت‌های هسته‌ای که انجام آن در چارچوب برجام متوقف شده بود، اولین گام ایران در واکنش به خروج آمریکا از برجام و همچنین بدعهدی کشورهای اروپایی در اجرای تعهداتشان است.» این تصمیم دولت ایران در عین حال واکنشی به تحریم بخشی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران شامل تحریم تبادل آب سنگین و اورانیوم غنی شده است که در هفته جاری از سوی وزارت خارجه این کشور اعلام شد.
با توقف بخشی از تعهدات ایران به برجام، این توافق هسته‌ای یک گام دیگر به زوال نزدیک خواهد شد؛ با این حال ایران در برجام خواهد ماند به ویژه که بسیاری از تحلیلگران تاکید دارند که خروج ایران از برجام خواست آمریکاست تا آن را دستاویزی برای انزوای ایران در جامعه بین‌الملل کند. از این رو این تحلیلگران کاهش تعهدات برجامی ایران را ارجح‌تر از خروج کامل ایران از برجام می‌بینند.
دیدگاه تان را بنویسید