تحلیلگران شروع دولت ترامپ را فرصتی مغتنم برای حل مسئله هسته‌ای و رفع تحریم‌ها ارزیابی می‌کنند؛
فرصت کوتاه توافق
نازنین مستور
رسانه عراقی بغدادالیوم به نقل از یک منبع نزدیک به دولت ایران ادعا کرده که «ایران طی روزهای گذشته پیامی را از دولت منتخب آمریکا از طریق عمان که یکی از کانال‌های مهم در تبادل پیام‌ها بین تهران و واشنگتن محسوب می‌شود، دریافت کرده است.»
بغداد الیوم نوشته که منبع مذکور به این رسانه گفته «پیام دونالد ترامپ به مسئولان ایرانی شامل آمادگی او برای مذاکره با تهران و امکان رسیدن به توافق هسته‌ای غیر از توافقی است که در سال 2015، بین ایران و دولت باراک اوباما حاصل شد.»
پیش از این عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران گفته بود که کانال عمان فعال است. او تاکید کرده بود: «اگر منافع ما تامین شود حتما با امریکا هم مذاکره می‌کنیم.» عراقچی اخیرا نیز در مصاحبه‌ای با رسانه عربی الغد گفت «ما نسبت به مسالمت‌آمیز بودن پرونده هسته‌ای خود اطمینان کامل داریم و مانعی برای مشارکت دادن دیگران نداریم و حتی بعد از عقب‌نشینی آمریکا از مذاکرات، ما به هیچ وجه میز مذاکرات را ترک نکردیم و همواره آماده ورود به مذاکرات شرافتمندانه بر اساس احترام و منافع متقابل هستیم.»
وزیر خارجه کشورمان با تاکید بر اینکه دکترین نظامی و امنیتی ایران به هیچ وجه بر اساس در اختیار داشتن «سلاح هسته‌ای» نیست، در مصاحبه‌اش تصریح کرده که «امکان دستیابی به برخی راه‌حل‌ها با روش‌های مسالمت‌آمیز جهت جلوگیری از تشدید تنش و چارچوب کاری دیپلماتیک وجود دارد.»
دونالد ترامپ، بیستم ژانویه (اول بهمن) یعنی کمتر از یک ماه دیگر به عنوان چهل و هفتمین رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا تحلیف خواهد شد و رسما کار خود را در کاخ سفید آغاز خواهد کرد. او که در جریان تبلیغات انتخاباتی‌اش و حتی پیش از آن بارها گفته بود که اگر رئیس‌جمهور شود، ظرف یک هفته با ایران توافق خواهد کرد، کابینه‌ای ضد مذاکره تدارک دیده و همین کابینه تردیدها درباره وعده توافق با تهران را تقویت کرد.
آیا ترامپ به محض ورود به کاخ سفید، آنگونه که پیشتر هم در مورد او تجربه شده، با چرخشی ناگهانی از اظهارات و مواضع چند ماه اخیرش باب هر مذاکره و توافقی را خواهد بست یا اینکه می‌خواهد در قامت یک اوبامای جمهوری‌خواه ظاهر شود؟
پالس‌های مثبت میان طرفین
اکنون اما با اخباری از نوع آنچه بغدادالیوم مخابره کرده و همچنین اظهارات مقامات ایرانی درخصوص مذاکره، بار دیگر شانس تازه‌ای برای توافق ایجاد شده است. ماه گذشته علی لاریجانی به عنوان مشاور رهبری آمادگی ایران برای مذاکرات جدید هسته‌ای با دولت دونالد ترامپ را اعلام کرد.
او در گفت‌وگویی با سایت KHAMENEI.IR اظهار کرده بود: «شنیدم دولت جدید ایالات متحده گفته «ما آن برجام را اصلاً قبول نداریم چون ایرانی‌ها سر ما را کلاه گذاشتند!»- آن وحی منزل نیست، خب بیایید سر موضوع جدید: شما می‌گویید «ایران هسته‌ای را ما قبول داریم. به سمت بمب نرود عیب ندارد!»؛ ما غنی‌سازی در این حد داریم، خب بیایید توافق کنید -که ایران یک شروطی دارد برای این امر با توجه به تجربه‌ی گذشته- ما به سمت بمب نمی‌رویم، شما هم شروط ما را بپذیرید. توافق بعدی بکنید.»
به زعم بسیاری این صریح‌ترین و مهمترین اشاره یکی از نزدیک‌ترین مقامات به رهبر ایران در خصوص آمادگی برای مذاکره با دولت جدید آمریکا بود و نشانه‌ای از تغییر سیاست «نه مذاکره می‌کنیم و نه جنگ می‌شود».
در آن سو نیز دونالد ترامپ در جریان کارزار انتخاباتی‌اش یک شرط نهایی برای ایران گذاشت و گفت: «تنها چیزی که وجود دارد این است که آنها (ایران) نمی‌توانند سلاح اتمی داشته باشند.» این در حالی است که دولت اول او 12 شرط پیش پای ایران گذاشته بود. البته هیچ بعید نیست که اگر کلید مذاکرات زده شود، ایران در جریان مذاکرات بابت موضوعاتی دیگر غیر از «سلاح اتمی» نیز تحت فشار قرار گیرد. در این مرحله اما محدود کردن شروط به معنای پالس‌های مثبت برای نشستن پشت میز مذاکره است.
ترامپ چند ماه بیشتر منتظر نخواهد ماند
حال تحلیلگران اشاره می‌کنند که این فضا و به ویژه ماه‌های ابتدایی دولت دونالد ترامپ، فرصت مغتنمی برای به سرانجام رساندن موضوع هسته‌ای و حصول توافق برای رفع تحریم‌هاست.
بغدادالیوم در گزارش خود به نقل از منبع ایرانی‌اش نوشته که «ترامپ بیشتر از چند ماه برای دریافت پاسخ مسئولان ایرانی درباره آمادگی‌شان جهت مذاکره در پرونده‌های مختلف از جمله پرونده هسته‌ای منتظر نخواهد ماند. پیام آمریکا نشان می‌دهد ترامپ برای مذاکرات مستقیم و در سطح عالی با ایران در اوایل فعالیت خود بسیار جدی است. اگر ایران قبول کند احتمال توافق وجود خواهد داشت، اما چیزی وجود ندارد که تضمین کند در صورت حصول توافق، آمریکا به آن پایبند خواهد ماند.»
حسین موسویان، دیپلمات و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای سابق ایران نیز همین نظر را دارد. او طی یادداشتی در روزنامه دولت نوشته: «ترامپ ظرف حدود یک‌ماه دیگر رسماً آغاز به کار می‌کند. احتمال این وجود دارد که او در ابتدای کار برای گفت‌وگوی مستقیم و سطح بالا با ایران اعلام آمادگی کند. اگر ایران بپذیرد و گفت‌وگوهای جامعی آغاز شود، احتمال توافق وجود دارد با اینکه هیچ تضمینی نخواهد بود که حتی در صورت توافق، آمریکا بدان پایبند باشد. چنین تضمینی را امریکا به هیچ کشوری در قراردادهای دوجانبه و بین‌المللی نداده است. منتهی اگر واقع‌بینانه بنگریم کشورها برای تأمین منافع ملی خودشان و در شرایط خاص در انتخاب بین بد و بدتر تصمیم می‌گیرند. البته اگر توافق جامع باشد به پایداری آن می‌توان بیشتر خوش‌بین بود. اگر توافق تک‌موضوعی باشد، احتمال بدعهدی آمریکا بسیار زیاد خواهد بود.»
او اضافه کرده: «برداشت من این است که ترامپ در صورت اعلام آمادگی، بیشتر ازچند ماه منتظر پاسخ تهران نخواهد ماند، چون قادر به تحمل فشار مخالفین مذاکره با ایران از داخل امریکا و متحدین منطقه‌ای نخواهد بود.»
کوتاه بودن فرصت مذاکره ایجاب می‌کند که دو طرف از هم‌اکنون کانال‌های ارتباطی با یکدیگر را باز کرده و مقدمات هر مذاکره و توافق احتمالی پس از شروع دولت دونالد ترامپ را از هم‌اکنون فراهم کنند. تحلیلگران اشاره می‌کنند که با توجه به محدودیت زمانی انتظار برای حصول توافق، اقدامات دیپلماتیک و مذاکرات احتمالی باید تا نیمه اول سال آتی به نتیجه برسد؛ به ویژه که برجام سال آینده منقضی خواهد شد.
بغداد الیوم در گزارشی آورده است که «ترامپ بیشتر از چند ماه برای دریافت پاسخ مسئولان ایرانی درباره آمادگی‌شان جهت مذاکره در پرونده‌های مختلف از جمله پرونده هسته‌ای منتظر نخواهد ماند.» این محدودیت زمانی ایجاب می‌کند که از هم‌اکنون مقدمات هر گونه مذاکره احتمالی فراهم شود
باید قدرت‌های لابی خود را به کار بیندازیم
آنچه در این میان ایران را ناگزیر به انتخاب بین بد و بدتر می‌کند، شرایط سخت اقتصادی و مخاطراتی است که برای موقعیت ژئوپلیتیک ایران در منطقه پیش آمده است. رشد صعودی قیمت ارز، ناترازی‌ها در حوزه انرژی و قطعی‌های مداوم برق و گاز، کسری بودجه‌های هنگفت و بحران‌های دیگری که روی یکدیگر انباشته شده‌اند، توافق و پایان دادن به تحریم را تبدیل به یک ضرورت کرده است.
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، با مروری بر این بحران‌ها، درباره مذاکره با دولت جدید آمریکا، معتقد است که «این ترامپ، همان ترامپ نیست و در این چهار سال دنیا تغییرات و تحولات بسیاری داشته است.»
او در گفت‌وگویی با خبرآنلاین، هشدار داده اگر فروش نفتمان از این میزانی که هست کمتر شود و به مشکل بخورد، حتما شرایط سخت‌تر خواهد شد. جهانگیری پس از این هشدارها، افزوده: «من فکر می‌کنم در عین‌حالِ آمدن ترامپ در 20-30 روز آینده و استقرارش در کاخ سفید و حتی در فرصت رأی آوردنش باید روی او حساب می‌کردیم. به نظرم وزارت خارجه و گروه دیپلماسی کشور باید روی او حساب کنند. نتانیاهو از تمام ظرفیتش استفاده خواهد کرد که ترامپ را آماده مسائل دیگری علیه ایران کند. ما نباید دست روی دست بگذاریم و منتظر بمانیم. باید فعال باشیم. باید در صحنه قدرت‌های لابی خود را به‌کار بیندازیم. باید از ظرفیت ایرانیان خارج از کشور استفاده کنیم و فقط به چشم تهدید به آنها نگاه نکنیم، خیلی از ایرانیان خارج از کشور بزرگ‌ترین سرمایه‌های ایرانند و باید آنها را فعال کنیم. ان‌شاءالله می‌توانیم با مذاکره مشکل را حل کنیم.»
در تحلیلی دیگر عزت‌الله یوسفیان ملا، نماینده ادوار مجلس در یادداشتی با تاکید بر اینکه ترامپ آماده مذاکره با ایران است، نوشته: «بنده سیاست دولت جدید ترامپ را با توجه به اظهارات وی در زمان انتخابات که گفته بود خواهان پیشرفت ایران است به شرطی که هسته‌ای نباشد، مصالحه می‌دانم. درکل من یقین دارم که سیاست ترامپ مذاکره است و او پیش از مذاکره نیز هیچ اقدامی انجام نخواهد داد مگر اینکه مذاکره هم برای ایران و هم برای آمریکا به بن بست برسد.»
او اشاره کرده که اسرائیل در وسط میدان قرار خواهد گرفت و مذاکره مقداری با مشکل مواجه می‌شود اما در عین حال اضافه کرد که «با توجه به سیاست های ترامپ، اسرائیل نیز هیچ توانایی برای برهم زدن مذاکرات نخواهد داشت.»
فشار حداکثری
یا یک اوبامای جمهوری‌خواه؟!
به طور کلی به نظر میرسد با فضایی که در این هفته‌های منتهی به شروع دولت جدید دونالد ترامپ شکل گرفته، عمده تحلیل‌ها حصول توافق با دولت ترامپ را دور از ذهن نمی‌دانند؛ حتی بسیاری در این خصوص به علاقه شدید او به عکس‌های تبلیغاتی و اجرای شوی معامله با ایران ارجاع می‌دهند.
با این حال باید منتظر ماند و دید که دونالد ترامپ در آغاز ورودش به کاخ سفید چه خواهد کرد. آیا آنگونه که پیشتر هم در مورد او تجربه شده، با چرخشی ناگهانی از اظهارات و مواضع چند ماه اخیرش باب هر مذاکره و توافقی را خواهد بست و به محض شروع کار استارت فشار حداکثری را خواهد زد یا اینکه می‌خواهد در قامت یک اوبامای جمهوری‌خواه ظاهر شود و توافقی با امضای خودش را بین ایران و آمریکا ثبت کند.
دیدگاه تان را بنویسید