عباس عراقچی در واکنشی تازه به چرایی همراهی اتحادیه اروپا با موضوع ادعایی جزایر سه گانه پرداخت
بازی امارات در شکاف اختلافات ایران و اروپا
میرا قربانی‌فر
«جزایر سه‌گانه متعلق به ایران است و تا ابد هم خواهد بود. در این خصوص تعارفی با کسی نداریم.»
این جمله عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران است. جمله‌ای که شنیدنش از زبان وزیر خارجه ایران چندان جدید و عجیب نیست اما مساله زمان و مکان اشاره به این جمله است. سید عباس عراقچی این جمله را در روز 6 آبان بیان کرده است، یعنی یک روز بعد از حمله ارتش اسرائیل به خاک ایران.
هر چند در همین گفتگوی مورد اشاره با خانه ملت، عراقچی به مساله حمله پرداخته و گفت: «اروپایی‌ها مثل آمریکا که کمک‌های مالی، تسلیحاتی، سیاسی و حقوقی به رژیم صهیونیستی داشته‌اند، با این رژیم همکاری کردند و در خیلی از جنایات رژیم صهیونیستی در منطقه شریک هستند لذا اتخاذ موضع دو پهلو درباره حمله به ایران از سوی آنها قابل پیش‌بینی بود و نباید باعث تعجب شود.» اما اشاره او در چنین زمانی و دقیقا پس از حمله اسرائیلی‌ها نشانه‌هایی در خود دارد. آیا وزیر خارجه ایران قصد داشته بگوید که جزایر سه گانه برای کشور اهمیت خاصی دارند یا او خبر از تحرکات تازه‌ای توسط اماراتی ها دارد که لازم دیده در چنین شرایط حساسی نسبت به مساله سه جزیره ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک واکنش نشان دهد؟
آغاز دور تازه تنش ها
بر سر جزایر سه‌گانه ایرانی
نشست مشترک اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس که اخیرا در بروکسل برگزار شد، فرصتی را در دست اماراتی‌ها قرار داد تا بار دیگر مالکیت جزایر سه‌گانه ایرانی را به نام خود اعلام کنند، آن هم در شرایطی که منطقه یکی از پرتنش‌ترین دوران‌های خود احتمالا بعد از جنگ خلیج فارس را سپری می‌کند.
در همین حال کشورهای اتحادیه اروپا نیز که در یک سال اخیر با هدف تحت فشار قرار دادن ایران از هر ادعایی استقبال کرده‌اند، در این نشست با امارات متحده عربی همصدا شدند و این همصدایی در ایران واکنش‌های تندی را برانگیخت.
ایران می‌گوید امارات متحده عربی بر اساس مبانی حقوقی و تاریخی ادعای کذبی را مطرح می‌کند. اما تکرار این ادعا‌ها از سوی اتحادیه اروپا روشی تازه برای فشار علیه ایران به‌نظر می‌رسد.
مساله اینجاست که در یک سال اخیر دو بار دیگر و توسط روسیه و چین نیز این همصدایی با اماراتی‌ها شنیده شد اما این بار اتحادیه اروپا بود که در کنار کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس روز چهارشنبه ۱۶ اکتبر در بیانیه پایانی نشست مشترک خود از ایران خواست به «اشغال» جزایر سه‌گانه ایرانی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی پایان دهد!
اشغال اما، مقابل حق ایران از این جزایر واژه غریبی است؛ واژه‌ای که دستکم اروپایی‌ها با آن سوابق و البته اماراتی‌ها ابدا حق استفاده از آن در برابر ایران را ندارند. ایران زمانی حق حاکمیت جزایر سه‌گانه را داشت که شیخ‌نشین‌ها و امارات متحده عربی حتی وجود خارجی نداشتند!
ایران و داستان یک مالکیت ابدی
اصل داستان به قرن‌ها پیش باز می‌گردد. حاکمیت ایران بر جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک ریشه در دوره امپراطوری‌های عیلامی، ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی دارد. در این دوران نظم و امنیت ایرانی بر سراسر این پهنه آبی خلیج فارس و جزایر آن حکم‌فرما بود. جزایر خلیج فارس روزگار پرفراز و نشیبی را طی دوره‌های مختلف تاریخ ازسرگذراندند تا اینکه در سال ۱۲۸۲ دولت ایران بازنگری‌هایی درخصوص نقشه‌های جغرافیایی آغاز کرد. بر اساس آن در برخی بنادر، گمرک به وجود آمد و پرچم ایران در آنها نصب شد و در جزایر ابوموسی و تنب بزرگ نیز این اتفاق افتاد.
اما دولت بریتانیا که در آن زمان کنترل آب‌های خلیج فارس را در دست داشت مامورین گمرک ایران را از تنب بزرگ اخراج کرد. این اقدام با اعتراض حکومت قاجار که آن زمان بر ایران حاکم بود رو به رو شد. اما اعتراض ایران که در آن برهه درگیر بحران‌های سیاسی ناشی از مشروطه بود به جایی نرسید. این ماجرا در حالی رقم خورد که در قرن نوزدهم، اسناد حکومتی بریتانیا، تنب بزرگ، تنب کوچک، و ابوموسی را بخشی از سرزمین‌های ایران معرفی می‌کردند. حتی در نقشه‌های رسمی وزارت دفاع بریتانیا، این جزایر به رنگ ایران مشخص شده بودند.
اروپایی‌ها و خود اتحادیه اروپا بیش از همه نگران گسترش جنگ فرسایشی روسیه و اوکراین هستند و می‌خواهند ایران را از همه سو تحت فشار قرار دهند و یک حربه آزار‌دهنده علیه ایران اکنون همین حمایت از ادعاهای امارات متحده عربی درباره جزایر سه‌گانه ایرانی و حتی استفاده از لفظ اشغالگری است
بیانیه تازه برای جزایر سه‌گانه ایرانی
در این بین بیانیه داخلی تازه نیز ضمیمه تلاش‌های دیپلماتیک جدی شده است.
۸۱ تن از اندیشمندان، فرهیختگان و هنرمندان ایرانی در بیانیه‌ای تاکید کردند که سه جزیره «تنب کوچک»، «تنب بزرگ» و «ابوموسی»، بخش‌های جداناپذیری از آب و خاک ایران بوده و خواهد بود. در ادامه اما نوبت به مدیران رسانه رسید تا به این موج بپیوندند. مدیران خبرگزاری‌ها، رسانه‌ها و روزنامه‌های کشور نیز با صدور بیانیه‌ای، تاکید کردند که جزایر سه‌گانه از دیرباز بخشی از ایران بوده و در آینده نیز خواهد بود.
دیدار پزشکیان و بن زاید
بدون گفتگو درباره جزایر سه گانه
اما در این بین یکی از انتقادات به مساله عدم طرح موضوع جزایر سه‌گانه در دیدار رئیس‌جمهور ایران و حاکم امارات در حاشیه بریکس بود.
البته وزیر خارجه ایران بعدتر گفت: «امارات یکی از کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس است که ما با مجموع این کشورها روابطی داریم که روابط مهمی نیز محسوب می‌شود و در سیاست حُسن همسایگی جمهوری اسلامی ایران قرار می‌گیرد. در عین حال، ما اختلاف‌نظرهای جدی هم داریم بخصوص در موضوع جزایر سه‌گانه و ما هیچ وقت، هیچ فرصتی را از دست نداده‌ایم که مواضع خودمان را در خصوص این جزایر به صورت قاطع بیان کنیم.»
اما شاید بخشی از افکار عمومی کشور که در روزهای اخیر دلمشغول مساله جزایر سه‌گانه ایرانی بود، انتظار طرح این مساله توسط رئیس دولت را داشت.
تلاش‌های مداوم و دیپلماتیک اماراتی‌ها
برای اثبات یک مدعا!
در این بین اما مساله‌ای که به نظر می‌رسد باید به آن توجه کرد، تلاش‌های مداوم و دیپلماتیک اماراتی‌ها برای اثبات مالکیت آنان بر جزایر ایرانی است. تلاش‌هایی که البته بدون مستندات لازم است.
اگر امارات متحده عربی برای ادعاهایش، اسناد لازم را داشت حتما آن را ارائه می‌کرد، اما به این دلیل که مستنداتی در دست ندارد از یک روش آزاررسانی استفاده می‌کند.
به نظر می رسد اتحادیه اروپا نیز در این جدل به دلیل مشکلات دیگر با ایران و از جمله به زعم خود همکاری ایران با روسیه در جنگ اوکراین، در زمین امارات بازی کرده است و به این ترتیب امارات تلاش کرده از فرصت اختلاف میان ایران و اروپا به نفع خود استفاده کند. کمااینکه برای درک بازی اماراتی‌ها کافی است از منظر رفتارشناسی به تحرکات هفته‌های اخیر آنها در آفریقا دقت کنیم.
دستگاه دیپلماسی دولت شاید باید مسیر تازه‌ای را انتخاب کند. تمرکز وزیر خارجه بر مساله جزایر سه‌گانه ساعاتی پس از حمله اسرائیلی‌ها حتما ارزشمند است، اما کافی نیست. در حالی که امارات در حال تلاش‌های دیپلماتیک برای اثبات ادعایی است که هیچ مدرک و سند و حقانیتی درباره آن ندارد، ایران باید دست بالاتر را پیش بگیرد
اثرگذاری روزافزون کشورهای خاورمیانه در شاخ آفریقا، لایه جدیدی از پیچیدگی به ژئوپلیتیک منطقه افزوده است. توافق میان اتیوپی و سومالی‌لند با حمایت امارات متحده عربی مواجه شــد؛ هرچند ابوظبی در نقاط دیگر متحد نزدیک مصر محسوب می‌شد. امارات متحده عربی قصد دارد در حمایت از توافق اتیوپی و سومالی‌لند یک بندر جدید در سواحل دریای سرخ بسازد. در واقع امارات از همه درگیری‌های داخلی در اتیوپی و سومالی در جهت منافع خود استفاده و بهره‌برداری کرد و دیگر عجیب نیست که این کشور تلاش کند بر سر جزایر سه‌گانه ایرانی در اوج تنش های منطقه و البته منازعات میان ایران و اروپا ، به نفع خود یارکشی کند.
بازی امارات در حفره اختلافات
ایران و اتحادیه اروپا
از سوی دیگر اتحادیه اروپا نیز در ماه‌های اخیر تلاش دارد تا به عنوان یک اتحادیه قدرتمند سیاسی، اقتصادی و نظامی هم مطرح شود و هم ایران را تحت فشار قرار دهد که از ارسال موشک به روسیه دست بردارد.
تحریم‌های اخیرا مستقل اتحادیه اروپا و هم چنین تروئیکای اروپایی نیز نشان از همین روند دارد.
اتحادیه اروپا پیش از همه تلاش کرد که شبکه‌های حمل و نقل هوایی و دریایی ایران را تحریم کند. حقیقت این است که اروپایی‌ها نگران گسترش جنگ فرسایشی روسیه و اوکراین هستند و می‌خواهند ایران را از همه سو تحت فشار قرار دهند. یک حربه آزار‌دهنده علیه ایران اکنون همین حمایت از ادعاهای امارات متحده عربی درباره جزایر سه گانه ایرانی و حتی استفاده از لفظ اشغالگری است.
این کلمه بار معنایی سنگینی دارد و می‌تواند از نظر حقوقی تبعات جدی برای ایران به همراه داشته باشد. امارات متحده عربی و اتحادیه اروپا قطعا با آگاهی به تبعات این اصطلاح از آن استفاده کرده‌اند.
با روند شرح داده شده می‌توان این طور نتیجه‌گیری کرد که در بحبوحه تنش در روابط ایران و اروپا، امارات با ابزار منافع اقتصادی، تلاش‌های دیپلماتیک گسترده را آغاز و به این ترتیب اتحادیه اروپا برای نخستین‌بار در بیانیه‌ای مداخله‌جویانه از ادعای امارات درباره جزایر سه‌گانه حمایت کرده است.
البته اروپایی‌ها که همصدا با روسیه و چین بر علیه منافع ایران بیانیه می‌دهند احتمالا می‌دانند که انرژی و تمرکز ملی ایران در سال‌های اخیر درگیر حواشی شده و توان اصلی کشور هدر رفته است. حال اما دستگاه دیپلماسی دولت شاید باید مسیر تازه‌ای را انتخاب کند. تمرکز وزیر خارجه بر مساله جزایر سه‌گانه ساعاتی پس از حمله اسرائیلی‌ها حتما ارزشمند است، اما کافی نیست.
در حالی که امارات در حال تلاش‌های دیپلماتیک برای اثبات ادعایی است که هیچ مدرک و سند و حقانیتی درباره آن ندارد، ایران باید دست بالاتر را پیش بگیرد و توامان ساخت و ساز در جزایر را افزایش دهد و بر تلاش‌های دیپلماتیک خود نیز بیفزاید، شاید که این راه بی‌اثر کردن ادعاهای امارات باشد.
دیدگاه تان را بنویسید