واکاوی ابعاد مختلف حضور و سخنرانی رئیس‌جمهوری ایران در مجمع عمومی سازمان ملل
عصر جدید تنش‌زدایی با پزشکیان
نهال فرخی
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، اولین سخنان خود در مجمع عمومی سازمان ملل را در حالی بیان کرد که بسیاری از رسانه‌های جهانی سخنرانی او را حاوی نکات مهم و تازه‌ای دانستند و البته پزشکیان نیز همانطور که در ابتدای ورود به نیویورک پیام صلح خود را داده بود، این بار نیز ضمن محکوم کردن جنایات اسرائیل، از تلاش جدید ایران برای ورود به عصری نوین مبتنی بر گفتگو و حل مسائل و اختلافات و حتی امکان بازگشت به برجام سخن گفت.
البته اظهارات مشابه پزشکیان در روز‌های گذشته و در جمع رسانه‌های آمریکایی با مضمونی مشابه جنجال‌برانگیز شده بود.
رئیس‌جمهور در پیامی کنایی گفته بود ایران حاضر است به شرطی که اسرائیل سلاحش را زمین بگذارد، سلاح‌هایش را کنار بگذارد. اظهارنظری که البته به فوریت با استقبال رسانه‌های آمریکایی و سپس تکذیب وزیرخارجه همراه شد.
البته بعد از این سخنان حشمت‌الله فلاحت‌پیشه؛ کارشناس سیاست خارجی و نماینده و رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس گفت که اعتقاد دارد پزشکیان با اختیارات کامل برای تنش‌زدایی، این سخنان را مطرح کرده است. مساله امکان یا تلاش رئیس‌جمهوری ایران برای تنش‌زدایی البته موضوعی است که بارها توسط کارشناسان و رسانه‌های داخلی و خارجی درباره سفر پزشکیان به نیویورک مطرح شده است.
با سخنرانی رئیس‌جمهور در مجمع عمومی سازمان ملل، پیام صلح ایران بود که شنیده شد. پزشکیان در عین حال نشان داد که دولت او قصد دارد مناسبات خود با آژانس هسته‌ای را نیز احیا کند
نشانه‌های تلاش برای تنش زدایی توسط رئیس جمهور ایران
اما برای درک بهتر از آنچه رخ داد، باید ویژگی‌‌ها و مولفه‌های سخنرانی پزشکیان در سازمان ملل را در چند بخش بازشناسی کرد. نخست این که او سعی کرد پیام صلح‌طلبی ایران را به جهان برساند و تاکید کند ایران در مسائل منطقه‌ای و هسته‌ای حاضر به مذاکره و گفتگو است. همچنین شاید باید به هوشمندی رئیس‌جمهور ایران اذعان داشت که با این روش توامان به آمریکا پیغام فرستاد آماده مذاکره است و در عین به جهانیان نشان داد که آمریکا با خروج از برجام، مسئول شکست دیپلماسی بوده است.
در مرحله دوم تلاش برای تنش‌زدایی نیز پزشکیان، تلاش کرد دغدغه و نگرانی کشور‌های اروپایی و اصلاح مناسبات ایران-اروپا را مورد توجه قرار دهد. اشاره او به جنگ اوکراین و حمایت ایران از صلح در کنار پرداختن به مساله جنگ در غزه و لبنان و اینکه تاکید کرد ایران از هیچ کشوری در این جنگ طرفداری نمی‌کند، نیز از نکات مهم و قابل توجه بود. پزشکیان دچار این اشتباه نشد که یک جنگ و تجاوز جنگی را در منطقه محکوم کند و شرایط جنگی در اروپا را نادیده بگیرد و این خود از مواردی بود که برای کشوری که باور به صلح جهانی دارد، لازم است.
ایران در عصر جدید پزشکیان
پزشکیان در سخنرانی خود و مجموع گفت و گوهایی که در مدت حضورش در نیویورک انجام داد، به نوعی اعلام کرد که ایران از ورود به جنگ با اسرائیل امتناع و از سازوکار جهانی و یا منطقه‌ای برای پایان دادن به درگیری‌های نظامی استقبال می‌کند.
رئیس‌جمهوری ایران این موضوع را به گونه‌ای مطرح کرد که معنای ضعف از سوی ایران نیز نداشته باشد و به جهان این پیغام را منتقل کرد که هر چند دولت ایران قصدی برای جنگ ندارد اما در نهایت خود را برای همه گزینه‌ها آماده کرده است.
رئیس‌جمهور در سخنرانی خود در سازمان ملل به نوعی اعلام کرد که ایران از ورود به جنگ با اسرائیل امتناع و از سازوکار جهانی و یا منطقه‌ای برای پایان دادن به درگیری‌های نظامی استقبال می‌کند، اما این موضوع را به‌گونه‌ای مطرح کرد که معنای ضعف از سوی ایران نداشته باشد
در مجموع می‌توان سخنرانی پزشکیان را یک شروع خوب در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی دولت چهاردهم دانست زیرا او که همین چند ماه پیش با شعار گفتگو و تعامل با جهان به ریاست جمهوری ایران انتخاب شد، با اولین حضورش در مجمع عمومی سازمان ملل به رهبران جهان گفت که مبارزات انتخاباتی وی بر اساس اصلاحات و تعامل با جهان خواهد بود.
پزشکیان البته بارها از عصر جدید و یک بار نیز از دوران جدید سخن گفت. شاید بتوان گفت هدف رئیس‌جمهور از «عصر جدید»، همان دوران تازه در ایران است که او زمام را در دست گرفته و از تعامل سازنده با جهان و توسعه اقتصادی سخن می‌گوید.
پزشکیان ادعای تنش‌زدایی را
از غرب گرفت
از سوی دیگر رئیس‌جمهوری ایران، توپ دیپلماسی را به نوعی در زمین طرف‌های غربی انداخت چرا که با صدای بلند گفت آماده گفتگو است، آماده مذاکره است و حالا اگر طرف‌های مقابل باوری به گفتگو دارند، می‌توانند از این فرصت به وجود آمده برای تنش‌زدایی بهره ببرند. در واقع پزشکیان به طرف‌های مقابل اعلام کرد به جای ابزار تهدید، تنبیه، تحدید و محاصره اقتصادی، به میز مذاکره بازگردند چراکه او قصد دارد ایران را وارد یک عصر جدید کند.
با سخنرانی رئیس‌جمهور در مجمع عمومی سازمان ملل، پیام صلح ایران بود که شنیده شد. پزشکیان در عین حال نشان داد که دولت او قصد دارد مناسبات خود با آژانس هسته‌ای را نیز احیا کند.
در واقع این سخنرانی یک سیاستمدار به نمایندگی از خواست ملت ایران برای صلح بود و حالا اگر دنیا واقعا به دنبال صلح و کاهش تنش در منطقه باشد، حتما به شخص پزشکیان بیشتر از سایر چهره‌های سیاسی اعتماد می‌کند.
پزشکیان در اولین حضورش در عرصه دیپلماتیک نشان داد که حالا و بار دیگر دست‌کم ایران، رئیس‌جمهوری دارد که منافع ملی کشور برای او دارای اهمیتی بیشتر از حل کل مناسبات جهانی است
واکنش‌های داخلی به تلاش‌های پزشکیان
اما اعلام آمادگی ایران برای از سرگیری مذاکرات با واکنش‌های مختلفی از طرف کارشناسان داخلی و نمایندگان مجلس مواجه شد.
چنانچه عباس گلرو، عضو کمیسیون امنیت ملی، در رقابت‌های جناحی آمریکا بحث مذاکره با ایران را بسیار اثرگذار دانسته و گفت: «وزیر امور خارجه اعلام کرده که باب مذاکره بسته نیست و شرط و شروط دارد، اگر آن شروط محقق شوند، طبیعتاً مجلس هم همراهی می‌کند و چنانچه شروط محقق نشوند، مذاکرات بی‌فایده خواهد بود. ما انتظار داریم که مذاکرات فایده‌مند باشد، به نتیجه‌ای برسد و اصلی‌ترین نتیجه هم این است که حقوق ملت ایران و آنچه توافق شده، تأمین شود.»
در مقابل اما محمد صالح جوکار، رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی با اشاره به رفتار آمریکا در جریان برجام رسماً اعلام کرد که در مورد مذاکرات خوش‌بین نیست و گفت: «آمریکای جنایتکار تحریم‌هایی را علیه ایران انجام می‌دهد لذا به هیچ عنوان هم نمی‌شود به اینها اعتماد کرد، چراکه تا الان نشان داده که قابل اعتماد نیست. برای نمونه خودشان به همان برجامی که به ما دیکته کردند، پایبند نیستند؛فلذا من از مذاکره با آمریکایی‌ها نتیجه‌ای نمی‌بینم. حقیقت این است که ما باید از حقوق مردم و کشور دفاع کنیم. نکته دیگر اینکه سازمان ملل تاکنون نقشی در فضای بین‌الملل نداشته و با سیاست‌های آمریکا همکاری کرده است.»
حمله پایداریچی‌ها به تلاش پزشکیان
برای تنش‌زدایی با جهان
اما یکی از اصلی‌ترین حملات را یک عضو جبهه پایداری از صحن مجلس رقم زد. امیرحسین ثابتی، نماینده عضو جبهه پایداری مجلس، دیروز در صحن بهارستان و خطاب به رئیس‌جمهوری گفت: آقای پزشکیان عزیز؛ ما با اسرائیل فرق می‌کنیم، اسرائیل وجودش نامشروع است. این بدیهیات را توجه کنید.
عجیب این که این عضو جبهه پایداری و همسو با روش‌های ضد توسعه و ضد مذاکرة سعید جلیلی، در نطق منتقدانه خود هیچ توجهی به این مساله نداشت که پزشکیان تلاش داشت منافع ملی ایرانیان را در سخنرانی خود در اولویت قرار دهد. پزشکیان هر چند که در سخنانش را با نام بردن از سَلَف فقید خود، سید ابراهیم رئیسی آغاز کرد، اما تفاوت نگاه و ادبیات این دو در کلمات کلیدی مشهود بود.
شباهت‌‌ها و تفاوت‌های پزشکیان
با روسای جمهور سابق
از سوی دیگر سخنرانی پزشکیان هیچ شباهتی به سخنان محمود احمدی‌نژاد در سازمان ملل نداشت که پی‌گیری منافع ملی ایران را از یاد برده بود و در عوض به دنبال بهانه جویی درباره موضوعات حساسیت‌برانگیزی چون هولوکاست و حمله تروریستی 11 سپتامبر بود تا شاید با این روش برای خود اسم و رسم جهانی بیابد.
پزشکیان البته که سعی نداشت همچون رئیس دولت سیزدهم عمل کند که امید به ستایش در داخل داشت و از تریبون سازمان ملل برای دفاع از حقوق ایرانیان فایده چندانی نبرد.
البته که ابراهیم رئیسی با اعتقاد به این که نباید اقتصاد را به رفع تحریم‌‌ها گره زد، به دنبال رساندن پیامی به جهان نیز نبود.
در حالی که اقتصاد ایران در بن بست سیاست خارجی گیر افتاده بود، اما رئیسی کلا این مساله را رها کرد. اما شاید سخنرانی پزشکیان و تلاشش برای رساندن پیام صلح‌طلبی ایرانیان را بیش از حتی سخنرانی‌های حسن روحانی، بتوان به سید محمد خاتمی شبیه دانست.
هر چند شخصیت کاریزماتیک و فرهنگی خاتمی جلوه خاصی دیگری به او می‌داد، اما پزشکیان نیز موفق شد پیام ایران را در یکی از سخت‌ترین برهه‌های کشور و در اوج تنش‌های منطقه‌ای به درستی به جهان برساند.
پزشکیان در یکی از سخت‌ترین دوران‌‌ها راهی نیویورک شد. اروپا اکنون درگیر جنگ اوکراین و روسیه است و التهابات در منطقه با گسترش تنش به لبنان و ادامه تجاوزهای اسرائیل، از جمله چالش‌هایی است که ایران با آن درگیر است و باید سعی کند با کمترین خسارت جانبی از این گردنه سخت تاریخی بگذرد.
پزشکیان در اولین حضورش در عرصه دیپلماتیک نشان داد که حالا و بار دیگر دست‌کم ایران، رئیس‌جمهوری دارد که منافع ملی کشور برایش دارای اهمیتی بیشتر از حل کل مناسبات جهانی است.
دیدگاه تان را بنویسید