نگاهی به ترکیب میهمانان مراسم تحلیف و راه دشوار دولت چهاردهم برای ارتقای اعتبار سیاسی ایران؛
مانیفست سیاسی پزشکیان مجال تحقق پیدا خواهد کرد؟
محبوبه ولی
برای بسیاری از آنهایی که دیروز سخنرانی مسعود پزشکیان در مراسم تحلیفش را می‌شنیدند، یک جمله، «شاه‌بیت» سخنرانی او بود؛ آن جایی که به گنجینه بی‌بدیل زبان پارسی رجوع کرد و گفت: «با دوستان مروت، با دشمنان مدارا».
واکنش‌ها چنین بود که این جمله، مانیفست دولت اوست که هم در سیاست داخلی باید ملاک عمل باشد و هم در روابط خارجی یک ضرورت است.
او ذیل همین «شاه‌بیت»، در سخنرانی خود اظهار کرد که «کشورهای غربی را به درک واقعیات و ایجاد روابط مبتنی بر احترام متقابل و جایگاه برابر فرامی‌خوانیم» و اعلام کرد: «آماده‌ایم برای مدیریت تنش با دولت‌هایی که هنوز شأن و جایگاه ایران را درک نکرده‌اند، گفت‌وگو کنیم.»
رئیس دولت چهاردهم همچنین تاکید کرد: «دولت من با ایجاد «تعادل» و «توازن» در روابط خارجی، منافع ملی و نیازهای صلح و امنیت منطقه و جهان را پیگیری خواهد کرد.»
چنین اظهاراتی از آن رو اهمیت دارد که ایران سال‌هاست که با معضل فقدان این تعادل و توازن در سیاست خارجی خود روبه‌روست؛ یک روز در آغوش شرق است، یک روز در تمنای غرب؛ یا در ذکر طعن و لعن به یک سوی جهان است و همزمان در دام افراطی‌گری برای تقدیس و تحسین سوی دیگر و به دنبال همین سیاست؛ دیروز جای آن تعادل و توازن در ترکیب میهمانان مراسم تحلیف خالی بود!
جشن جمهوریت؛ عیاری برای سنجش اعتبار سیاسی کشورها
مراسم تحلیف، نمایش انتقال آرام و مسالمت‌آمیز قدرت به یک رئیس‌جمهور منتخب مردم است و اساسا کشورها، مقامات عالی‌رتبه دیگر کشورها را به جشن جمهوریت خود دعوت می‌کنند تا سطح آرامش و ثبات سیاسی و مردم‌سالاری خود را به رخ بکشند.
از سوی دیگر میهمانان این مراسم، تعداد و رتبه سیاسی آنها، به نوعی معرف موقعیت و اعتبار کشور میزبان در سطح جهانی است. هرچه این میهمانان عالی‌رتبه‌تر و از کشورهای بیشتر و متنوع‌تری باشند، گواهی است بر روابط و سیاست خارجی موفق و قدرت کشور میزبان.
به بیان دیگر، هرچه حضور کشور میزبان در نظام بین‌الملل مهم‌تر و اثرگذارتر باشد و گستره ارتباطات آن با جهان وسیع‌تر و روابط با آن برای دیگر کشورها تعیین‌کننده‌تر، استقبال مقامات خارجی از مراسم تحلیف رئیس‌جمهور آن هم پرشورتر خواهد بود.
از این رو مراسم تحلیف رئیس دولت چهاردهم که دیروز برگزار شد، در نوع خود تصویر خوبی برای سنجش موقعیت و اعتبار کنونی ایران در میان دیگر کشورها و به طور کلی خلاصه‌ای از سیاست خارجی ایران به دست می‌دهد.
از میان آنهایی که آمدند بالاترین مقام امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان بود که با آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب نیز دیدار کرد. حضور بقیه کشورها در رده نخست وزیر، وزیر خارجه، رئیس مجلس و سطوح پایین‌تر بود. بنا بر گزارش‌ها عراق، کوبا، گرجستان، صربستان و ارمنستان در سطح نخست وزیر در مراسم شرکت کرده‌اند.
پاکستان نیز قرار بود در سطح نخست‌وزیر حاضر شود اما اعلام شد که شهباز شریف به دلیل بیماری، سفر به ایران را لغو کرده و معاون او در مراسم تحلیف رئیس‌جمهور ایران حاضر خواهد شد.
از برخی کشورها وزیر خارجه آمده بود و از برخی دیگر معاون وزیر خارجه. برخی دیگر چون روسیه، مالزی و مالی رئیس مجلسشان را فرستاده بودند. برخی دیگر وزرا و مقامات اقتصادی‌شان را در کنار هیأت سیاسی راهی تهران کرده بودند.
یکی از موضوعات معرف سیاست خارجی ایران در مراسم تحلیف، نبود مقامات اروپایی در این مراسم بود. جای خالی مقامات ارشد سیاسی «یک قاره»، آن هم قاره‌ای اثرگذار در مناسبات جهانی، حاکی از نیاز به وجه دیگری از سیاست برای «آرامش دو گیتی» است؛ سیاستِ «با دشمنان مدارا»؛ مدارای توام با سیاست‌ورزی که کشور را به اعتدال برساند
جهان ناامید از تغییر در ایران است؟
گذشته از تعداد مقاماتی که به تهران آمده بودند، سطح کیفی حضور آنها اما قابل تامل بود؛ سطحی که احمد زیدآبادی آن را متوسط و پایین خواند.
این فعال سیاسی با توجه به این موضوع نوشت: «حضور کم‌رمق و سطح متوسط و پایینِ هیئت‌های جهانی در مراسم تحلیف دکتر پزشکیان، ظاهراً گواه بر این است که جامعۀ بین‌المللی انتظار تغییر و تحول چشمگیری در روند جاری سیاست کشور ندارد به خصوص آنکه حضور پررنگ‌تر آنها در مراسم تحلیف رؤسای جمهور اصلاح‌طلب و اعتدالی پیشین، خلاف انتظارات آنها در آمده است.»
این حضور کم‌رمق درمورد نمایندگان نهادها و سازمان‌های بین‌المللی نیز مشهود بود. از میان انبوه نهادهای بین‌المللی، در مراسم دیروز حسین ابراهیم طه، دبیرکل سازمان همکاری اسلامی، زیاد نخاله، دبیرکل جهاد اسلامی فلسطین، ژانگ مینگ دبیر کل سازمان همکاری شانگهای و ایسیکا عبدالغدیر امام دبیرکل سازمان همکاری‌های اقتصادی هشت کشور در حال توسعه (دی-8) مهمترین میهمانان بودند.
چنین حضوری البته قابل انتظار بود و در مراسم تحلیف روسای جمهور پیشین نیز بعضا وضع به همین منوال بوده است اما از آن رو قابل اهمیت است که آیینه اعتبار و عیار سیاسی کشور در سطح جهانی است؛ اعتباری که افزایش آن، یکی از اصلی‌ترین انتظارات از دولت مسعود پزشکیان است.
جای خالی قاره سبز و حضور پررنگ
جبهه مقاومت
موضوع دیگری که معرف سیاست خارجی ایران در مراسم تحلیف بود؛ نبود مقامات اروپایی در این مراسم بود. مراسم سوگند رئیس جمهور از اروپا، تنها یک میهمان ویژه داشت؛ آن هم انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که البته بابت حضورش در مراسم تحلیف رئیس جمهور ایران، آماج انتقاداتی در اروپا هم شده است.
همزمان حضور مقامات جبهه مقاومت در مراسم تحلیف قابل توجه بود. ویدئویی از حاشیه مراسم که در آن مسعود پزشکیان، اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس را در آغوش کشیده بود بازتاب زیادی پیدا کرد.
پزشکیان بخشی از سخنرانی خود در مراسم تحلیف را به موضوع غزه و جبهه مقاومت اختصاص داد که با تشویق و شعار حضار و نمایندگان جبهه مقاومت در مراسم مواجه شد.
محمدحسین رنجبران در توئیتی خبر داد که با برنامه‌ریزی‌های به عمل آمده تعدادی از رهبران جبهه مقاومت در حاشیه مراسم تحلیف جداگانه با دکتر پرشکیان دیدار خواهند کرد که این دیدار با توجه به اوضاع غزه و تهدیدهای رژیم صهیونیستی علیه لبنان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. او اضافه کرده بود که شنیده شده این ملاقات‌ها توسط عراقچی پیگیری و تنظیم شده است.
هرچه حضور کشور میزبان در نظام بین‌الملل مهم‌تر و اثرگذارتر باشد و گستره ارتباطات آن با جهان وسیع‌تر و روابط با آن برای دیگر کشورها تعیین‌کننده‌تر، استقبال مقامات خارجی از مراسم تحلیف رئیس‌جمهور آن هم پرشورتر خواهد بود
پزشکیان می‌تواند طعم اعتبار و اقتدار را
به ایران بچشاند؟
البته که آرمان فلسطین و دفاع از جبهه مقاومت، موضع و سیاست لایتغیر نظام سیاسی ایران است و روسای‌جمهور از جنس مرحوم ابراهیم رئیسی باشند یا مسعود پزشکیان به آن وفادار خواهند بود. حضور مقامات جبهه مقاومت نیز در راستای همان بخش «با دوستان مروت» سخنرانی مسعود پزشکیان است.
اما جای خالی مقامات ارشد سیاسی «یک قاره»، آن هم قاره‌ای اثرگذار در مناسبات جهانی، حاکی از نیاز به وجه دیگری از سیاست برای «آرامش دو گیتی» است؛ سیاستِ «با دشمنان مدارا».
البته این غیبت تازگی ندارد و با توجه به تنش‌های همیشگی در روابط ایران و اروپا، در مراسم تحلیف روسای‌جمهور پیشین نیز مقامات اروپایی استقبال چندانی نکرده‌اند.
سیاست خارجی ایران تاکنون نتوانسته در این زمینه به آن سطح از تعادلی برسد که مراسم تحلیف رئیس‌جمهورش آیینه گستردگی و توازن روابط آن با تمامی کشورها و قدرت‌ها باشد.
مسعود پزشکیان اما در سخنرانی دیروز خود نوید داد که «فرصتی نو پیش روی ایران و جهان است». تاکید کرد که «به دنبال تعامل سازنده و موثر با جهان بر پایه اصول عزت و حکمت و مصلحت خواهیم بود.»
او همزمان که از کودکان فلسطینی و مظلومیت غزه سخن می‌گفت، جهان را دعوت به گفت‌وگو و تعامل کرد. تفسیرها از سخنرانی وی چنین بود که او موضعی مقتدرانه و عزتمندانه به دنبال گشودن درهای تازه به روی ایران و عادی‌سازی روابط با جهان است.
امید که بتواند این رویکرد را در دولت جاری و ساری کند و آنگونه که خود گفت توازن و تعادل در روابط خارجی را ایجاد کرده و طعم اعتبار و اقتدار را به ایران بچشاند.
دیدگاه تان را بنویسید