شورای حکام قطعنامه پیشنهادی علیه برنامه هسته‌ای ایران را تصویب کرد
ادامه شکاف بر سر «غنیسازی»
طهمورث حسینی
دور تازه نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از روز دوشنبه هفته جاری در وین با بررسی موضوع راستی‌آزمایی و بازرسی فعالیت‌های هسته‌ای ایران بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد و اجرای توافقنامه پادمان آغاز به کار کرد و پس از سه روز بحث و بررسی، به قطعنامه پیشنهادی انگلیس، فرانسه و آلمان درباره پرونده هسته‌ای ایران رای مثبت داد. از ۳۵ عضو شورا، ۱۲ کشور به این قطعنامه رای منفی، دو کشور رای ممتنع و بیست کشور رای مثبت دادند. قطعنامه از ایران می‌خواهد که برای رفع نگرانی‌های آژانس «فورا» با بازرسان همکاری کند و به ابهام‌های موجود درباره برنامه‌هسته‌ایش پاسخ «قانع‌کننده» دهد.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که هر سه ماه گزارشی را درباره راستی‌آزمایی و بازرسی فعالیت‌های اتمی ایران به اعضای شورای حکام ارائه می‌دهد، پیش از تشکیل این نشست گفت که ایران ذخایر اورانیوم غنی شده را ۳۰ برابر سقف مجاز در برجام رسانده است و تاکید کرد که «هنوز اختلافات پادمانی با ایران حل‌وفصل نشده است.»
گروسی اردیبهشت ماه در سفر خود به ایران توافق کرد تا گفت‌وگوهای فنی میان ایران و آژانس از سر گرفته شود. اما در اظهارت اخیر خود گفت که پس از حادثه بالگرد و درگذشت رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه ایران گفت‌وگوها تعلیق شده است.
او در سخنرانی افتتاحیه خطاب به اعضای شورای حکام گفت: «هیچ پیشرفتی در حل مسائل باقیمانده با ایران حاصل نشده است.» گروسی تاکید کرد: «ذخایر اورانیوم غنی شده 60 درصدی ایران در حال افزایش است و آژانس تداوم دانش مربوط به تولید و موجودی سانتریفیوژها، روتورها و دم، آب سنگین و کنسانتره سنگ اورانیوم را از دست داده است.» وی همچنین گفت که «ایران توضیحات فنی معتبری برای وجود ذرات اورانیوم ادعایی با منشا انسانی در ورامین و تورقوزآباد به آژانس ارائه یا آژانس را از مکان‌های فعلی ذرات هسته‌ای مطلع نکرده است.»
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین به اظهارات برخی مقام‌های سیاسی و نظامی ایران مبنی بر احتمال تغییر دکترین هسته‌ای کشورمان در صورت ماجراجویی اسرائیل اشاره کرد و گفت که «نگران صحت و کامل بودن اعلامیه‌های پادمانی ایران است.»
اروپا و تلاش برای صدور قطعنامه علیه ایران
تروئیکای اروپا شامل انگلیس، آلمان و فرانسه در این نشست همکاری ایران با آژانس را ناکافی خوانده و خواستار اقدامات فوری و بیشتر ایران در همکاری با این نهاد بین‌المللی شدند. آنها قطعنامهای علیه ایران را برای رای‌گیری به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه کرده‌اند که در آن آمده است: «جای تعجب نیست که گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بار دیگر تأیید می‌کند که ایران به تشدید فعالیت‌های حساس مرتبط با گسترش سلاح‌های هسته‌ای ادامه می‌دهد و از تعهدات خود در برجام بیشتر فاصله می‌گیرد.» در پیش‌نویس این قطعنامه تاکید شده که «بخش زیادی از برنامه هسته‌ای ایران برای کشوری بدون برنامه سلاح هسته‌ای بی‌سابقه است.»
این سه کشور اروپایی مسئولیت اجرایی نشدن برجام از سال 2022 را متوجه ایران دانسته و گفته‌اند: «در سال ۲۰۲۲ میلادی ایران دو بار از پذیرش نتیجه مذاکراتی که این کشور را به پایبندی به برجام باز می‌گرداند، خودداری کرد و در عوض تصمیم گرفته است برنامه هسته‌ای خود را به سطح هشداردهنده‌ای افزایش و گسترش دهد.»
تروئیکای اروپایی توصیه‌های پنج‌گانه‌ای چون «ایران فورا تشدید هسته‌ای خود را متوقف و از تهدید به تولید سلاح هسته‌ای خودداری کند»، «به محدودیت‌های تعیین شده توسط برجام، به ویژه محدودیت‌های مربوط به غنیسازی بازگردد»،«تعهدات پذیرفته شده در خصوص شفافیت و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را اجرا کند»، «پروتکل الحاقی را سریع تصویب و اجرا کند» و «تصمیم سپتامبر ۲۰۲۳ خود درباره بازرسان مجرب آژانس را لغو کند» ارائه کرده و تاکید کرده‌اند: «این گام‌ها به بازسازی اعتماد ضروری بین ایران و جامعه بین‌المللی کمک می‌کند، اعتمادی که با اظهارات اخیر مقامات ایران درباره توانایی‌های فنی این کشور برای تولید تسلیحات هسته‌ای و امکان تغییر دکترین هسته‌ای‌اش بیش هر زمانی از بین رفته است.»
به نظر می‌رسد اروپاییان و آمریکا منتظر دولت جدید ایران هستند تا فضا را برای ادامه گفت‌وگوها مورد ارزیابی قرار دهند. هرچند سیاست دولت سیزدهم شکاف میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را افزایش داده و این نهاد بین‌المللی با تصویب قطعنامه‌های گوناگون پس از بن‌بست برجام، در دورترین نقطه اشتراک با ایران قرار دارد
ساعاتی پس از بیانیه سه کشور اروپایی، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل گفت‌وگو و اعلام کرد که این کشور همراه شرکا و متحدان خود، به ایران بر سر برنامه هسته‌ای‌اش فشار خواهند آورد.
امانوئل مکرون در این گفت و گو با ابراز نگرانی درباره مسیر برنامه هسته‌ای ایران تاکید کرد: «اعمال فشار را تا زمانی ادامه می‌دهیم که اطمینان حاصل کنیم ایران به تعهدات بین‌المللی خود در این زمینه احترام می‌گذارد.»
آمریکا؛ این بار همراه با اروپا
تا پیش از رای شورای حکام به قطعنامه پیشنهادی اروپا برخی رسانهها از شکاف اروپا و آمریکا سخن می‌گفتند. رویترز در گزارشی اعلام کرد که ایالات متحده و تروئیکای اروپایی بر سر موضوع صدور قطعنامه علیه ایران اختلاف‌نظر دارند و واشنگتن نگران است صدور قطعنامه به خطر تشدید تنش بیشتر در منطقه بینجامد.
روزنامه «وال استریت ژورنال» هم مانند رویترز به نقل از دیپلمات‌های مطلع گزارش کرده بود آمریکا با طرح متحدان اروپایی خود برای زیر فشار گذاشتن ایران به دلیل گسترش فعالیت‌های هسته‌ای مخالف است و دولت جو بایدن شمار دیگری از کشورها را تحت فشار قرار داده تا در رای‌گیری عدم اعتماد، رای ممتنع بدهند. این منابع مطلع اضافه کرده بودند که واشنگتن نیز اینگونه رأی خواهد داد.
ایران یقین دارد که حتی با تصویت قطعنامه علیه برنامه‌ای هسته‌ای کشورمان، چون ضرب‌الاجلی تعیین نشده پرونده به شورای امنیت سازمان ملل نمی‌رود و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باز هم تلاش خواهد کرد همچنان فضا را برای حل مسائل از مسیر گفت‌وگو باز نگه دارد. به همین دلیل مقامات کشورمان ترجیح دادند واکنش تندی به اتفاقات نشست دوره‌ای شورای حکام نداشته باشند
با این حال متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت: «ما در گذشته اقدامات مهمی را در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام داده‌ایم و آماده‌ایم که در آینده نیز این کار را انجام دهیم.»
او در واکنش به اینکه آیا با شرکای اروپایی خود در خصوص صدور قطعنامه علیه ایران اختلاف نظر دارد، افزود: «زمانی که این قطعنامه مطرح شود، شاهد موضع ایالات متحده خواهید بود، اما فکر می‌کنم نباید انتظار داشته باشید که ما رفتاری مغایر با سه شریک اروپایی خود در پیش بگیریم.» به رغم گمانه‌زنی رسانهها آمریکا ساعاتی پیش از رای‌گیری با حمایت از این پیش‌نویس اعلام کرد که این قطعنامه باید بخشی از یک استراتژی گسترده‌تر در قبال برنامه اتمی ایران باشد.
ایران و اطمینان از نرفتن پرونده به شورای امنیت
ایران یقین دارد که حتی با تصویب قطعنامه علیه برنامه‌ای هسته‌ای کشورمان، چون ضرب‌الاجلی تعیین نشده پرونده به شورای امنیت سازمان ملل نمی‌رود و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باز هم تلاش خواهد کرد همچنان فضا را برای حل مسائل از مسیر گفت‌وگو باز نگه دارد .
با این حال مقامات کشورمان ترجیح دادند واکنش تندی به اتفاقات نشست دوره‌ای شورای حکام نداشته باشند. باقری کنی، سرپرست وزارت امور خارجه دیروز در حاشیه هیات دولت گفت: «رویکرد غیرسازنده برخی از کشورهای عضو در زمینه استفاده از ظرفیت آژانس در مسیر اهداف سیاسی، قطعاً به ضرر هویت آژانس و نقش‌آفرینی آن و نیز نقش تخصصی‌اش خواهد بود. ما همواره ظرفیت‌های متعددی در چارچوب معاهده ان‌پی‌تی و توافقنامه پادمان داشتیم و داریم. هرگاه بنا بر مصالح کشور و اولویت‌های سازمان انرژی اتمی تشخیص داده شود، ظرفیت‌های مورد نظر فعال خواهد شد.»
همچنین محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی هسته‌ای ایران است و علی شمخانی، مشاور سیاسی مقام رهبری و مسئول پرونده هسته‌ای در شورای عالی امنیت ملی به صورت تلویحی گفته‌اند که ایران در صورت تصویب چنین قطعنامهای «واکنش جدی و مؤثر» خواهد داشت.
به نظر می‌رسد اروپاییان و آمریکا منتظر دولت جدید ایران هستند تا فضا را برای ادامه گفت‌وگوها مورد ارزیابی قرار دهند. هرچند سیاست دولت سیزدهم شکاف میان ایران و آژانس را افزایش داده و این نهاد بین‌المللی با تصویب قطعنامه‌های گوناگون پس از بن‌بست برجام، در دورترین نقطه اشتراک با ایران قرار دارد. رویکرد نگاه به شرق در دولت سیزدهم آورده ویژه‌ای برای ایران نداشت و این کشورها معمولا در بزنگاه‌ها مواضع ضدایرانی اتخاذ می‌کنند. به همین دلیل است که رضا نصری، کارشناس امور بین‌الملل می‌گوید: «دولت جدید ایران باید بتواند در حوزه سیاست خارجی به نحوی برنامه‌ریزی کند که «ایران» - با ایجاد نوعی توازن در روابط بین‌المللی و منطقه‌ای خود - در مناسبات این دو قدرت جهانی به «وجه المصالحه» و «موضوعِ مذاکره» تبدیل نشود.»
دیدگاه تان را بنویسید