کویت و عربستان مناقصه برداشت روزانه برگزار می‌کنند و امیرعبداللهیان خواستار رسانه‌ای نشدن اختلافات است
مصلحت‌سنجی منفعلانه و از کف رفتن «میدان آرش»
طهمورث حسینی
دیپلماسی همسایگی دولت سیزدهم بیش از آنکه آورده مشخصی برای کشور داشته باشد، یک مانور داخلی برای دستاوردسازی بوده است. حذف محترمانه ایران از میدان گازی آرش و بهره‌برداری عربستان و کویت از آن بیش از هر زمانی موید ناتوانی دستگاه سیاست خارجی و البته وزارت نفت در بازپس‌گیری حق ایران است.
در روزهای گذشته کویت و عربستان مناقصه توسعه این میدان را برگزار و برداشت روزانه 800 میلیون فوت مکعب گاز از این میدان را هدف‌گذاری کرده‌اند.
این دو کشور شرکتی مشترک به نام «الخلیج» را تاسیس کرده‌اند تا به صورت مشترک و واحد، به برداشت از میدان گازی آرش مشغول شوند. موضوعی که مانند سال‌های اخیر واکنش جدی و قاطعی از سوی ایران دریافت نکرده است.
میدان آرش و مناقشه طولانی ایران با همسایگان جنوبی
ایران در حال حاضر ۲۸ میدان مشترک نفت و گاز با همسایگانش دارد و در اکثر میدان‌های در حال بهره‌برداری، از سایر کشورها در میزان تولید عقب مانده است. میدان گازی آرش یکی از آنها است. این میدان در شمال خلیج فارس در سال ۱۳۴۶ توسط شرکت نفتی ژاپنی «ای ـ او ـ سی» ، کشف شد. هرچند که معاون حقوقی رئیسی می‌گوید که میدان آرش را ایران کشف کرده و برای پرهیز از تنش با همسایگانش از آن بهره‌برداری نکرده است. ذخیره درجای گاز این میدان ۲۰ تریلیون فوت مکعب و ذخیره نفت درجای آن هم نزدیک به ۳۱۰ میلیون بشکه برآورد می‌شود.
میدان گازی آرش، یکی از میادین استراتژیک توسعه نیافته ایران و با ناحیه بی‌طرف بین کویت و عربستان مشترک است. ایران می‌گوید که تقریباً ۴۰ درصد ساختمان نفتی و گازی میدان آرش در آب‌های ایران واقع شده است.
مشکل اصلی در تعیین مرز دریایی بین طرفین است. ایران و کویت در چهار دهه اخیر بر سر منابع این میدان و در کل تعیین مرزهای دریایی (آبی) با هم اختلاف داشتند. ابتدا فرض بر این بود که میدان آرش فقط میان ایران و کویت مشترک است، اما با لرزه‌نگاری سه بعدی، گستره میدان به سمت عربستان هم گسترش یافت.
البته اختلاف بر سر این میدان گازی تنها به ایران اختصاص ندارد و کویت و عربستان هم سال‌ها در این زمینه با هم مناقشه داشتند. این دو کشور در سال 2000 برای تقسیم منابع این میدان به تفاهم رسیدند تا جایى که سال ٢٠١٣ شرکت‌های ملی نفت کویت (کی.پی.سی) و آرامکوی عربستان به منظور توسعه میدان نفت و گاز آرش کنسرسیوم (کی.جی.او) را تاسیس و حتی برای توسعه میدان مشترک آرش حفاری یک حلقه چاه اکتشافی را آغاز کردند؛ اما در نهایت در همان سال اختلافات میان این دو کشور عربى بر سر محل استخراج و نحوه شراکت در گاز تولیدى مانع از ادامه همکارى آنها شد.
دیپلماسی همسایگی دولت سیزدهم بیش از آنکه آورده مشخصی برای کشور داشته باشد، یک مانور داخلی برای دستاوردسازی بوده است. حذف تدریجی و محترمانه ایران از میدان گازی آرش و بهره‌برداری عربستان و کویت از آن بیش از هر زمانی موید ناتوانی دستگاه سیاست خارجی و البته وزارت نفت در بازپس‌گیری حق ایران است
با این حال این دوکشور بار دیگر توافق با یکدیگر را از سر گرفته و در حال رقم زدن حذف محترمانه و تدریجی ایران از این میدان گازی استراتژیک هستند.
سکوت و انفعال دولت رئیسی
دستگاه دیپلماسی ایران بارها گفته که این میدان مشترک است، اما کویت و پس از آن عربستان بر این موضوع اصرار می‌کنند که ایران حقی در این میدان ندارد. بسیاری بر این باورند که دولت ایران باید به دیوان دادگستری بین‌المللی شکایت کند، اما به نظر می‌رسد دولت سیزدهم تمایلی به حقوقی کردن این پرونده ندارد و ترجیح می‌دهد که با سکوت مساله را پیش ببرد.
از دو سال پیش به این سو که دو کشور رسما کارهای بهره‌برداری، انتخاب پیمانکار و نقشه‌های میدان را آغاز کرده‌اند و حالا شاهد توافق عربستان و کویت هستیم، وزارت امور خارجه جز بیانیه صادر کردن و اظهارات خنثای سخنگویش و وزارت نفت بجز سکوت طولانی، هیچ اقدام عملی انجام نداده‌اند.
در تازه‌ترین واکنش وزیر امور خارجه ایران به صورت تلویحی از کویت خواسته موضوعات و اختلافات را در رسانه‌ها مطرح نکند.
حسین امیرعبداللهیان روز گذشته و در حاشیه نشست هیات دولت درباره قرارداد عربستان و کویت در میدان گازی آرش گفت: «این موضوع فنی است از اینکه به رسانه‌ها کشیده شود، اجتناب خواهیم کرد به طرف کویتی هم گفتیم کشیده شدن این موضوع به رسانه‌ها به مصلحت دو طرف نیست. در این رابطه باید مذاکرات فنی و حقوقی انجام شود.»
سخنگوی وزارت امورخارجه هم پیشتر در پاسخ به بیانیه پایانی سفر امیر کویت به مصر که برای ایران هیچ حقی در این میدان گازی متصور نشده بود، گفت: «صدور بیانیه‌‌‌‌‌های تکراری و طرح ادعای یک‌‌‌‌‌جانبه از منظر حقوقی هیچ حقی برای دولت کویت ایجاد نخواهد کرد و به مقام‌‌‌‌‌های این کشور توصیه می‌کنیم از توسل به روش‌های بی‌‌‌‌‌حاصل سیاسی و رسانه‌ای در ارتباط با موضوع حقوقی و فنی میدان مشترک آرش خودداری کنند.» البته او اعلام نکرده که ایران از کدام ابزار حقوقی یا فنی برای گرفتن حقوق خود استفاده کرده است. هرچند خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران گفته که «آمادگی کامل داریم که عملیات حفاری میدان آرش را آغاز کنیم و منابع مالی قابل توجهی را برای طرح توسعه این میدان مصوب کردیم» اما همین وعده را وزیر نفت یکسال پیش هم داده بود و شاهد تحرک خاصی از سوی ایران نبوده‌ایم.
اکثر مقاماتی که امروز سکان‌دار حکمرانی در کشور هستند پیشتر درباره بی‌اثر بودن تحریم‌ها سخن‌ها گفته بودند. با این حال در روزهای اخیر معلوم شد که تحریم چگونه می‌تواند سرمایه‌ها و فرصت‌های رشد اقتصادی را به نابودی بکشاند. روزی داستان اتوبوس‌های چینی و تهاتر آن با پول نفت و روز دیگر وضعیت اسفناک استخراج از میدان گازی آرش
حراج سرمایه و خدشه به غرور ملی
رویکرد انفعالی دولت سیزدهم در بازپس‌گیری حقوق ایران و این سرمایه بین نسلی مورد انتقاد جدی قرار گرفته است. هدایت‌الله خادمی، کارشناس انرژی و نماینده پیشین مجلس در رسانه ایکس خطاب به رئیس‌جمهور نوشت:
«وظیفه دولت دفاع از خاک و آب و منابع کشور است و نباید اجازه دهد که کویت به ما زور بگوید. نشسته‌ایم و آنها ادعایشان را جلو می‌برند. همین که عربستان وسط این ماجراست، موفقیتی برای کویت است.»
او تاکید می‌کند: «میدان آرش از ابتدا میدان مشترکی برای ایران و کویت بوده است و کویت برای اینکه بتواند موضع خود را پررنگ کند، عربستان را به این میدان افزود و کم‌کم ایران را حذف کردند.»
سید محمد صحفی، فعال سیاسی و معاون مطبوعاتی در دوران اصلاحات نیزنوشت: «بازدارندگی به این نیست که همسایه‌ها از موشک و پهپاد ما بترسند، بلکه نباید «حق مسلم» ما از مخازن مشترک نفت و گاز در خلیج فارس را «حق انحصاری» خود بخوانند.»
همچنین صباح زنگنه، از کارشناسان روابط بین‌الملل و انرژی می‌گوید: «نقش وزارت خارجه در این رابطه می‌تواند موثر و مهم باشد اما وزارت نفت هم باید اقداماتی انجام دهد. به نظر می‌رسد اهتمام وزارت خارجه و نفت به بخش میادین مشترک کمرنگ بوده است و نیاز به دقت
بیشتری دارد.»
واقعیت تحریم و مدیران انکارکننده
تحریم‌های متعدد باعث شده تا کشورهای رقیب ایران با بهره‌گیری از منابع مالی و تکنولوژی شرکت‌های خارجی هر سال میزان بیشتری از میادین مشترک گازی و نفتی برداشت کنند و عقب‌افتادگی تکنولوژیک در کنار همراهی نکردن سایر کشورها در طرح‌های اقتصادی، وضعیت حذف تدریجی و محترمانه را در میدان گازی آرش برای ایران رقم زده است.
حسن مرادی، استاد حقوق اقتصاد و انرژی دانشگاه تهران می‌گوید: «وقتی دو کشور عربستان و کویت با یکدیگر متحد شده‌اند به این معناست که به زودی و در قالب قرارداد‌هایی با شرکت‌های خارجی وارد مرحله استخراج خواهند شد و دقیقا همین جا است که ماجرا پیچیده‌تر از قبل می‌شود. درواقع تا پیش از شروع همکاری با کمپانی خارجی، طرف حساب ایران کشورهای مدعی بر مالکیت میدان گازی هستند، اما به محض انعقاد قرارداد، یا قراداد‌ها با شرکت‌های خارجی، طرفین دیگری نیز درباره میدان گازی آرش مدعی خواهند شد. »
اکثر مقاماتی که امروز سکان‌دار حکمرانی در کشور هستند در سال‌های گذشته بارها درباره بی‌اثر بودن تحریم‌ها و حتی فواید آن سخن‌ها گفته بودند. با این حال در روزهای اخیر معلوم شد که تحریم چگونه می‌تواند سرمایه‌ها و فرصت‌های رشد اقتصادی را به نابودی بکشاند. نفت و گاز به عنوان ثروت ایران در این فضا تاراج می‌شود. روزی داستان اتوبوس‌های چینی و تهاتر آن با پول نفت و روز دیگر وضعیت اسفناک استخراج از میدان گازی آرش.
دیدگاه تان را بنویسید