هزینه در میدان، دخل خالی در تجارت

طهمورث حسینی

واکنش‌ها و تحلیل‌ها به حملات روز 13 فروردین اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق همچنان ادامه دارد و در حالی‌که در فضای بین‌الملل شاهد واکنش‌های متفاوت نسبت به این حمله و واکنش احتمالی ایران هستیم؛ کنشگران داخلی نیز با نگاهی نقادانه به هزینه و فایده حضور در سوریه می‌نگرند.

جلسه اضطراری شورای امنیت، جدال دیپلماتیک قابل پیش‌بینی 

ایران در پی حملات اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق،‌ خواستار برگزاری نشست فوری شورای امنیت سازمان ملل متحد شد که روسیه نیز به عنوان عضو دائم این شورا از این خواسته حمایت کرده بود.

نمایندگان روسیه، چین و الجزایر در این جلسه حمله به کنسولگری ایران را محکوم کردند. بسیاری از کشورها گفتند که حمله نقض قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل دایر بر حفاظت از مراکز دیپلماتیک بوده است.‌ 

واسیلی نِبِنزیا، نماینده روسیه در سازمان ملل متحد، روز سه‌شنبه با انتقاد از «نقض فاحش» حق حاکمیت سوریه به شورای امنیت گفت که مسکو باور دارد «اسرائیل چنین اقدامات متجاوزانه‌ای را با هدف دامن زدن به جنگ انجام می‌دهد. این اقدامات مطلقا قابل قبول نیستند و باید متوقف شوند.» گنگ شوانگ، معاون سفیر چین در سازمان ملل نیز گفت که حمله اسرائیل «ماهیتی بسیار شرورانه» داشت و ناقض حق حاکمیت ملی سوریه و ایران بوده است.

همچنین زهرا ارشادی، سفیر و معاون نمایندگی ایران در سازمان ملل، گفت: «جمهوری اسلامی ایران خویشتن‌داری معتنابهی از خود به نمایش گذاشته است، اما باید اذعان کرد که چنین بردباری‌هایی توامان با محدودیت است.»

وی افزود: «رژیم اشغالگر اسرائیل باید مسئولیت کامل عواقب جنایات خود را بپذیرد. جمهوری اسلامی ایران حق مشروع و ذاتی خود را بر اساس قوانین بین‌المللی و منشور ملل متحد برای پاسخ قاطع به این‌گونه اقدامات مذموم محفوظ می‌داند.»

واکنش‌ها و تحلیل‌ها به حملات روز 13 فروردین اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق همچنان ادامه دارد و در حالی‌که در فضای بین‌الملل شاهد واکنش‌های متفاوت نسبت به این حمله و واکنش احتمالی ایران هستیم؛ کنشگران داخلی نیز با نگاهی نقادانه به هزینه و فایده حضور در سوریه می‌نگرند

در مقابل بلوک حامی ایران؛ آمریکا، فرانسه و بریتانیا از محکوم کردن اسرائیل خودداری اما تاکید کردند که بناهای دیپلماتیک باید در جریان جنگ مصون بماند و این حمله می‌تواند منجر به بی‌ثباتی هرچه بیشتر خاورمیانه شود.

البته معاون نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد در نشست شورای امنیت به ایران هشدار داد که حمله به پرسنل آمریکایی را از سر نگیرد. رابرت وود اظهار داشت: «ما هیچ گزارشی را درباره این رخداد نمی‌توانیم تایید کنیم. اما یک چیز در حالی که مشغول جمع‌آوری اطلاعات هستیم واضح است، این که ایران و گروه‌های نیابتی آن باید از دامن زدن به تنش‌ها در منطقه خودداری کنند.»

معاون نماینده آمریکا در سازمان ملل ضمن تأکید بر این‌که «ایران نباید از موقعیت استفاده کرده و دوباره حملات خود به پرسنل آمریکایی را از سر بگیرد» هشدار داد: «ما در دفاع از پرسنل خود تردید نخواهیم کرد و هشدارهای قبلی خود به ایران و نیروهای نیابتی آن را تکرار نخواهیم کرد.»

طوفان‌الاقصی و حملات اسرائیل به مستشاران نظامی ایران

بسیاری از کارشناسان بین‌الملل بر این باورند که از زمان آغاز طوفان‌الاقصی در هفتم اکتبر 2023 ( پانزدهم مهر 1402)  جنگ نیابتی ایران و اسرائیل وارد مرحله جدید و پیچیده‌ای شده است. یازدهم آذرماه روابط عمومی کل سپاه در اطلاعیه‌ای از شهادت «محمدعلی عطایی شورچه» و «پناه تقی زاده» حین انجام ماموریت مستشاری در جبهه مقاومت اسلامی سوریه، توسط اسرائیل خبر داد.

چهارم دی ماه در پی در حملات گسترده هوایی اسرائیل به منطقه سیده زینب، سید رضی موسوی، مسئول هماهنگ‌کنندۀ امور لجستیکی نیروی قدس سپاه در سوریه، به شهادت رسید. در آخرین روز دی ماه و در پی حملۀ دیگر اسرائیل در منطقۀ المزه در دمشق سوریه، پنج تن از اعضای سپاه پاسداران از جمله صادق امیدزاده، رئیس اطلاعات سپاه نیروی قدس در سوریه، جان باختند.

نتیجه استراتژی یک دهه اخیر ایران در خاک سوریه مورد مناقشه قرار گرفته و هزینه‌های نظامی ایران نیز به شدت افزایش یافته است. در زمینه استفاده از فرصت بازار و تجارت با این کشور هم به هیچ عنوان نتایج مورد نظر حاصل نشده است؛ به طوری‌که صادرات ترکیه  به سوریه در حالی که طی یک دهه گذشته از نیروهای مخالف بشار اسد حمایت کرده ۱۰ برابر ایران است

یازدهم اسفند نیز رضا زارعی از کارکنان منطقه یکم نیروی دریایی سپاه و از مستشاران نظامی ایران در سوریه بر اثر شلیک موشک جنگنده‌های اسرائیل جان باخت.

همچنین دوازدهم بهمن  حملۀ هوایی دیگر در حاشیه جنوبی دمشق به وقوع پیوست که طی آن سعید علیدادی، پاسداران نیروی قدس سپاه جان باخت، سیزدهم فروردین نیز یکی از بزرگترین عملیات‌های اسرائیل در ماه‌های اخیر انجام شد که به شهادت هفت فرمانده و افسر سپاه از جمله محمدرضا زاهدی، از فرماندهان ارشد نیروی قدس سپاه انجامید. در این حمله در مجموع ۱۴ نفر جان خود را از دست دادند و این حمله را می‌توان یکی از پرتلفات‌ترین عملیات‌های اسرائیل در ماه‌های اخیر دانست. 

تحلیلگران بر این باورند که دامنه و شدت این عملیات‌های اسرائیل در ماه‌های اخیر گسترش یافته و حتی جایگاه نظامی افرادی که در طول این مدت جان باخته‌اند، ‌روز به روز بالاتر رفته است. همین تغییرات صورت گرفته در میدان سوریه نگرانی‌ها از افزایش تقابل میان ایران و اسرائیل را افزایش داده است.

یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی با ابراز تاسف از شهادت تعدادی از مستشاران کشورمان در حمله اسرائیل به بخش کنسولی سفارت ایران در دمشق خواستار اتخاذ تمهیداتی از سوی شورای امنیت ملی برای انتقام سخت از جنایتکاران اسرائیلی شد.

علیرضا پاک فطرت، نماینده شیراز گفت: «جای تاسف دارد که تعدادی از نیروهای باتجربه نظامی خود را از دست دادیم و این موضوع می‌طلبد مسئولان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تمهیدات لازم را در نظر بگیرند تا بعد از این شاهد از دست دادن این گنجینه‌های ارزشمند نظام نباشیم.»

نماینده شیراز به اشراف اطلاعاتی اسرائیل بر کشور سوریه اشاره کرد و گفت: «بی‌تردید رژیم صهیونیستی اشراف اطلاعاتی بر جلساتی که در سوریه برگزار می‌شود، دارد بنابراین لازم است این قبیل جلسات در کشورهایی به غیر از سوریه برگزار شود و اجازه ندهیم به راحتی نیروهای ارزشمند کشورمان از دست بروند.»

سوریه سرزمین از دست دادن‌های ایران

روابط راهبردی ایران و سوریه از سال 2011 و با حضور مستشاران نظامی ایران و حمایت از دولت بشار اسد وارد فاز جدیدی شده است. بیش از یک دهه حضور نظامی ایران در خاک سوریه و کمک‌های متعدد اقتصادی و نظامی به دولت اسد و همکاری مشترک با روسیه، به ظاهر باید دست بالا را به کشورمان برای استفاده از ظرفیت بازسازی و تجارت در سوریه می‌داد. 

اما در سال‌های اخیر نتیجه استراتژی یک دهه اخیر ایران در خاک سوریه مورد مناقشه قرار گرفته و هزینه‌های نظامی ایران نیز به شدت افزایش یافته است. در زمینه استفاده از فرصت بازار و تجارت با این کشور هم به هیچ عنوان نتایج مورد نظر حاصل نشده است. به طور مثال ترکیه  در حالی که طی یک دهه گذشته از نیروهای مخالف بشار اسد حمایت کرده و به تبع آن، تنش‌های گسترده‌ای نیز با روسیه داشته، صادراتش به سوریه ۱۰ برابر ایران و صادراتش به روسیه ۶ برابر ایران است. همه این واقعیت‌ها نشان می‌دهد که سیاست ایران در خاک سوریه چه در بعد نظامی و چه اقتصادی نیازمند تجدیدنظر جدی است.

در همین راستا، محمد تقی فاضل میبدی، عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم با محکوم کردن حملات اسرائیل به کنسولگری ایران می‌گوید: «این رژیم حل مشکلات خود را از راه آدم‌کشی می‌داند؛ اما چرا باید ایران در سوریه تا این حد تلفات بدهد؟ وزارت خارجه ایران چه می‌کند؟ حضور نیروهای ما در آنجا با چه قیمتی؟»