مخالفان ظریف اظهارات اخیر او را دستمایه جدال سیاسی قرار دادند
«موشک و مردم» و یک نزاع معرفتی
طهمورث حسینی
دوگانه‌سازی‌ها در عالم سیاست هنوز هم پرحاشیه است و جدل‌های کلامی را بازتولید می‌کند. اما وقتی پای محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه دولت روحانی در میان باشد، مخالفان سرسختش هرگز فرصت را برای نقد و تخریب او از دست نمی‌دهند.
وزیر سابق امور خارجه که پیشتر با افشای فایل صوتی سه ساعته مصاحبه خود در معرض سخت‌ترین فشارهای سیاسی قرار گرفته و وارد جدال دوگانه «دیپلماسی» یا «میدان» شده بود، این بار با سخنرانی در جمع دانشجویان با مخالفانش وارد نزاع دوگانه «مردم یا موشک» شده است.
جدال موشک به جای مردم
وزیر امورخارجه دولت روحانی در نشست دانشجویی «نظم جدید در دنیا» گفت: «آینده بر اساس واقعیات شکل می‌گیرد. واقعیات است که باعث پیشرفت کشور می‌شود ما ایرانی‌ها ۵۰۰ سال است که می‌خواهیم نظام هخامنشیان را برگردانیم آن وقت چه شد؟ از صفویه به قاجار رسیدیم از گلستان به ترکمنچای رسیدیم چون واقعیات را ندیدیم.»
ظریف در این نشست سعی کرد لبه انتقادات را هم به سوی آن بخشی از حاکمیت ببرد که بر مردم سخت‌گیری می‌کند و هم اپوزسیون را بابت فضاسازی برای استراتژی تغییر رژیم مورد شماتت قرار دهد. او البته سعی کرد حساب توده مردم را جدا کند: «این مردم تهدید نیستند فرصت‌ها را باید دریابیم آن همشاگردی کم حجاب شما در دانشگاه می‌تواند یک فرصت باشد حتی اگر به خارج برود چون وقتی هم برود خارج دلش برای خلیج فارس و پدر و مادرش که تحت تحریم است، می‌سوزد.»
این دیپلمات ارشد کشور در ادامه به موضوع اقتدار پرداخت و گفت: «هیچکس به اندازه بنده از موشک جمهوری اسلامی دفاع نکرد. هنوز هم دفاع می‌کنم اما معتقد هستم که موشک در کنار مردم است نه به جای مردم و اقتصاد نیز در کنار مردم نه به جای مردم است.»
وزیر سابق امور خارجه که پیشتر با افشای فایل صوتی سه ساعته مصاحبه خود در معرض سخت‌ترین فشارهای سیاسی قرار گرفته بود و وارد جدال دوگانه «دیپلماسی» یا «میدان» شده بود این بار با سخنرانی در جمع دانشجویان با مخالفانش وارد نزاع دوگانه «مردم یا موشک» شده است
همین سخنان کافی بود تا مخالفانش زبان اعتراض و تهدید را بگشایند. حسین شریعتمداری، مدیرمسئول روزنامه کیهان که با ظریف و سیاست خارجی دولت روحانی سر ناسازگاری دارد، دست به قلم شد و نوشت: «انگار تلاش متخصصان نظامی ایران برای ساخت موشک، به معنای کم‌اهمیت دانستن مردم است! و در این میان، ساخت و تولید موشک، بااهمیت‌تر از مردم تلقی و تصور شده است! باید از ایشان پرسید؛ آقای ظریف چه کسی گفته است موشک مهمتر از مردم است که جنابعالی احساس تکلیف کرده‌اید این تلقی را به زعم خود اصلاح کنید؟! مگر «موشک» و «مردم» در دو نقطه مقابل و متضاد با یکدیگر قرار دارند که توجه به یکی از آن دو به معنای کم‌اهمیت دانستن دیگری باشد؟! موشک برای حفظ جان مردم است. مگر برای شما، جان و مال و نوامیس مردم اهمیتی ندارد؟! اگر این‌گونه نیست، چرا توان موشکی را که برای حفظ جان مردم است، از اهمیت دادن به مردم تفکیک می‌کنید؟!»
شریعتمداری در ادامه یادداشت خود همان سبک و سیاق همیشگی را در پیش گرفت و دیدگاه‌های وزیر سابق امور خارجه را همسو با دشمنان خواند: «آقای ظریف! این پرسش از جنابعالی در میان است که دیدگاه حضرتعالی با خواست و اهداف دشمنان جمهوری اسلامی ایران که بارها به صراحت اعلام کرده‌اند چه تفاوتی دارد؟! آیا دست کشیدن ایران از توان موشکی، خواسته و آرزوی آمریکا و هم‌پیمانان غربی و عبری و عربی آن نیست؟»
مدیرمسئول کیهان در حالی‌که از لفظ پیشنهاد برادرانه استفاده کرده بود؛ با لحنی تهدیدآمیز ظریف را خطاب قرار داد و نوشت: «هرچه زودتر از مردم شریف ایران به خاطر اظهارات بیجا و دشمن‌پسند خود پوزش بخواهید.» عبارت عذرخواهی اما برای ظریف سنگین و گران آمده بود و او که خیلی به واکنش‌های رفت و برگشتی علاقه‌ای ندارد، ترجیح داد جواب مدیرمسئول کیهان را بدهد.
ظریف بعد از اینکه در نوشته شریعتمداری متهم به همسویی دیدگاه با دشمنان شده بود سعی کرد غیرمستقیم به این چهره تندرو یادآوری کند که دیدگاه‌هایش با عقاید بنیانگذار جمهوری اسلامی فاصله دارد و اتفاقا مدیرمسئول کیهان است که باید عذرخواهی کند. او در در شبکه ایکس نوشت: «به گمانم سخنان بنده در تبیین شرایط نوین جهانی و تاکید بر پایه‌های انگیزشی قدرت (همچون رضایتمندی و پشتیبانی مردم) در کنار (نه به جای) پایه‌های مادی (همچون قدرت نظامی و اقتصادی) بر گروهی که با نگرش امام راحل و رهبری فاصله گرفته‌اند گران تمام شده است. امام در دیدار نمایندگان مجلس 4/۱۱/61 گفته‌اند: «شما گمان نکنید که قدرت نظامی شما را نگه داشته است؛ قدرت ایمان شما را نگه داشته است و پشتیبانی ملت. این پشتوانه را باید حفظ کنید. اگر این پشتوانه از دست ما برود، همه ما از بین خواهیم رفت و اسلام هم دستخوش مسائل دیگری می‌شود.» اکنون چه کسی باید عذرخواهی کند؟»
هرچند شخص اظهارنظرکننده و خاستگاه جریانی او در شکل‌گیری حاشیه‌ها اهمیت دارد اما دوگانه موشک و مردم به نظر می‌رسد ادامه نزاع «میدان» و «دیپلماسی» است و بیشتر یک جنگ معرفتی برای غلبه اهمیت هریک از جریان‌ها در نوع حکمرانی است و برتری هر یک بر دیگری مناسبات متفاوتی از قدرت را در کشور رقم خواهد زد
ظریف و امریه ارتش آمریکا
پاسخ ظریف به شریعتمداری معلوم بود که پای یاران مدیرمسئول کیهان را هم به میدان باز می‌کند. کریمی قدوسی اگر با همان ادبیات و البته گزاره‌های همیشه تکذیب شده‌اش وارد میدان نمی‌شد، جای تعجب داشت. این عضو جبهه پایداری و حامی فیلترینگ در در شبکه ایکس نوشت: «از کسی که با فرار از مردم و انقلاب و هشت سال دفاع مقدس سربازی‌اش را در ارتش آمریکا خدمت می‌کند و با امریه آن‌ها کارمند رسمی سازمان ملل می‌شود و با دریافت تابعیت خود و فرزندانش از آمریکا به وزارت خارجه ایران نفوذ داده می‌شود و دیکته آمریکا در برجام را نخوانده امضا می‌کند، و مردم ایران را دانسته در بزرگترین تنگی معیشت قرار می‌دهد؛ جای تعجب نیست که در نقطه عطف قدرت مردم و سپاه و مقاومت توان موشکی ملت ایران را به چالش بکشد.خائن و خیانت و نفاق شاخ و دم ندارد.»
البته دیگر او برای سیاستمداران در حدی نیست که بخواهند به او جواب مستقیمی بدهند و اظهاراتش را حتی تکذیب کنند.
مجسمه موشک در میدان‌ها نصب کنید
البته دوگانه موشک و مردم و واکنش حسین شریعتمداری خیلی هم بی‌پاسخ نماند. احمد زیدآبادی، فعال سیاسی، در واکنش به این اظهارات در کانال تلگرامی خود نوشت: «ظاهراً بین مدیر مسئول کیهان و «موشک» چنان عقد اخوتی بسته‌اند که هر کس در هر گوشه از دنیا به هر دلیلی بگوید بالای چشم موشک ابروست، او خود را موظف می‌بیند که برای حفظ حرمت و تقدس و مقام شامخ موشک به قول خودش به «دفاع جانانه» برخیزد و طرف را به توبه و انابه و عذرخواهی فراخواند خواند و اگر نپذیرفت، زبان به تهدید بگشاید!»
زیدآبادی البته با طعنه پیشنهاد کرد: «حالا که موشک چنین مقام ربوبی نزد این طیف پیدا کرده که حتی نمی‌توان گفت مردم مهمتر از آن هستند، دور از ذهن نیست که به زودی در تمام میدان‌های شهر مجسمه‌ای از موشک نصب کنند و خلق‌الله را هم وادار سازند که هنگام عبور از آن حوالی در مقابل مجسمه تا کمر دولا شوند و حتی به خاک بیفتند.»
رضا نصری کارشناس حقوق بین الملل نیز نوشت: «کسانی که اظهارات دکتر ظریف مبنی بر اینکه «مردم» منشأ امنیت هستند را باور ندارند - یا برای مولفه «مردم» در تحلیل‌های روابط بین‌الملل جایگاهی قائل نیستند - نگاهی به تحلیل‌های مدافعان حمله نظامی به ایران در رسانه‌های اصلی آمریکا - و در توصیه‌نامه‌های اندیشکده‌های ضد ایرانی - در دو دهه گذشته بیندازند! آنوقت خواهند دید چگونه مشوقان جنگ و تحریم بی‌وقفه تلاش کرده‌اند دولتمردان و نظامیان را قانع کنند که با حمله نظامی به ایران مردم ایران «دور پرچم» جمع نخواهند شد و نباید از این بابت نگران باشند.»
مساله مردم است نه موشک
البته شخص اظهارنظرکننده و خاستگاه جریانی او هم در شکل‌گیری حاشیه‌ها اهمیت دارد. مثلا وقتی فریدون عباسی، نماینده مجلس و رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی در دوران محمود احمدی‌نژاد می‌گوید که «ارزش هر رای آنان در انتخابات از یک موشک نقطه‌زن بیشتر است»، حساسیتی را در جریان انقلابی ایجاد نمی‌کند اما اظهارات مولوی عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان پس از رونمایی از موشک هایپرسونیک «فتاح» که گفته: «خوشحالیم که سلاح پیشرفته برای دفاع رونمایی می‌شود اما خوشحال‌تر می‌شویم به جای سلاح، شکم مردم سیر شود.»، مشکل‌ساز می‌شود.
دوگانه موشک و مردم به نظر می‌رسد ادامه نزاع «میدان» و «دیپلماسی» بوده و بیشتر یک جنگ معرفتی برای غلبه اهمیت هریک از جریان‌ها در نوع حکمرانی است و برتری هر یک بر دیگری مناسبات متفاوتی از قدرت را در کشور رقم خواهد زد.
دیدگاه تان را بنویسید