حمله به نقاط مرزی پاکستان پس از عراق، ایران را در آماج واکنش‌های شدیداللحن همسایگان قرار داد
سیاست همسایگی؛ واگرایی یا همگرایی؟
طهمورث حسینی
یک روز پس از اعلام حملات موشکی ایران به برخی مناطق در اربیل عراق و سوریه، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از حمله به پایگاه گروه تروریستی موسوم به جیش العدل در خاک پاکستان خبر داد.
در حالی‌که واکنش‌ها به حملات ایران به اقلیم اربیل از سوی مقامات عراقی و حتی آمریکایی بیشتر شده؛ اسلام‌آباد هم در بیانیه تندی حملات ایران را محکوم و آن را «نقض حریم هوایی» خود توصیف کرد.
واکنش‌های تند؛ بیانیه‌های شدیداللحن
آمریکا اولین کشوری است که در عرصه بین‌الملل نسبت به رفتار ایران واکنش نشان داده است. وزیر خارجه آمریکا که برای شرکت در مجمع جهانی اقتصاد به داووس سوئیس رفته، با اشاره به دیدارش با مسرور بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان عراق، بر محکومیت حمله جمهوری اسلامی ایران به اربیل از سوی ایالات متحده تاکید کرد.
آنتونی بلینکن در توئیتی نوشت: «دولت اقلیم کردستان یک شریک نزدیک است و ایالات متحده به صراحت تجاوز ایران را محکوم می‌کند»
مسرور بارزانی نیز با اشاره به دیدارش با آنتونی بلینکن در توئیتی نوشت که هر دو طرف توافق داشتند که این حمله «نقض آشکار حاکمیت عراق و اقلیم کردستان» بوده است.
او همچنین تصریح کرد که از ایالات متحده و جامعه بین‌المللی خواسته است در برابر «تهاجم به غیرنظامیان بی‌گناه» سکوت نکنند.
پیش از این متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، نیز حمله ایران به اربیل را به شدت محکوم کرده و گفته بود چنین حملاتی «ثبات عراق را تضعیف می‌کند».
وزارت خارجه عراق هم به انتقادات از ایران ادامه داده است. این نهاد عراقی گفته که با ارسال دو نامه به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت این سازمان، از این حمله شکایت کرده است.
محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق نیز این حمله را «تجاوز آشکار» به این کشور و یک اقدام خطرناک دانست که روابط قوی دوجانبه تهران و بغداد را تضعیف می‌کند.
علاوه بر عراق، پاکستان نیز حملات ایران را محکوم کرده و با زبانی بی‌پرواتر نسبت به مقامات همسایه غربی ایران موضع گفته است. وزارت خارجه پاکستان با صدور بیانیه‌ای نوشته است که حمله ایران به خاک این کشور «اقدامی بی‌دلیل» بوده و افزوده است که در گفت‌وگو با یک مقام ارشد وزارت خارجه جمهوری اسلامی، «شدیداً» به حمله ایران اعتراض کرده است.
در این بیانیه گفته شده که «نقض حاکمیت پاکستان کاملاً غیرقابل قبول بوده و می‌تواند عواقب جدی به‌دنبال داشته باشد».
پاکستان همچنین در بیانیه خود گفته «ما همواره تروریسم را تهدید مشترک برای کشورهای منطقه خوانده‌ایم که برای مقابله با آن نیاز به اقدام هماهنگ است. اقدامات یک‌جانبه موید حسن همجواری و ارتباطات متقابل همسایگان نیست و موجب تضعیف اعتماد و اطمینان دو طرفه می‌شود.»
ممتاز زهرا، سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان نیز در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که کشورش سفیر خود را از تهران فراخوانده است و سفیر جمهوری اسلامی در اسلام‌آباد که هم اکنون در ایران است، فعلا اجازه بازگشت به پاکستان را نخواهد داشت. پاکستان همچنین تمامی «دیدارهای مقامات عالیرتبه را به تعلیق» درآورده است.
ممتاز زهرا همچنین گفت: «پاکستان حق خود را برای پاسخ دادن به این اقدام غیرقانونی محفوظ می‌دارد. مسئولیت این عواقب کاملا به عهده ایران است.»
چین به عنوان شریک استراتژیک ایران و پاکستان موضعی آشتی‌جویانه گرفته است . سخنگوی وزارت امور خارجه این کشور، روز گذشته در نشست مطبوعاتی خود گفت: «ما از هر دو طرف می‌خواهیم خویشتن‌داری کنند و از اقداماتی که منجر به تشدید تنش می‌شود اجتناب و برای حفظ صلح و ثبات با یکدیگر همکاری کنند.»
دولت ابراهیم رئیسی از ابتدای تشکیل، سیاست خود را در عرصه دیپلماسی بهبود رابطه با همسایگان معرفی کرده بود. اما حالا در اوج بحران‌های منطقه، ایران وارد تنش با همسایگان شرقی و غربی خود شده است
مائو نینگ، گفت: «ما ایران و پاکستان را همسایگان نزدیک و کشورهای بزرگ اسلامی می‌دانیم.»
ایران: واکنش شدید نشان می‌دهیم
بعد از شکایت عراق از ایران به شورای امنیت سازمان ملل، ایران نیز با ارسال نامه‌ای به این نهاد واکنش نشان داد. در نامه ایران آمده است که «عملیات ضدتروریستی جمهوری اسلامی ایران ضروری و متناسب با هدف قرار دادن دقیق پایگاه‌های گروه‌های تروریستی و رعایت کامل تعهدات بین‌المللی ایران به ویژه حقوق بشردوستانه بین‌المللی انجام گرفته است.»
در این نامه همچنین آمده: «ایران حقوق ذاتی خود را که توسط قوانین بین‌المللی به رسمیت شناخته شده است، برای حفاظت از حاکمیت، امنیت ملی و شهروندان خود در برابر هرگونه تهدید یا حمله، تکرار می‌کند.»
وزیر دفاع هم روز گذشته در حاشیه جلسه هیات دولت با قاطعیت از رفتار ایران دفاع کرد. امیر محمدرضا آشتیانی در پاسخ به پرسشی درباره حملات اخیر به مواضع تروریست‌ها در اطراف مرزهای ایران، تصریح کرد: «ما در دفاع از منافع ملی و مردم خود محدودیتی قائل نیستیم، حتماً این کار را انجام می‌دهیم و با اقتدار هم انجام می‌دهیم؛ ما تروریسم را در سراسر جهان محکوم می‌کنیم. اگر هر نوع اقدامی با نقض حقوق مردم ما و اقدامات تروریستی علیه مردم ما انجام شود، حتماً عکس‌العمل نشان می‌دهیم و به شدت این کار را انجام می‌دهیم و هیچ محدودیتی هم قائل نیستیم.»
آشتیانی افزود: «ما به حق حاکمیت کشورها، منافع کشورها، حقوق و قوانین آنها و تمامیت ارضی همه کشورها احترام می‌گذاریم، به‌ویژه همسایگانمان. اما به هیچ وجه نمی‌پذیریم کسی در مرزهای ما شیطنت کند و حتماً برخورد می‌کند.»
آشتیانی در پاسخ به پرسشی درباره احتمال حمله به مواضع تروریست‌ها در شرق کشور تاکید کرد: «برای ما فرقی نمی‌کند، از هر ناحیه‌ای بخواهند جمهوری اسلامی را تهدید کنند ما عکس‌العمل نشان می‌دهیم و حتماً این عکس‌العمل متناسب و قاطعانه و سخت خواهد بود.»
در حالی‌که واکنش‌ها به حملات ایران به اقلیم اربیل از سوی مقامات عراقی و حتی آمریکایی بیشتر شده، اسلام‌آباد هم در بیانیه‌ای حملات ایران را به پاکستان محکوم کرده و آن را «نقض حریم هوایی» خود توصیف کرده است
وزیر امور خارجه البته سعی کرد به شکل‌های مختلف مساله را درگیری با دولت‌ها نشان ندهد. او در نشست سالانه مجمع جهانی اقتصاد گفت: «هیچ جای کشور دوست، برادر و همسایه ما پاکستان مورد هدف پهپادی نبوده است. هدف ما گروه تروریستی جیش الظلم که در مناطق مرکزی پاکستان با ایران پناه گرفته‌اند، است.»
امیرعبداللهیان همچنین در گفت‌گو با جلیل عباس جیلانی، وزیر خارجه پاکستان گفت: «حاکمیت و تمامیت ارضی پاکستان قویا مورد توجه ماست. امنیت پاکستان امنیت جمهوری اسلامی ایران است. جریان موسوم به جیش‌العدل، گروهکی تروریستی است که علیه امنیت مشترک دو کشور اقدام می‌کند.»
وزیر امورخارجه تصریح کرد: «امنیت ایران بارها توسط این گروهک تروریستی ایرانی از خاک پاکستان مورد تهدید قرار گرفته و این گروهک بارها مسئولیت اقدامات تروریستی در خاک ایران را به عهده گرفته است. عملیات ضد تروریستی روز گذشته نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، علیه این گروهک تروریستی ایرانی بوده و هیچیک از اتباع پاکستانی در این عملیات مورد حمله قرار نگرفته اند.»
وزیر امور خارجه پاکستان نیز البته سعی کرد از سطح تنش‌ها بکاهد و با اشاره بر آرمان‌های مشترک دو کشور و سابقه ایران و پاکستان در دفاع از یکدیگر و نیز مبارزه با تروریسم تاکید کرد، امنیت ایران امنیت پاکستان است و هرگاه تهدیدی در خاک پاکستان علیه جمهوری اسلامی ایران وجود داشته، دولت پاکستان علیه آن اقدام کرده است.
پایان سیاست همسایگی؟
دولت ابراهیم رئیسی از ابتدای تشکیل، سیاست خود را در عرصه دیپلماسی بهبود رابطه با همسایگان معرفی کرده بود. حالا در اوج بحران‌های منطقه، ایران وارد تنش با همسایگان شرقی و غربی خود شده است. البته موضع ایران پاسخ سخت به گروه‌های تروریستی است اما مقامات رسمی کشورهای عراق و پاکستان استدلال ایران را قبول ندارند و وارد گفتمان تنش‌زا با ایران شده‌اند.
قربانعلی صلواتیان، از فعالان سیاسی و فرماندهان جنگ، به عنوان منتقد جدی واکنش ایران، معتقد است: «بار دیگر میدان بر دیپلماسی چیره شده است: سیاست همسایگی و دستاوردسازی با آن همین بود؟ قبلا آذربایجان و افغانستان و امارات. حالا هم پاکستان و عراق. این حجم و سطح واگذاری سیاست و دیپلماسی به میدان غلط است و موجب پشیمانی.»
دیدگاه تان را بنویسید