حواشی یک اظهارنظر نسنجیده و تکرار بی‌نتیجه وعده‌های انتقام به اقدامات اسرائیل ادامه دارد
دلخوری متحدان منطقه‌ای و تندروهای داخلی
طهمورث حسینی
استفاده از زبان تهدید و انتقام میان مقامات ایران و اسرائیل پس از حوادث هفتم اکتبر و عملیات طوفان الاقصی از سوی حماس و متعاقب آن جنگ طولانی مدت اسرائیل در نوار غزه شدت بیشتری گرفته است. ساعاتی پس از حمله حماس، خیلی سریع پای ایران هم به بحران جدید خاورمیانه باز شد. در حمایت تهران از حماس هیچ‌کس در دنیا تردیدی ندارد، به همین دلیل مقامات کشورمان سعی کردند با فلسطینی خواندن این عملیات، در کنار تهدید پاسخگویی سخت به اشتباه محاسباتی اسرائیل، نقشی بازدارنده در برابر واکنش‌های احتمالی بازی کنند؛ اما پس از ترور سردار سیدرضی موسوی، از فرماندهان سپاه در سوریه شاهد یکی از بی‌سابقه‌ترین تنش‌های کلامی هستیم.
درخواست مقام اسرائیلی: مستقیم با ایران برخورد شود
نفتالی بنت، نخست وزیر پیشین اسرائیل، که تنها حدود یکسال و از ژوئن ۲۰۲۱ تا ژوئن ۲۰۲۲ نخست وزیر این کشور بود، در مقاله‌ای در روزنامه آمریکایی وال‌استریت ژورنال به نقش ایران در تحولات جاری منطقه پرداخته است.
بنت در این مقاله وضعیت خاورمیانه را شبیه جنگ سرد میان شوروی 1980 و آمریکا توصیف کرده و نوشت: «بین اسرائیل و ایران درگیری مستقیم چندانی وجود نداشته است»؛ اما ایران را متهم کرد که از طریق «نیروهای نیابتی و سپاه قدس» اسرائیل را مورد حمله قرار داده است. او افزود: «عجیب اینکه ایران تاحدود زیادی از عواقب اعمال خود هم ایمن مانده است.»
بنت در این مقاله از دو اقدام مستقیم اسرائیل علیه ایران در دوران نخست وزیری خود رسما سخن گفت و تاکید کرد که در دوران مسئولیتش تصمیم گرفت به جای اولویت دادن به درگیری با حماس یا حزب‌الله لبنان، به نیروهای امنیتی دستور بدهد که بر درگیری با تهران متمرکز بشوند.
او ادامه داد: «پس از اینکه ایران در فوریه ۲۰۲۲ دو حمله نافرجام پهپادی به اسرائیل انجام داد، اسرائیل یک پایگاه پهپادی در خاک ایران را هدف قرار داده و در مارس ۲۰۲۲، واحد تروریستی ایران درصدد کشتن گردشگران اسرائیلی در ترکیه برآمد، که ناکام ماند و اندکی بعد، فرمانده همان یگان در مرکز تهران ترور شد.»
احتمالا اشاره بنت به انفجار در یکی از واحدهای پشتیبانی سپاه در ماهیدشت کرمانشاه و ترور سرهنگ پاسدار، صیاد خدایی در تهران بوده است.
نخست وزیر پیشین اسرائیل در این مقاله خواهان «برخورد مستقیم» آمریکا و اسرائیل با ایران شده است.
حواشی خودساخته یک اظهارنظر نسنجیده
در بحبوحه پاسخ‌های ایران به اسرائیل با محوریت «در زمان مناسب انتقام خون سردار رضی را خواهیم گرفت»، رمضان شریف، سخنگوی سپاه با اظهارات خود حواشی فراوانی را ایجاد کرد.
او در جریان نشستی خبری گفت که «سردار رضی موسوی بیش از ۲۵ سال به عنوان یک مستشار ورزیده در سوریه و لبنان مسئولیت پشتیبانی و لجستیک مجموعه سپاه و توانمندسازی محورمقاومت را برعهده داشت.» و تاکید کرد که از دست دادن سید رضی موسوی «ضایعه بزرگی» است.
در روزهای اخیر و در پی ترور سردار رضی موسوی، انتقادات نیروهای تندرو از نوع واکنش ایران در مقابل اسرائیل بیشتر شده است و عده‌ای از آنها بر این باورند که مقامات کشور فقط از لفظ انتقام سخن می‌گوید. به همین دلیل زمزمه‌های گلایه‌آمیز درباره اتخاذ روش‌های محافظه‌کارانه و حتی عافیت‌طلبانه آغاز شده است
او در اظهار نظری پرحاشیه گفت که «اگر کسی بخواهد بگوید که انتقام از صهیونیست‌ها و آمریکایی‌ها در ترور شهید سلیمانی چه بود، یکی همین طوفان الاقصی است.»
این اظهارات واکنش فوری حماس را به دنبال داشت. آنها در بیانیه‌ای تاکید کردند که جنبش مقاومت اسلامی حماس صحت اظهارات سرتیپ رمضان شریف سخنگوی سپاه انقلاب اسلامی ایران در مورد عملیات طوفان الاقصی و انگیزه‌های آن را تکذیب می‌کند: «بارها بر انگیزه‌ها و عوامل عملیات طوفان الاقصی و در راس آنها خطرات و تهدیدات فراروی مسجد الاقصی تاکید کرده‌ایم. همچنین تاکید می‌کنیم که کلیه عملیات‌های مقاومت فلسطین در پاسخ به اشغالگری و تجاوز مستمر آن به ملت ما و مقدساتمان است.»
بعد از این تکذیب سپاه‌نیوز به نقل از سردار شریف مطلبی درباره «تفاوت علت و انگیزه» عملیات طوفان الاقصی روی خروجی خود قرار داد تا شاید توضیحی بر اظهار نظر قبلی باشد اما آن هم فضا را آرام نکرد؛ چراکه کمی بعد محمد الحورانی، عضو شورای انقلابی جنبش فتح وابسته به سازمان آزادی‌بخش فلسطین در گفت‌وگو با العربیه، با حملات تندی ایران را متهم به استفاده از «خون فلسطینی‌ها به‌عنوان کارتی برای نمایش نفوذ منطقه‌ای خود» کرد و از حماس خواست «از ائتلاف‌های منطقه‌ای که رویکردشان سوءاستفاده از وضعیت فلسطین است خارج شوند.» او مدعی شد: «بخشی از جوانان عرب فریب شعارهای ایران را خورده‌اند.»
این حواشی موجب شد که سردار سلامی، فرمانده سپاه هم موضع‌گیری و جملات سخنگو را تصحیح کند: «چون از قول سخنگوی سپاه مطرح شد که عملیات طوفان الاقصی انتقام از شهادت حاج قاسم بود، می‌خواهم بگویم این دو موضوع از هم مستقل هستند و طوفان الاقصی مستقل از حرکت ما برای انتقام خون حاج قاسم است، انتقام ما در فضای خاص خود صورت خواهد گرفت.»
البته پس از موضع‌گیری حماس و برخی از اعضای جنبش فتح، واکنش رئیس دفتر مقام رهبری هم در نوع خود قابل توجه بود. در خبری که از محمدی گلپایگانی در رسانه‌ها منتشر شد او در اجلاسیه جامعه مدرسین گفته که «ماجرای غزه داستان فلسطینی‌هاست و بس و ارتباطی به ما ندارد.» البته به نظر می‌رسد که در متن خبر عبارتی که این جمله را نقل می‌کند، به مصلحت برداشته شده است.
علامت سوالی به نام کیفیت انتقام از اسرائیل
ساعاتی پس از ترور سیدرضی موسوی، تجمع محدودی در مقابل شورای عالی امنیت ملی کشور برگزار شد که رسانه‌های انقلابی از آن به عنوان تجمع خونخواهی نام بردند. حاضران در آن شعار «سپاهیان اسلام، انتقام، انتقام» سر می‌دادند.
اظهارنظر سخنگوی سپاه درخصوص انگیزه عملیات طوفان الاقصی، واکنش فوری و تکذیب حماس را به دنبال داشت. عضو شورای انقلابی جنبش فتح وابسته به سازمان آزادی‌بخش فلسطین نیز در گفت‌وگو با العربیه، با حملات تندی ایران را متهم به استفاده از «خون فلسطینی‌ها به‌عنوان کارتی برای نمایش نفوذ منطقه‌ای خود» کرد؛ واکنش‌هایی که از آن بوی دلخوری متحدان منطقه‌ای از ایران به مشام رسید
با این حال در روزهای اخیر انتقادات از نوع واکنش ایران بیشتر شده است و عده‌ای بر این باورند که ایران فقط از لفظ انتقام سخن می‌گوید. به طور مشخص مجری برنامه تلویزیونی فلسطین از بی‌تأثیر شدن تهدیدات ایران به دلیل بی‌عملی و صرفا در حد کلام ماندن، سخن گفت و یادآور شد که برخی تهدیدهای توخالی باعث شده که به نوعی دندان‌های ما را هم بشمرند.
در حالیکه فشار و انتقاد بخشی از نیروهای انقلابی از عملیاتی نشدن شعار انتقام بیشتر شده، سردار قاآنی فرمانده سپاه قدس خطاب به اسرائیل گفت که «شما شهید رضی موسوی را کشتید زیرا نتوانستید در میدان جنگ غزه چیزی به دست آورید و ایران به نقشه‌های شما کشیده نمی‌شود.» بسیاری بر این باورند که این جملات به مفهوم نشان ندادن واکنش سریع از سوی ایران یا همان اتخاذ شیوه صبر استراتژیک است.
در فضای رسانه سعی شد که خبر اعدام تعدادی از جاسوسان اسرائیلی، بخشی از انتقام ایران معرفی شود. قوه قضاییه اعلام کرده که چهار نفر را با جرم «جاسوسی و خرابکاری» برای اسرائیل در زندان ارومیه اعدام کرده است.
آتش‌فشان خاورمیانه فعال می‌شود؟
از درگیری‌های پراکنده حزب‌الله لبنان در مرزهای شمالی اسرائیل گرفته تا حملات به مواضع آمریکایی‌ها در عراق و سوریه و البته موشک‌های انصارالله به سوی کشتی‌های اسرائیلی در دریای سرخ، نشان می‌دهد تنش جدید در خاورمیانه با پیچیدگی‌هایی روبه‌روست که نمی‌توان آن را تنها جنگ بین دو کشور معرفی کرد اما خلاصه تمام این پیچیدگی‌ها رویارویایی ایران و اسرائیل است.
مساله شهادت یکی از فرماندهان سپاه موضوع را کمی پیچیده کرده و آن را به فراتر از دفاع از آرمان فلسطین کشانده است. ایران در سه ماه گذشته همواره تلاش کرده که سطح تنش با آمریکا و اسرائیل از کنترل خارج نشود. حالا اما برخی چهره‌های تندرو درباره اتخاذ روش‌های محافظه‌کارانه و حتی عافیت‌طلبانه زمزمه‌هایی را آغاز کرده‌اند. در این میان آمریکا هم در روزهای گذشته با صراحت بیشتری از هدف قرار دادن مواضع ایران در سوریه و عراق سخن گفته و بر حساسیت‌ها افزوده است.
احمد زیدآبادی، تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل می‌گوید: «سیاست اعلام شده جمهوری اسلامی، پرهیز از درگیری با آمریکا در جریان جنگ جاری در غزه است، به طوری‌که چهره‌های رسمی و صاحب نفوذ، درگیر کردن آمریکا با ایران را نقشه اسرائیل دانسته‌اند. با این حال اگر برای پرهیز از رویارویی نظامی، تمهید روشن و قاطعی اندیشیده نشود اوضاع ناخواسته از کنترل خارج می‌شود.»
احتمال اینکه همانند سال‌های گذشته، تهدیدهای اخیر از مرز لفاظی‌های همیشگی فراتر نروند، بسیار زیاد است. اما این به معنای پایان کابوس جنگی بزرگ در خاورمیانه نیست. شرایط موجود به خوبی فعال شدن آتش‌فشان در خاورمیانه را مقابل چشمان افکارعمومی جهان قرار داده است. حساسیت شرایط رو به افزایش است و به همین دلیل، جهان با اضطرابی کم‌سابقه نسبت به موقعیت خاورمیانه وارد سال جدید میلادی می‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید