یک جامعه‌شناس: اظهارات وحیدی تنها بر عصبانیت مردم می‌افزاید، چون ابله پنداشته می‌شوند
گروه‌های خودسر؛ قانونی ولی بی‌مجوز!
طهمورث حسینی
یک هفته پس از آنکه موضوع تذکر و فیلمبرداری از شهروندان برای حفظ حجاب در برخی از ایستگاه‌های مترو و به خصوص متروی تاتر شهر در رسانه‌ها مورد نقد و اعتراض قرار گرفت، احمد وحیدی، وزیر کشور در حاشیه جلسه دیروز هیأت دولت اعلام کرد که این مساله توسط گروه‌های مردمی سازماندهی شده است. اظهار نظری که نه تنها ابهامات را برطرف نکرد بلکه سوالات و شبهات بیشتری را به دنبال داشت.
حجاب‌بان، نیروی استخدامی
یا مردمی؟
مردادماه امسال برخی رسانه‌ها نوشته بودند که شهرداری تهران می‌خواهد ۴۰۰ نیرو را با عنوان «حجاب‌بان» در ایستگاه‌های مترو پایتخت مستقر کند. نیروهایی که توسط یگان حفاظت شهرداری تهران گزینش شده و کلاس‌های آموزشی مربوط به این کار را نیز گذرانده‌اند و قرار است تنها وظیفه آنها تذکر لسانی و ممانعت از ورود بی‌حجاب‌ها و بدحجاب‌ها به مترو و در صورت مقاومت، معرفی آنها به پلیس باشد.
در این گزارش‌ها آمده بود که قرارداد این نیروها توسط شرکت پیمانکاری «حامیان شهر شهرداری تهران» منعقد شده که سابقه زیادی در جذب و استخدام نیروهای یگان حفاظت شهرداری تهران دارد و دستمزد ماهانه نیروهای «حجاب‌بان» شهرداری حدود ۱۲ میلیون تومان است که مزایای «سختی کار» نیز به آنها تعلق خواهد گرفت.
با این حال این اخبار با واکنش‌های ضد و نقیض همراه شد. مسعود درستی، مدیرعامل شرکت بهره برداری مترو تهران اعلام نیاز برای استخدام نیروهایی با عنوان حجاب بان در مترو را تکذیب کرد و گفته بود تازه این لغت را شنیده است اما مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران تلویحا این استخدام را تایید کرده بود: «هر روز پیامک‌های زیاد به خود من زده می‌شود که در مترو بی‌حجابی است، آیا مترو با خیابان فرق دارد؟ خیابان را درست کنید، مترو هم درست می‌شود. در این زمینه به شهرداری هم فشار می‌آورند، احتمالا تحت تاثیر این فشارها نیز شهرداری از نیروهای حجاب‌بان استفاده می‌کند.»
هرچه بود اخبار استقرار این نیروها به صورت متناوب در رسانه‌ها شنیده می‌شد تا اینکه با جانباختن آرمیتا گراوند، دانش‌آموزی که دچار سانحه در متروی تهران شده بود و شایعات فراوان نزد افکار عمومی، حضور این افراد در مترو به طرز مشهودی کاهش یافت.
طرح‌هایی چون حجاب‌بان طرفداران بسیار کمی دارد و البته دولت و وزیرکشور تصمیم گرفته سمت جریان اقلیت بایستند. اما موافقان بدون توجه به نقدها به صورت تشکیلاتی به دنبال ساماندهی کار خودجوش هستند. کاری که کارشناسان معتقدند تنها بر عصبانیت مردم می‌افزاید
از هفته گذشته اما رسانه‌ها خبر از حضور گسترده عده‌ای بدون لباس فرم در مترو تهران را دادند که به مردم تذکر می‌دهند. در اولین واکنش، زاکانی شهردار تهران گفت که «اینها موضوع امر به معروف و نهی از منکر است که هر کسی می‌تواند انجام دهد. آنچه به ما ربط پیدا می‌کند انتظامات مترو است که تعداد انتظامات مترو کم نشده و درحال انجام ماموریت‌های انتظاماتی خود هستند. افرادی که در ایستگاه‌های مترو می‌بینید و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند، مجموعه های مردمی خودجوش هستند.» زاکانی پیشتر گفته بود که شرایط به سمتی خواهد رفت که این اتفاق غیرقانونی(بی‌حجابی) جمع خواهد شد.
روز گذشته وزیر کشور، حرف‌های شهردار تهران را تکرار کرد و گفت: «ما مجوز خاصی برای این کار نداده‌ایم. در واقع تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر ظاهرا گروه‌های مردمی اقدام می‌کنند و کارشان در این چارچوب است. طبیعتا همه مردم برای امر به معروف و نهی از منکر وظیفه دارند البته این باید با الفاظ خوب با ادبیات خیلی خوب و رعایت اینکه صرفا تذکر لسانی باشد انجام شود، در این حد مجاز هستند و می‌توانند تذکر بدهند.»
فیلمبرداری از مردم قانونی است؟
روزنامه فرهیختگان متعلق به دانشگاه آزاد اسلامی در گزارشی میدانی از استقرار حجاب‌بان‌ها نوشت: «بعد از پایین آمدن از آسانسورها و مقابل دستگاه‌های خرید بلیت و اتاقک‌های فروش بلیت مترو، در سمت راست ورودی دو خانم با چادر و ماسک و آقایی که در دستش دوربین کوچکی شبیه به دوربین دَش کم است، ایستاده‌اند.» این گزارش در ادامه می‌نویسد: «دقیقا این تصاویر برای چه کاری استفاده خواهند شد و به دست کدام نهاد می‌رسند؟ البته در تصاویر منتشرشده در فضای مجازی، دوربین عکاسی همراه با سه پایه هم کار گذاشته شده است.»
علی مجتهدزاده، وکیل دادگستری با انتقاد از فیلمبرداری این افراد از مردم می‌گوید: «روشن شدن هویت این فیلمبرداران را باید مسئله بسیار مبنایی و مهم برای امنیت شهروندان دانست. اتفاقی که در حال رخ دادن است، توسعه گروه‌هایی با هویت و وابستگی سازمانی نامشخصی است که به حریم شهروندان وارد می‌شوند و این دقیقاً مغایر قوانین و از جمله بخش‌های قانونی مربوط به ضابطان قضایی در قانون آئین دادرسی کیفری و یا «آیین‌نامه اجرایی احراز عنوان ضابط دادگستری» است.»
روزنامه ارگان شهرداری که در عکسی با عنوان «عزیزم شالت» به دفاع از عملکرد حجاب‌بان‌ها پرداخته با این سوال مواجه شد که آیا اینهمه سوء مدیریت: پایتخت که در همین چند روز گذشته مشکلات متعددی چون آلودگی هوا، آب‌گرفتگی معابر و ترافیک سنگین را تجربه کرده، نیاز به امر به معروف ندارد؟
این حقوقدان مشخص نبودن اتصال این افراد به یک ارگان شناسنامه‌دار را مشکل‌ساز می‌داند و می‌افزاید: «در نظر بگیرید که اقدامات این افراد باعث ضربه به شهروندی شود و آن شهروند قصد ثبت شکایت داشته باشد. آیا مراجع متولی می‌توانند به این سوال پاسخ دهند که بدون احراز هویت این افراد، چنین شکایتی باید از چه کسی و منتسب به چه ارگانی ثبت شود؟ در واقع شهروند آیا می‌داند با چه کسی و یا مامور کدام ارگان طرف است؟ فرض دیگر؛ اگر گروهی در یک مکان عمومی دیگر مانند یک پارک به همین شکل اقدام به فیلمبرداری از شهروندان کنند، شهروند این مملکت چطور باید مطمئن باشد این افراد مامور هستند یا عده‌ای سوءاستفاده‌گر؟»
امر به معروف فقط حجاب است؟
«امر به معروف نیاز به مجوز ندارد.» این جمله را بارها و بارها مسئولان تکرار کرده‌اند و حالا وزیر کشور هم می‌گوید که چنین تذکراتی نیازمند اخذ مجوز نیست. احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار با نقد سخنان وزیر کشور می‌گوید: «من گروهی از شهروندان یا به قول آقای وحیدی «گروه‌های مردمی» را می‌شناسم که مایلند برای امر به معروف و نهی از منکر مسئولان و کارمندان دولت و تذکر به آنها نسبت به سردواندن مردم، کم‌کاری، عدم حضور به موقع و هر نوع فساد اداری، در محل وزارتخانه‌ها و نهادها و اداره‌ها مستقر شوند. آنها متعهد می‌شوند که «با ادبیات خوب و الفاظ خوب و صرفاً تذکر لسانی» کارشان را انجام دهند. حال نظر وزیر کشور در مورد حضور آنان در مراکز مربوطه چیست؟ آیا آنها هم«در همین حد مجاز هستند»؟ یا اینکه به عنوان اخلالگر و شورشی و دخالت در امری که به آنان مربوط نیست، بازداشت و تحویل مراکز قضایی و امنیتی می‌شوند تا به سزای عمل خودسرانۀ خود برسند؟»
روزنامه ارگان شهرداری که در عکسی با عنوان «عزیزم شالت» به دفاع از عملکرد حجاب‌بان‌ها پرداخته با این سوال مواجه شد که: آیا اینهمه سوء مدیریت پایتخت که در همین چند روز گذشته مشکلات متعددی چون آلودگی هوا، آب‌گرفتگی معابر و ترافیک سنگین را تجربه کرده، نیاز به امر به معروف ندارد؟
راه غلط، بذر نفرت
چنین طرح‌هایی طرفداران بسیار کمی دارد و البته دولت و وزیرکشور تصمیم گرفته سمت جریان اقلیت بایستند. روزنامه اصولگرای فرهیختگان نوشت که این کار یعنی «هیچ ایده‌ای ندارید.» اما موافقان بدون توجه به نقدها به صورت تشکیلاتی به دنبال ساماندهی کار خودجوش هستند. به گونه‌ای که با ارسال انبوه پیامک از شهروندان درخواست می‌کنند به این گروه از تذکردهندگان بپیوندند.
نتیجه چنین رفتارهایی جز تولید نفرت در جامعه نیست. محمدرضا جوادی یگانه، جامعه‌شناس می‌گوید: «این وضعیت بسیار خطرناک است و آینده نگران‌کننده‌ای را برای جامعه ایران پیش چشم ما می‌گذارد؛ اما اینکه گروه‌های تذکردهنده در مترو، گروه‌های مردمی توصیف شوند، تنها بر عصبانیت مردم می‌افزاید، چون ابله پنداشته می‌شوند.»
دیدگاه تان را بنویسید