معضل همیشگی آلودگی هوا و دولتمردانی که همواره از مسئولیت شانه خالی می‌کنند
ذرات معلق بی‌کفایتی!
مینا محمدزاده
پاییز دیگر حداقل در ایران پادشاه فصل‌ها نیست. اگر در شهرهای بزرگ و صنعتی زندگی می‌کنید، می‌دانید که سال‌هاست در این فصل با تصمیمات غیرکارشناسی و سوءمدیریت مسئولان، ریه‌هایتان پذیرای مخلوطی از ذرات معلق در هوا به همراه گازها شده است تا مخاطره‌ای جدی برای سلامت مردمان این سرزمین از کودک تا موسپیدان به وجود آورد.
امیدوار به گذراندن این چند ماه
«دولت برای حل مشکل آلودگی هوا جدی نیست.» این جمله را شاید بتوان شاه بیت تداوم آلودگی‌های سال‌های اخیر دانست.
میلیون‌ها خودرو فرسوده همچنان در خیابان‌ها و جاده‌های ایران تردد دارند: از موتورسیکلت کاربراتوری گرفته تا خودروهای سنگین دیزلی.
هر بار که به نظر می‌رسد شاید برنامه‌ای جدی برای اجرای قانون هوای پاک به مرحله عمل رسیده، لابی‌های مختلف از جمله صاحبان صنایع به تکاپو افتاده‌اند.
صنایع ایران اغلب از حمایت دولت برخوردار است و اعمال نفوذ آنها بدون همراهی دولت امکانپذیر نیست. بسیاری از مقصران اصلی آلودگی هوا، ادامه وضع موجود را آسان‌تر از تغییرات اساسی می‌دانند و به همین دلیل است که در عمل از تعریف فرسودگی گرفته تا الزام به معاینه فنی و نصب فیلتر دوده یا اجرای ضوابط برای واحدهای صنعتی آلاینده، دولت در مقابل آنها کوتاه می‌آید. تمامی این مقصران پهلو به پهلوی دولت، روزهای سرد سال را لحظه شماری می‌کنند که با کمترین میزان فشار از سوی افکار عمومی آن را پشت سر بگذرانند.
ایران: جامعه مسائل حل نشده
فکر می‌کنید نماد ناکارآمدی در حکمرانی امروز ایران چیست؟ ورزش؟ تورم؟ بورس؟ مهاجرت نخبگان؟ بحران آب و.... همه اینها جزء نمادهای ناکارامدی حکمرانی در ایران هستند. به این لیست قطعا می‌توان آلودگی هوا را هم اضافه کرد.
برای همین است که برخی متخصصان علوم اجتماعی، ایران را نمادی از جامعه‌ای می‌دانند که گرفتار بحران نهاد کارآمد شده و انبوهی از مسائل حل نشده را بر دوش خود می‌کشد. تنها ایام سال هستند که یکی از این بحران‌ها را در زندگی روزمزه پررنگ‌تر می‌کند.
در مورد آلودگی هوا، زور دولت به صنایع و لابی‌های قدرت نمی‌رسد و ترجیح می‌دهد لفاظی کند یا در عرصه‌های دیگر برای مردم نمایش اقتدار را به اجرا بگذارد!
احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر با اشاره به دوگانه عزت و رفاه در اندیشه برخی مسئولان، می‌گوید: «وقتی پای شاخص‌های رفاه به میان می‌آید، برخی مسئولان به زبان بی‌زبانی اعلام می‌کنند که رفاه به چه کار می‌آید؟ عوضش برایتان «عزت» به ارمغان آورده‌ایم!»
این روزنامه‌نگار با اشاره به آلودگی شدید هوا در روزهای اخیر می‌نویسد: «شما را به خدا تنفس در این دود غلیظ و کُشنده‌ای که می‌بینید، عزتی وجود دارد؟ عزت در این جهان این است که مردم هوای پاک و تمیز استنشاق کنند. در میان ترافیکِ سرسام‌آور اسیر نشوند. در مصرف انرژی مقتصد باشند. چرخ زندگی‌شان بچرخد. هشت‌شان در گرو نه‌شان نباشد. احساس آزادی و آرامش کنند. اعصاب‌شان راحت باشد. سرشار از امید و حس سربلندی و افتخار باشند. به حقوق یکدیگر احترام بگذارند.»
محمد درویش، فعال محیط زیست هم با تبیین خطرات آلودگی هوا می‌گوید: «در تمام نقاط کشور دلایل آلودگی متفاوت است. این آلودگی مسئله بسیار خطرناکی است، اما متاسفانه مثل دیگر مسائل کشور ما از حالت بحران خارج شده و مسئله بحران دیگر برای مردم عادی شده است.»
او در ارتباط با اقدامات دولت برای کاهش آلودگی هم از لفظ «تقریبا هیچ» استفاده می‌کند: «متاسفانه اقدامات دولت تقریبا در حد هیچ است. ما با این وضعیت به سمت بحران جدی‌تر حرکت می‌کنیم.»
زیدآبادی هم آلودگی هوا را ناشی از مدیریت ناسالم و ناکارامد می‌داند و می‌گوید: «اگر مدیریت دارید، اگر هنر دارید، اگر توانایی دارید، از شدت این آلودگی بکاهید. ترافیک مرگ‌بار را سامان دهید. مصرف بی‌رویۀ آلاینده‌ها را پایین بیاورید. اینها مسائل اصلی این کشور است.»
پاسکاری درون تیمی
وقتی هوا در شهرهای بزرگ کشور آلوده می‌شود، مقامات دستگاه‌های مسئول به صورت خودکار و پیش طراحی شده به دو گروه تقسیم می‌شوند. عده‌ای در مقابل رسانه‌ها قرار می‌گیرند و نقش خود را انکار و یا از عملکرد خود دفاع می‌کنند و بخشی دیگر سعی دارند با سخنان آتشین، نقش منتقد را ایفا کنند.
وقتی هوا در شهرهای بزرگ کشور آلوده می‌شود، مقامات دستگاه‌های مسئول به صورت خودکار و پیش طراحی شده به دو گروه تقسیم می‌شوند. عده‌ای در مقابل رسانه‌ها قرار می‌گیرند و نقش خود را انکار و یا از عملکرد خود دفاع می‌کنند و بخشی دیگر سعی دارند با سخنان آتشین، نقش منتقد را ایفا کنند
به این اظهارنظرها دقت کنید. مثلا مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی شهر تهران گفته که طبق گزارش سازمان محیط زیست، سهم اتوبوسرانی در آلودگی هوا «حدود ۵ تا ۶ درصد» است.
مهدی علیزاده افزوده: «ما به صورت روزانه حدود ۲۰۰ هزار لیتر گازوئیل تحویل می‌گیریم که در مقایسه با سایر مشاغل که حتی تا سقف روزانه ۴ میلیون گازوئیل تحویل می‌گیرند، سهم بسیار کوچکی در آلودگی هوا داریم.»
یا معاون وزارت کشور، آلودگی هوا را فرصتی برای تبلیغ سازمان متبوع خود یافته است: «وزارت کشور در دو محور عمومی و تخصصی موضوع آلودگی هوا را پیگیری می‌کند که محور تخصصی تکالیف و مسئولیت‌هایی است که قانون بر عهده وزارت کشور گذاشته است. نوسازی و بهسازی ناوگان حمل و نقل عمومی یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت سیزدهم است و بر اساس قانون بر عهده وزارت کشور است که در دولت سیزدهم اقدامات خوبی در این زمینه انجام شده است. یکی از مهم‌ترین اقدامات، تشکیل قرارگاهی با حضور دکتر وحیدی، وزیر کشور است.»!
رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست هم گفته کار خود را درست انجام داده و دیگران که قرار بوده اقداماتی انجام دهند، مقصرند: «هر آنچه که در توان داشتیم را انجام دادیم. گروه‌های گشت ما شبانه صنایع را در شهر تهران و کلانشهرها پایش می‌کنند، پلمب می‌کنیم. وظیفه خود را انجام می‌دهیم. وزارت صمت قول داده بود که هزار دستگاه اتوبوس وارد شهر تهران کند. شهرداری نیز این را پذیرفته است قراردادهایی که اخیرا با کشور چین داشتند در این زمینه حاکی از همین موضوع است. بحث دیگر بهینه‌سازی و کیفی‌سازی سوخت است که توسط وزارت نفت در حال انجام است.»
همشهری، ارگان شهرداری تهران هم از نقش‌آفرینی شهرداری برای پیشگیری از آلودگی‌هوا نوشته و البته تاکید کرده‌است: «بی‌‌توجهی به قانون هوای پاک از سوی سایر نهادها آشفتگی ایجاد کرده است.»
احتمالا با دیدن این خبرها، ما مردم گرفتار آلودگی، باید قدردان تلاش‌های مقامات مسئول باشیم و از اینکه آنان به چنین زحماتی افتاده‌اند، ابراز شرمندگی کنیم.
نتیجه بی‌کفایتی، مخاطره سلامت مردم است
چندی پیش سازمان بهداشت جهانی اخطار داد که آلودگی هوا حتی از آنچه تصور می‌شد، خطرناک‌تر است.
سازمان بهداشت جهانی تخمین زده که سالانه هفت میلیون نفر در اثر بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا دچار مرگ زودرس می‌شوند.
در این میان کشورهای کم‌درآمد یا دارای درآمد متوسط بیشترین آسیب را می‌بینند، چون برای توسعه اقتصادی به سوخت‌های فسیلی تکیه دارند.
میزان مرگ و میر و تلفات بر اثر آلودگی هوا در ایران باورکردنی نیست. اورژانس‌ها مملو از بیمارانی است که به دلیل آلودگی هوا دچار مشکل شده‌اند. آلودگی، سومین عامل مرگ و میر در ایران اعلام شده است. پاییز سال گذشته، عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، درباره مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در سال 1400 گفته بود: «در سال 1400 تعداد همه مرگ‌های منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM2.5 بیش از 87 درصد نسبت به سال 1399 افزایش یافته است»
حفظ سلامت مردم از وظایف اولیه دولت‌هاست. موضوعی که ازسوی دولت ایران به صورت مشهودی نادیده گرفته می‌شود. در موضوع مورد بحث، زور دولت به صنایع و لابی‌های قدرت نمی‌رسد و ترجیح می‌دهد لفاظی کند یا در عرصه‌های دیگر برای مردم نمایش اقتدار را به اجرا بگذارد!
دیدگاه تان را بنویسید