تداوم سیاست با دست پس زدن و با پا پیش کشیدن طرفین توافق؛
سردرگمی برجامی ایران و آمریکا
حسام‌الدین اسلاملو
با دست پس می‌زنند و با پا پیش می‌کشند. ضرب المثلی که به نظر می‌آید در حداقل یک سال اخیر درخصوص برجام سرلوحه‌ی کار دولت‌های ایران و امریکا شده است. از امریکا انکار و از ایران اصرار! اصرار از سوی دولتی که با تابلوی انتقاد از همین برجام برسرکار آمده ولی در عین اینکه وقت‌کشی و این دست و آن دست می‌کند، مدعی است که امضای توافق برجام شدنی است و از طرف دولت امریکا و از طریق واسطه‌هایی همچنان مطرح می‌شود. آمریکا نیز هر دم موضعی متناقض اعلام می‌کند و درحالی که برخی مقامات واشنگتن از دوردست بودن توافق و حذف از دستور کار دولت آمریکا سخن می‌گویند، برخی دیگر معتقدند که برجام گزینه‌ای روی میز کاخ سفید است.
اتخاذ این سیاست از سوی تهران و واشنگتن شاید از آن روست که برجام در هر دو کشور و متحدانشان موافقان و مخالفانی دارد و تندروهای داخلی و خارجی نیز بی‌کار ننشسته‌اند و مشغول رایزنی و فشار رسانه‌ای و لابی هستند.
در تازه‌ترین اعلام‌نظر مقامات آمریکایی در پیروی از سیاستی که مشخص نیست با خودش چند چند است! ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا دیروز در پاسخ به این سوال که چه اطلاعات تازه‌ای درباره آخرین وضعیت مذاکرات احیای توافق هسته‌ای (برجام) وجود دارد، گفته است: از دیپلماسی استقبال می‌کنیم، اما فعلا چیزی برای اعلام کردن وجود ندارد و هیچ گزینه‌ای از روی میز کنار نرفته است.
این موضع امریکا درحالی است که همین دیروز عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس اعلام کرد با توجه به مجموعه پیام‌هایی که از سوی آمریکا و کشورهای اروپایی به ما رسیده است، احتمالا به زودی مذاکرات احیای برجام از سر گرفته می‌شود.
حیدری با اشاره به اینکه آمریکا به دنبال آن است که بیشترین امتیاز را از برجام بگیرد و برجام به نتیجه برسد، اما به ضرر ما باشد، گفت: آن‌ها باید بدانند که موضع و استراتژی ایران در برجام ثابت است و به نتیجه رسیدن برجام و رفع کامل تحریم‌های ایران برای ما حائز اهمیت است. با توجه به مجموعه پیام‌هایی که از سوی آمریکا و کشورهای اروپایی به ما رسیده است، احتمالاً به زودی مذاکرات احیای برجام از سر گرفته می‌شود.
گروسی: شانس احیای برجام به صفر می‌رسد
از طرفی با اینکه مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سفر اخیرش به ایران ابراز رضایت کرده و خبرها حاکی از روشن شدن دوربین‌های آژانس بود، به تازگی اعلام کرد که اگر همکاری آژانس و ایران خوب نباشد، شانس احیای برجام به صفر می‌رسد.
احمد زیدآبادی تحلیلگر سیاسی به «توسعه ایرانی» می‌گوید: «دولت برای حساس نشدن تندروها با شیب ملایمی درحال مذاکره است و متوجه شده که بدون توافق مشکلات اقتصادی -که دامن خود دولت را هم گرفته- حل نخواهد شد»
رافائل گروسی گفت: شانس بازگشت ایران به برجام (توافق هسته‌ای) و احیای این توافق اندک است، اما حفظ تعامل با تهران در این زمینه اهمیت دارد.
آژانس طرف مذاکره در برجام نیست
در مقابل اظهارات گروسی اما روز گذشته رئیس سازمان انرژی اتمی ایران به ایسنا گفت: آژانس طرف مذاکره ما در برجام نیست.
رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در حاشیه جلسه هیأت دولت در جمع خبرنگاران در رابطه با مذاکرات برجام، اظهار کرد: آژانس مسئول مذاکرات نیست، مسئولیت به عهده گروه۱+۵ است. روابط ایران و آژانس بر اساس پادمان و NPT برقرار است و نظارت‌ها ادامه دارد و هیچ خدشه‌ای در آن نبوده و خللی به وجود نیامده است و تداوم دارد.
محمد اسلامی افزود: گروسی از همکاری با ایران ابراز رضایت کرده اما نکته مهم این است که آژانس انرژی اتمی طرف مذاکره ما در برجام نیست.
اسلامی در پاسخ به پرسشی درباره لغو تحریم تسلیحاتی ایران در ماه اکتبر امسال، گفت: بله، طبق برجام باید همه این تحریم‌ها برداشته شوند.
رئیس سازمان انرژی اتمی در پاسخ به پرسشی درباره اینکه اگر لغو تحریم‌ها رخ ندهد چه اتفاقی می‌افتد، گفت: این بحث دیگری است. آمریکا از برجام خارج شده و مذاکراتی که دارد انجام می‌شود برای بازگشت آمریکا به برجام است تداوم هم داشته است ولی باید در این زمینه با مسئولان وزارت خارجه صحبت کنید.
ایران برای حل مشکلات اقتصادی و عبور از بحران‌هایش نیازمند بازگشت امریکا به میز برجام است. احتمالی که در دولت بعدی امریکا اگر به دست جمهوری‌خواهان بیافتد، بسیار ضعیف‌تر خواهد شد
تقریبا بلافاصله پس از اظهارات اسلامی، از سوی وزیر امور خارجه نیز خبر رسید و حسین امیرعبداللهیان در واکنش به گروسی گفت: آژانس رویکرد سیاسی خود را کنار بگذارد. با واسطه از آمریکایی‌ها پیام دریافت می‌کنیم.
وی درباره تاثیر رضایت آژانس در روند گفت‌وگوهای احیای برجام گفت: نوع گزارش و رفتار آژانس اگر به جمع‌بندی مثبت مانند الان منجر شود آثار مثبت خود را در گفت‌وگوها برای لغو تحریم‌ها به دنبال دارد.
امیرعبداللهیان تصریح کرد: ما همچنان از طریق واسطه‌ها پیام‌هایی را از آمریکایی‌ها دریافت می‌کنیم و پیام‌هایی را به آمریکایی‌ها می‌دهیم. ما در مسیر دیپلماسی یکی از کار ویژه‌هایمان در وزارت امور خارجه تلاش برای لغو تحریم‌ها است به موازات اینکه برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها، دولت طراحی بزرگی دارد و اقدامات خود را انجام داده است.
دولت با شیب ملایمی درحال مذاکره است
اینکه چرا دولت اصولگرایی که سابقا معتقد به گره نزدن معیشت و اقتصاد به برجام بود، حالا وزیر امور خارجه‌اش به طور مرتب از پیغام پسغام‌های امریکا خبر می‌دهد و منتفی نشدن کامل برجام، خود ریشه در واقعیت اقتصاد ایران و جهان دارد و دولتی که در رویارویی با این واقعیت آرمان‌هایش سست شده است. اما دلیل اینکه چرا دست دست می‌کند، را احمد زیدآبادی تحلیلگر سیاسی به «توسعه ایرانی» می‌گوید: «دولت برای حساس نشدن تندروها با شیب ملایمی درحال مذاکره است و متوجه شده که بدون توافق مشکلات اقتصادی که دامن خود دولت را هم گرفته حل نخواهد شد.»
گرچه به نظر می‌رسد که رفتار این روزها و ماه‌های طرف‌های غربی و به ویژه آمریکا برای برگشتن سر میز برجام را تاحدودی بشود فهمید. اینکه پس از فرصت سوزی ایران و از دست دادن فرصت تابستان گذشته به امید زمستان سخت اروپا، نه تنها گشایشی برای سنگین شدن موازنه به نفع ما اتفاق نیفتاد که در عمل حتی بدتر، اعتراضات پاییز پارسال در ایران موجب شد توافق چشم‌انداز تیره‌تری پیدا کند. از این نظر سردرگمی دولت بایدن نیز با توجه به نزدیکی انتخابات امریکا دلیلی جز همین نمی‌تواند داشته باشد. این درحالی‌ست که ایران برای حل مشکلات اقتصادی و عبور از بحران‌هایش نیازمند بازگشت امریکا به میز برجام است. احتمالی که در دولت بعدی امریکا اگر به دست جمهوری‌خواهان بیفتد بسیار ضعیف‌تر خواهد شد.
بدون برجام و اف‌ای‌تی‌اف
به عربستان هم امیدی نیست
اما بدون بهبود روابط ایران با غرب؛ آیا می‌توان چشم امید به بهبود شرایط اقتصادی از طریق معامله با کشورهای منطقه و عربستانی داشت که به تازگی وارد فاز عادی‌سازی روابط با ایران شده است؟
زیدآبادی می‌گوید: «بدون برجام و اف‌ای‌تی‌اف نمی‌توان از منافع اقتصادی بهبود رابطه با عربستان برخوردار شد. »
به گفته‌ی این تحلیلگر سیاسی؛ «بدون برجام و اف‌ای‌تی‌اف نمی‌توان از منافع اقتصادی بهبود رابطه با عربستان برخوردار شد زیرا طرف سعودی زیر بار معامله با ایران نخواهد رفت و برای معامله با کشوری که اقدام مالی علیه تروریسم را امضا نکرده، معاملات جهانی خودش را به خطر نخواهد انداخت.»
اما موضوع حساس و حتی خطرناکی که روز گذشته نیز شنیده و توسط خبرگزاری‌های داخلی بازنشر شد، همین نکته بود که امریکا از متحد خود یعنی عربستان سعودی خواسته در مواضع جدید خود در قبال ایران تجدیدنظر کند، هرچند ظاهرا پاسخ مقامات سعودی قاطعانه نه بوده است، اما در صورت تداوم فرصت‌سوزی در ایران نیز تضمینی نخواهد بود که این «نه» تا ابد ادامه داشته باشد.
دیدگاه تان را بنویسید