مقایسه دو همسایه به بهانه پوشش جالب مسی در بزرگترین رویداد فوتبالی جهان؛
عبای قطری و لباده ایرانی
محبوبه ولی
اختتامیه تماشایی جام جهانی 2022، یکشنبه‌شب برگزار شد و نخستین میزبانی خاورمیانه از بزرگترین رویداد فوتبالی جهان، در حالی که لیونل مسی جام را بالای سرش می‌بُرد، به پایان رسید؛ جامی که نه فقط نشانه قهرمانی فوتبالی آرژانتین، بلکه نمایشی از قهرمانی سیاسی قطر نیز بود.
تمیم بن حمد آل ثانی در کنار اینفانتینو حضور یافت و مسی را غافلگیر کرد. سورپرایز او با یک عبای عربی بود. عبا را بر دوش لیونل مسی انداخت و در حالی که ستاره آرژانتینی شوکه شده بود، به او کمک کرد که آن را بپوشد. در نهایت هم مسی با همان عبا، جام را بالای سرش بُرد.
داده‌های رسمی فیفا می‌گویند که فینال جام جهانی 2014 برزیل 1.01 میلیارد و فینال جام جهانی 2018 روسیه 1.12 میلیارد بیننده در سراسر دنیا داشت. با این حساب پیش‌بینی می‌شود، یکشنبه‌شب نیز نه میلیون‌ها نفر، بلکه جمعیتی میلیاردی از جهان، جشن قهرمانی آرژانتین و لیونل مسی را با عبای عربی دیدند. این عبا تکمیل‌کننده چفیه عروسکی بود که قطر آن را به نماد جام جهانی 2022 تبدیل کرد.
عکس‌های تماشاچیان اروپایی و آمریکایی در ورزشگاه‌های قطر در حالی که این چفیه‌ها و سربندها را روی سر داشتند نیز نشان می‌داد که دوحه برای بهره‌برداری فرهنگی و سیاسی از جام جهانی، دست روی گزینه خوبی گذاشته است.
پاسخ به یک سوال اساسی
قطر حالا دیگر نه فقط شبه جزیره کوچک اما ثروتمند خاورمیانه، بلکه تنها میزبان جام جهانی فوتبال در منطقه است؛ موضوعی که از همان ابتدا آه از نهاد ایرانی‌ها بلند کرد که «چرا قطر می‌تواند اما ما نه تنها نتوانستیم، بلکه سهممان از بازار اقتصادی بزرگی که به واسطه جام جهانی بیخ گوشمان راه افتاد هم صفر بود؟»
در رفت و آمدهای آقایانِ وزیر و وکیل به قطر برای بهره‌مندی از مواهب مالی جام جهانی، اخبار غیررسمی می‌آمد که مسئولان تصمیم گرفته‌اند در بازه جام جهانی برخی محدودیت‌های اسلامی مانند سرو الکل و حجاب را در جزایر جنوبی کشور کمرنگ کنند تا مانعی برای ورود تماشاچیان خارجی جام جهانی به کشور نباشد؛ با این دست و دلبازی! هم اما هتلداران و شرکت‌های هواپیمایی اعلام کردند که هیچ تقاضایی برای سفر به ایران نیست.
جالب آنکه، در جام جهانی 2022، قطر به عنوان یک کشور مسلمان، محدودیت‌هایی در خصوص الکل و حجاب اعمال کرد؛ این محدودیت‌ها گرچه قطر را با واکنش‌هایی منفی مواجه کرد اما در توانایی او برای میزبانی جام جهانی و یک پایان باشکوه برای آن تاثیری نگذاشت؛ چراکه موضوع بیش از هر چیز به ساحت سیاست و اقتصاد مربوط می‌شود.
تابستان امسال ویدئویی با عنوان «پیشرفت حیرت‌انگیز قطر در 40 سال» انتشار یافت که با واکنش بسیاری در فضای مجازی مواجه شد. خبرگزاری اسپوتنیک درباره آن نوشت: «کاربران ایرانی ضمن تعریف و تمجید از وضعیت فعلی قطر، عنوان می‌کنند که کاملا مشخص است این کشور به فکر آسایش و رفاه مردم خود و بالا بردن سطح کیفی زندگی آنان و پیشرفت کشورشان بوده و می‌توان گفت این وضعیت، نقطه مقابل وضعیت مردم ایران است.»
این رسانه به نقل از کاربران ادامه داده بود: «در حالی که ایران در ۴۰ سال گذشته درگیر جنگ با عراق، آمریکا و اسرائیل بوده و هست، قطر با سرعت نور در حرکت بوده و چنین پیشرفتی را رقم زده است.»
قدرت مینیاتور!
قطر، این کشور مینیاتوری از نظر وسعت و جمعیت، ثروتمندترین کشور در جهان اسلام از نظر سرانه تولید ناخالص داخلی محسوب می‌شود. میزبانی جام جهانی قطر را نیز به برکت همین شکوفایی اقتصادی کسب کرد؛ به ویژه که این کشور یکی از بزرگترین اسپانسرهای کنفدراسیون فوتبال آسیا است. خود این اقتصاد قوی اما مرهون سیاست مقتدرانه و در عین حال معتدل قطر است.
قطر نشان داده که بازیگر سیاسی خوبی است؛ چه این بازی در فیفا و AFC باشد، چه در میان همسایگان منطقه‌ای یا اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها. قطر میزبانی جام جهانی 2022 را در حالی به دست آورد که از سوی همسایگان عربش، یعنی عربستان که تنها مرز خاکی را با آن دارد و متحدان آن یعنی امارات، بحرین و مصر تحت تحریم و فشار بود. در واقع قطر نیز مانند ایران، تحریم را تجربه کرده است اما تجربه‌ای که ایران طی 40 سال از تحریم پشت سر گذاشته، بسیار متفاوت از تجربه قطر است.
قطر سیاست اعتدال، ایجاد ائتلاف‌های چندگانه و تلاش‌های دیپلماتیک برای حل منازعات منطقه‌ای به منظور بالا بردن پرستیژ بین‌المللی و نفوذ در منطقه را دنبال می‌کند. هم با اسرائیل روابط تجاری دارد و هم با حماس و گروه‌های لبنانی به ویژه حزب‌الله در ارتباط است. هم با عربستان بدون آنکه تن به شروط آن بدهد دست دوستی داد و هم روابط حسنه با ایران را ادامه می‌دهد. خبرگزاری الجزیره‌اش نماد قدرت نرم او برای نفوذ در جهان اسلام و عرب است.
در بسیاری از این زمینه‌ها، مقایسه دو کشور نشان می‌دهد که ایران وضعیتی کاملا برعکس قطر دارد. از شرایط اقتصادی که بگذریم، رسانه‌های برون‌مرزی ایران نه تنها در مقایسه با الجزیره، حرفی برای گفتن ندارند، بلکه مداوم با تعطیلی، تحریم یا ورشکستگی‌های مالی مواجه می‌شوند.
قطر سیاست اعتدال، ایجاد ائتلاف‌های چندگانه و تلاش‌های دیپلماتیک برای حل منازعات منطقه‌ای به منظور بالا بردن پرستیژ بین‌المللی و نفوذ در منطقه را دنبال می‌کند. هم با اسرائیل روابط تجاری دارد و هم با حماس و گروه‌های لبنانی به ویژه حزب‌الله در ارتباط است
وضعیت منطقه‌ای و بین‌المللی ایران نیز این روزها بدتر از هر زمان دیگری است. ایران و قطر در خصوص عربستان تجربه مشابه اما با پایان متفاوت دارند. اختلافات عربستان با قطر نیز دیرینه و قدیمی است؛ اختلافاتی که سال 2017 به بحرانی دیپلماتیک برای قطر منجر شد. دو سال پیش اما با آشتی دو کشور، تحریم چهارساله قطر نیز به پایان رسید.
فیصل بن فرحان، وزیر خارجه سعودی آن زمان از تلاش‌های کویت و آمریکا برای پایان دادن بحران میان روابط کشورهای عربی خلیج فارس تشکر کرد. لیست دشمنان ایران اما بسیار طولانی‌تر از آن است که کسی بتواند نقش میانجی را بازی کند؛ در حال حاضر این لیست منحصر به انگلیس که نصب بیلبوردهای شهرداری اطراف سفارت آن در تهران این روزها خبرساز شده نمی‌شود. منحصر به آمریکا و اسرائیل هم نمی‌شود. اکنون ایران آماج بیانیه‌ها و تحریم‌هایی است که با اکثریت کشورهای جهان تصویب می‌شوند و همزمان که همسایه‌ای چون قطر با جام جهانی جای خود را در نظام بین‌الملل محکم‌تر کرد، ایران به سوی انزوای بیشتر می‌رود.
در صورت هر گونه دیدار و مذاکره احتمالی تهران و ریاض باید در نظر داشت که شرایط امروز ایران نسبت به تابستان که دور پنجم مذاکرات دو طرف برگزار شد، بسیار متفاوت است و اگر دیداری میان این دو شکل بگیرد، دیداری نابرابر خواهد بود
دیدار نابرابر با ریاض
از میان اینها، عربستان پس از رفتن ترامپ از کاخ سفید و روی کار آمدن بایدن، سیاست مذاکره با ایران را در پیش گرفت. فعال شدن تحرکات دیپلماتیک 1+5 برای احیای برجام نیز در این تصمیم ریاض بی‌تاثیر نبود. پنج دور از آن مذاکرات برگزار شد اما از دور ششم آن ماه‌هاست که خبری نیست.
امروز قرار است نشستی در امان، پایتخت اردن با موضوع کمک به روند سیاسی در عراق برگزار شود. طی روزهای اخیر برخی درباره احتمال جرقه دور ششم مذاکرات تهران و ریاض در حاشیه این نشست گمانه‌زنی کردند. برخی دیگر حتی از دیدار احتمالی ابراهیم رئیسی و شاهزاده سعودی، بن‌سلمان در نشست اردن حرف زدند.
دیروز دولت اعلام کرد حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران عازم اردن خواهد شد اما نکته قابل تامل در این میان، این است که در صورت هر گونه دیدار و مذاکره احتمالی تهران و ریاض باید در نظر داشت که شرایط امروز ایران نسبت به تابستان که دور پنجم مذاکرات دو طرف برگزار شد، بسیار متفاوت است و اگر دیداری میان این دو شکل بگیرد، دیداری نابرابر خواهد بود.
در این چند ماه ایران بارها در محافل بین‌المللی در خصوص کمک به روسیه در جنگ اوکراین محکوم و تحریم شده و حتی از دوست چینی خود نیز در ریاض رکب خورد؛ رکبی که به معنای انزوای بیشتر ایران برای عربستان است؛ تمامی اینها باعث می‌شود در مذاکرات احتمالی این ریاض باشد که دست بالا را بگیرد و چه بسا دیگر روی خوشی برای ادامه مذاکرات با تهران نشان ندهد.
بیش از همه اینها، ایران در این مدت درگیر بزرگترین اعتراضات داخلی بوده که تحریم‌های حقوق بشری را نیز به آن تحمیل کرده است؛ اعتراضاتی که در جهان بازتاب وسیعی داشته و برخلاف آنچه که امیر قطر در اختتامیه جام جهانی از عبای عربی نشان داد، تصویر عمامه‌پرانی را از ایران برای دنیا به نمایش گذاشت؛ نمایشی که در عین حال بیانگر وضعیت دو کشور همسایه اما با سیاست‌های متفاوت است!
دیدگاه تان را بنویسید