وزیر رفت؛ مشکلات همچنان باقی است

محبوبه ولی، روزنامه نگار

حالا اقتصاد هم مثل کار و تعاون و رفاه اجتماعی بی‌وزیر است. مجلس شورای اسلامی روز گذشته در پایان جلسه استیضاحی که بیش از چهار ساعت به طول انجامید با 137 رأی موافق، 121 رأی مخالف و دو رای ممتنع به استیضاح وزیر اقتصاد، رأی اعتمادی که سال گذشته با 240 رأی موافق به کرباسیان داده بود را پس گرفت.

یک بام و دو هوایی فراکسیونی

بینابین ساعت نه تا ده که هنوز تنور استیضاح داغ نشده بود، خبر آمد که هر سه فراکسیون امید، ولایی و مستقلین مجلس مخالفت خود را با استیضاح وزیر اقتصاد اعلام کرده‌اند. ابوالفضل سروش، نماینده تهران گفت که فراکسیون امید تشکیل جلسه داده و رای‌گیری کرده و با 30 رای مخالف استیضاح و 18 رای موافق و سه رای ممتنع، موضع کلی‌اش مخالفت با استیضاح است.

ابوالفضل ترابی، نماینده نجف آباد هم از تشکیل جلسه دو فراکسیون مستقل و ولایی و تصمیم به مخالفت با استیضاح مسعود کرباسیان خبر داد. اما بلافاصله خبرهایی از اختلاف بر سر این موضوع در فراکسیون‌ها به گوش رسید که نشان می‌داد، بر بام سه فراکسیون‌ اصلی دو هوا جریان دارد؛ یکی هوای موافقت با استیضاح و یکی هوای مخالفت.

خبر آمد که الیاس حضرتی، عضو فراکسیون امید، موافق استیضاح کرباسیان است و با توجه به رأی اکثریت این فراکسیون به مخالفت با استیضاح، از این فراکسیون استعفا می‌دهد تا خلاف تشکیلات عمل نکرده باشد.  

نطق 12 نماینده موافق با استیضاح وزیر اقتصاد نیز، حاکی از این بود که ظاهرا اعضای بهارستان لزوما با آنچه که از سوی فراکسیون‌هایشان اعلام شده همراهی ندارند و اتفاقا بخشی از آنها به شدت خواستار کنار رفتن کرباسیان هستند.  

حسینعلی حاجی دلیگانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس به کاهش 50 درصدی قدرت خرید مردم، تاراج رفتن 9 تا 18 میلیارد دلار ارز از کشور و از دست رفتن 57 تن سکه و طلا اشاره کرد. سید هادی بهادری، نماینده ارومیه از تقلیل شأن وزارت اقتصاد در کابینه دوازدهم به هماهنگ کننده چند اداره و غیرمرتبط بودن تخصص کرباسیان با اقتصاد سخن گفت.  

جلیل رحیمی جهان آبادی رییس فراکسیون مرزنشینان مجلس هم با بیان اینکه کرباسیان توانایی اداره زیرمجموعه خودش را هم ندارد، روی فساد در گمرک دست گذاشت و کیان پور، نماینده درود و ازنا هم انتقاد کرد که بخش عمده قاچاق از گمرکات است اما کسی به این موضوع توجه نمی‌کند و فقط با خرده فروش‌ها برخورد می‌شود. تنی دیگر از نمایندگان هم خطاب به کرباسیان گفتند که بهتر بود خودش زودتر استعفا می داد.

اینکه دولت برای پرداخت بدهی خود، دلار را گران می‌کند، سود موهوم روزانه 760 میلیارد تومانی حساب‌های بانکی، افزایش حجم نقدینگی به هزار و پانصد و سی میلیارد ریال و پیشی گرفتن آن از تولید ناخالص ملی، افت ارزش صد هزار تومان به 25 هزار تومان، وجود نداشتن فرهنگ عذرخواهی در میان مسئولان، عدم توفیق در رشد اقتصادی سالانه هشت درصد و ضریب جینی، پولدارتر شدن ثروتمندان و فقیرتر شدن فقرا بر اثر اقدامات کرباسیان و بسیاری اشارات دیگر، مواردی بود که از سوی موافقان استیضاح مطرح شد.

اندکی افشاگری

در یک استیضاح آبرومندانه

با وجود همه این انتقادها، استیضاح کرباسیان برخلاف استیضاح پرحاشیه علی ربیعی در 17 مرداد، به شکل آبرومندانه‌تری پیش میرفت تا اینکه هدایت الله خادمی، نماینده ایذه و باغملک، با چند قلم افشاگری جلسه آن روز را تداعی کرد.

خادمی به ماجرای یک آتش سوزی اشاره کرد و خطاب به کرباسیان با بیان اینکه قاچاق در زمان شما بیداد می‌کند، گفت که در سال‌های مدیریت او در گمرک، بازرسی از قاچاق سازمان یافته 15 تریلیون دلاری در گمرک پرده برداشته اما بعد بایگانی گمرک و اسناد سال‌های 91 و 92 که مربوط به این قاچاق بوده آتش گرفته است.

بلافاصله پس از این ادعای خادمی گمرک کشور توضیح داد که «آتش‌سوزی مطرح شده مربوط به بایگانی گمرک قصرشیرین و به دلیل اتصال سیم کولرگازی در سال 94 بوده که آتش نشانی هم تایید کرده است.»

گمرک ایران در این توضیح افزوده بود: «آنچه که از سوی هدایت الله خادمی، نماینده مجلس در خصوص ارزش 15 تریلیون دلاری 91 فقره پرونده ترانزیتی حادثه آتش سوزی عنوان شد با هیچ منطق اقتصادی همخوانی ندارد.»

اما افشاگری او به گمرک خلاصه نشد. او از تخفیف صد میلیون تومانی یک خودروی 350 میلیون تومانی به دختر یکی از مسئولان گفت و افزود: 250 میلیون تومان باقیمانده هم به صورت وام چهار درصد دریافت شده است، در حالی که فوق‌ لیسانس‌ها به دنبال نظافتچی بودن هستند.

خادمی، وزیر اقتصاد را متهم کرد به اینکه مدیریت صدها شرکت هولدینگ را به دوستان و نزدیکان خود داده و اظهار کرد: استفاده از افرادی در بیمه مرکزی که یک سال گذشته را یا در انتظار سفر به چین به سر کردند یا می‌خواستند در بانک مرکزی متصدی شوند چه معنایی دارد؟ فرزند بیست و چند ساله مشاور رییس جمهور در شرکت زیرمجموعه وزارت اقتصاد چه می‌کند؟

حق این بود که رئیس جمهور استیضاح می‌شد

علی رغم این افشاگری‌های نماینده موافق استیضاح، تیر آخر را اما الیاس حضرتی انداخت. او که گفته شده بود از فراکسیون خود استعفا داده تا با استیضاح کرباسیان موافقت کند، به عنوان آخرین موافق پشت تریبون رفت و با اشاره به قدرت لابی کرباسیان، گفت: ۱۰۰ نفر از بهترین و عزیزترین دوستانم از داخل و خارج از مجلس از اصلاح طلب و غیر اصلاح طلب به بنده رجوع کرده و برخی برای اولین بار از من خواهش کردند که امضایم را پس بگیرم. حتی بعضی از آنها گفتند که اگر امضای استیضاح را پس نگیرم تا ابد رابطه دوستی با من را قطع می‌کنند.

او همچنان که معتقد بود مشکلات مردم قابل معامله نیست، در توضیح شرایط اقتصادی کشور گفت: در شرایطی که تورم دنیا 1.7 خاورمیانه ۲/۴ و حتی افغانستان ۴/۳ درصد است شاهدیم که تورم در شهریور ماه به بالای ۱۵ درصد رسیده و پیش بینی می‌شود تا پایان سال به ۴۰ درصد برسد. این ملت چه گناهی کردند جز آن است که انقلاب کرده و شهید دادند؟ ما ملت را بدبخت و بیچاره کردیم و تصمیمات اختصاصی گرفتیم که وضعیت به اینجا رسیده است.

حضرتی نطق تند و مفصلش در مورد مدیریت کرباسیان در وزارت اقتصاد را با زیر سوال بردن اعطای شش میلیون تومان ارز به سفرهای خارجی ادامه داد و افزود: کدام کشور است که با این وضعیت کار کند؟ همه بدبختی ما به دلیل سوء تدبیر است. هنوز تحریم‌های آبان شروع نشده اما ما به لرزه افتادیم؛ چون آماده نبودیم. انگار دولت دست روی دست گذاشته تا اتفاقی بیفتد و بعد کاری انجام دهد. در دولتمردان و قوه قضاییه آمادگی برای جنگ تمام عیار دیده نمی‌شود.

این عضو فراکسیون امید که موافق با استیضاح وزیر اصلاح طلب روحانی بود، تصریح کرد: حق این بود که رئیس جمهور، آقای جهانگیری، نوبخت، نهاوندیان و سیف استیضاح می‌شدند.

گفت جرم راه رفتن نیست

 ره هموار نیست

در برابر 12 نماینده موافق استیضاح، دو نماینده نیز به عنوان مخالفان استیضاح پشت تریبون مجلس رفتند. مسعود پزشکیان، جان کلام خود را در شعر «محتسب، مستی به ره دید و گریبانش گرفت» ریخت و با اشاره به بیت «گفت جرم راه رفتن نیست، ره هموار نیست»، تاکید کرد که کشور امروز در برابر بزرگترین قدرت اقتصادی دنیا قرار گرفته و امروز این قدرت اقتصادی با تمام قوا وارد میدان شده و میخواهد کشور را زمین‌گیر کند.

او معتقد بود که این شرایط کار را سخت کرده و با عوض کردن آدم‌ها هم مشکل حل نمی‌شود بلکه باید ریشه و راه‌حل‌های عملی را پیدا کرد. مخالف بعدی حسن سلیمانی، نماینده کنگاور بود که توضیح میداد بسیاری از سوالاتی که از کرباسیان پرسیده می‌شود، در حوزه مسئولیت و اختیارات او نیست.

او توضیح می داد که در بند سوم طرح سوال از وزیر، عدم اعمال تکالیف قانونی در فعالیت‌های بانکی آمده اما باید دید چه اختیاراتی در این باره برای وزیر وجود دارد که آن را اعمال نکرده است. دلالان و رانتخواران فرار مالیاتی می‌کنند و قانون مالیات مستقیم و غیرمستقیم تکالیف وزیر را مشخص کرده است.  درباره تورم افسارگسیخته و مسئولیت وزیر اقتصاد در قیمت‌گذاری و تورم کجاست؟ چه کسی ایشان را به عنوان قیمت‌گذار می‌شناسد؟ موضوع دیگری که در استیضاح آمده عدم توانایی وزیر در افزایش ثروت عمومی است، آیا این مسئولیت با وزیر اقتصاد است یا دولت و مجلس؟

دفاع بی‌نتیجه

مسعود کرباسیان که اسحاق جهانگیری، مرتضی بانک، مشاور رئیس جمهور، معصومه ابتکار، معاون امور زنان رئیس جمهور، آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهوری و علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی او را همراهی می‌کردند، از خود دفاع نه چندان محکمی کرد.

او هم مانند نمایندگانی که مخالف استیضاحش بودند، بسیاری از ایرادات مطرح شده به عملکردش را مرتبط با کلیت اقتصاد کشور و تدوین سیاست‌های مالی و ساماندهی اقتصاد و در عین حال شرایط پیش آمده دانست و گفت: باید بین نوسانات ارزی به عنوان یک رخداد با مسیر ملی اقتصاد تفاوت قائل شد. اگر حوادث غیرارادی نبود، می‌توانستیم نشانه‌های روند بهبود اقتصاد کشور را ملاحظه کنیم. او ریشه تلاطم موجود را نه صرفا ساختار اقتصادی که بدعهدی نظام سلطه دانست و ادامه داد: متاسفم که مجبورم به جای اینکه توان خود را بر بهبود معیشت بگذارم، باید به خنثی‌سازی اقدامات معاندین بپردازم.

در بخشی دیگر از دفاعیاتش، نه صرفا از عملکرد خود که به طور کلی از مدیریت اقتصاد در وضعیت جدید دفاع کرد و اظهار داشت: ظرف مدت کوتاهی ۳۰ درصد از ارزش پول ترکیه کاهش یافت. تورمی که روسیه تحمل کرد قابل تحمل در بسیاری دیگر از کشورها نبود. اگر همدل بودیم تحمل همه چیز ساده‌تر بود.

اعداد و ارقام هم بخش قابل توجهی از دفاعیات او را به خود اختصاص دادند؛ اعداد و ارقامی از رشد تولید ناخالص داخلی و افزایش صادرات غیرنفتی و بهبود شاخص لجستیک کشور و مواردی از این دست اختصاص داد. اما این آمارها هم در رأی اعتماد بهارستانی ها کارگر نیفتاد چون معتقد بودند بسیاری از این آمارها اشتباه است و بسیاری دیگر هم فقط عدد است و بروز و ظهوری در شکل کلی اقتصاد و معیشت مردم نداشته است.

کرباسیان از عملکرد خود در مورد فساد و شفاف‌سازی هم دفاع کرد و به شناسایی و مسدود کردن حساب‌های بانکی دستگاه‌های دولتی، راه‌اندازی سامانه نظارت بر بیمه و ممانعت از صدور بیمه‌های جعلی، شناسایی سه هزار میلیارد تومان اموال دولت برای اولین بار، کسب رتبه اول مبارزه با قاچاق مواد مخدر و رتبه دوم مبارزه با فساد را در جهان و موارد دیگر اشاره کرد و گفت: همه اینها در کمتر از یک سال به دست آمده و اگر شفاف سازی اقتصادی نیست، پس چیست؟

او برای این دفاع بی‌حاصل شصت دقیقه فرصت داشت که از همه آن استفاده نکرد و دقایقی را به نمایندگانی سپرد که خواهان استیضاح او بودند. آن دقایقی را هم که استفاده کرد در نظر بهارستان مقبول نیفتاد و بدین ترتیب مسعود کرباسیان از قطار دولت پیاده و چالش بی‌وزیری به چالش‌های اقتصاد اضافه شد.