اصابت ترکش پهپادهای جنگ اوکراین به ایران
روسیه بنا ندارد دست از سر ما بردارد!
مینا محمدزاده
موضوع انتقال تسلیحات از سوی ایران به روسیه و استفاده از آنها در جنگ علیه اوکراین؛ در روزهای اخیر ابعاد گسترده‌‌ای یافته و با واکنش‌ها و اعتراضات جهانی کم‌نظیری روبه‌رو شده است. از برگزاری نشست اضطراری غیرعلنی در شورای امنیت سازمان ملل تا درخواست از فیفا برای حذف تیم ملی ایران از جام جهانی قطر؛ و از وضع تحریم‌های جدید تا قطع روابط دیپلماتیک با ایران و اعلام مرگ برجام.
اوکراین در هفته‌های اخیر بارها اعلام کرده که روسیه با پهپادهای انتحاری شاهد-136 ساخت ایران، به این کشور حمله کرده است.
وزارت خارجه اوکراین با اشاره به برخی گزارش‌های ادعایی در خصوص همکاری تسلیحاتی تهران با مسکو، از تصمیم برای قطع روابط دیپلماتیک با ایران خبر داده و از کارشناسان سازمان ملل دعوت کرده است درباره پهپادهای سرنگون‌شده ساخت ایران که توسط روسیه در جنگ اوکراین مورد استفاده قرار گرفته‌اند، تحقیقات به عمل بیاورد. در این نامه اوکراینی‌ها اقدام ایران را نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل خوانده‌اند.
در مقابل، ایران نیز بارها فروش سلاح به روسیه را با تاکید بر این نکته که «سلاحی برای استفاده در جنگ اوکراین» به این کشور نفروخته، تکذیب کرده است. وزارت امور خارجه مشارکت پهپادهای ایرانی در کشتار مردم اوکراین و حمایت از روسیه در جنگ را «ادعاهای بی‌اساس که بر پایه اطلاعات غلط و مفروضات مغرضانه مطرح می‌شود»، می‌داند و «بخشی از فضاسازی سیاسی و هدفمند دستگا‌ه‌های رسانه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران» قلمداد می‌کند.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه نیز دو روز پیش در گفت‌وگوی تلفنی با جوزپ بورل، نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا؛ «تحویل پهپاد به روسیه برای استفاده در جنگ با اوکراین» را قویا رد کرد و گفت: ما با روسیه همکاری دفاعی داریم، اما سیاست ما در قبال جنگ اوکراین، احترام به تمامیت ارضی این کشور، عدم ارسال سلاح به طرفین درگیر، توقف جنگ و پایان دادن به آوارگی مردم است.
همچنین ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه در ادامه واکنش‌ها و تکذیب‌های مکرر خود در این مورد، از آمادگی ایران برای گفت‌وگو و مذاکره با اوکراین جهت رفع این اتهامات خبر داد.
البته که موضع‌گیری در این مورد به مقامات وزارت خارجه محدود نشده است و به تبع رویه جاری و ساری کشور؛ دیگر مسئولان نیز در مقام واکنش و پاسخگویی برآمده‌اند. محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس‌جمهور از جمله آنهاست که در توئیتی با تکذیب وجود سلاح‌های ایرانی در جنگ اوکراین نوشت: «هدف غرب این است که با این اتهامات، مانع ورود قانونی ایران به بازار جهانی تسلیحات شود.»
تکذیب‌هایی که توجیه برداشت می‌شود
به هر حال به رغم‌اینکه کرملین نیز سه‌شنبه 26 مهرماه استفاده نیروهایش از پهپادهای ایرانی برای حمله به اوکراین را رد کرد؛ جامعه جهانی و افکار عمومی داخلی و خارجی ارسال پهپادهای انتحاری ایران به روسیه و به‌کارگیری آنها علیه اوکراین را با حساسیت دنبال می‌کند و به تکذیب مقامات ایرانی وقعی نمی‌نهد. ظاهرا تکذیب خبر ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه از طرف ایران اینطور برداشت می‌شود که پهپادها به روسیه ارسال شده اما مثلاً قرار نبوده در جنگ علیه اوکراین استفاده شود.
تهدیدات گسترده و پافشاری بر حضور میدانی ایران در جنگ
این ماجرا از روز پنجشنبه با اظهارات سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا ابعاد دیگری به خود گرفت. «ند پرایس» پنجشنبه شب در نشستی خبری با طرح ادعای جدیدی گفت، پرسنل ایرانی در کریمه حضور داشته و به روسیه در استفاده از پهپادها کمک کرده‌اند.
وی گفت: «می‌توانیم تأیید کنیم که پرسنل نظامی روسیه مستقر در کریمه در حال پرواز دادن پهپادهای ایرانی و استفاده از آنها برای انجام حملات فعال در اوکراین بوده‌اند».
روزنامه واشنگتن پست هم در گزارشی به نقل از منابع آگاه مدعی شد: «ایران قصد دارد موشک‌های کوتاه و میان‌برد با قابلیت هدف‌گیری دقیق در اختیار روسیه قرار دهد. همچنین علاوه بر پهپادهای شاهد 136، تهران پهپادهای مهاجر6 هم به روسیه داده است».
رویترز هم در این راستا ادعا کرد: «ایران به روسیه وعده داده موشک‌های زمین به زمین به این کشور بدهد».
ازسوی دیگر، جمهوری چک به عنوان رئیس دوره‌ای اتحادیه اروپا اعلام کرد کشورهای عضو اتحادیه درباره تحریم‌های جدید علیه ایران به دلیل ارسال پهپادهای نظامی به روسیه توافق کردند.
روزنامه امریکایی وال استریت ژورنال هم به نقل از منابع دیپلماتیک گفت:«اتحادیه اروپا با تحریم 3 مقام نظامی ارشد ایرانی و شرکت سازنده پهپاد موافقت کرده است. به نوشته این روزنامه، این افراد شامل سردار محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، سعید آغاجانی فرمانده بخش پهپادی سپاه و حجت الله قریشی است که گفته می‌شود مسئول ارتباط با روسیه در تحویل پهپادها به این کشور بوده است. این تحریم ها شامل توقیف دارایی‌ها و ممنوعیت سفر آنها به اتحادیه اروپاست».
پیشتر جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته بود این مجموعه به دنبال کسب دلایل قوی درباره هر گونه دخالت ایران در جنگ روسیه علیه اوکراین است. وزیر خارجه لوکزامبورگ هم یادآور شده بود: «اگر دخالت تهران در جنگ روسیه علیه اوکراین ثابت شود مجازات (تحریم) اتحادیه اروپا تنها شامل ثبت نام برخی افراد در فهرست تحریم‌ها نخواهد بود».
ازسوی دیگر یک منبع دیپلماتیک در شورای امنیت سازمان ملل متحد به الجزیره گفت رزماری دیکارلو، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد در امور سیاسی در جلسه غیرعلنی تاکید کرد: «هر گونه انتقال پهپاد از ایران بدون موافقت قبلی شورای امنیت، به معنی نقض قطعنامه شماره 2231 شورای امنیت است».
اقدام ایران نقض قطعنامه‌های سازمان ملل است؟
آمریکا و غرب می‌گویند که فروش تسلیحات به روسیه، نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل مرتبط با توافق هسته‌ای سال 2015 است. ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز دوشنبه اعلام کرده «فرانسه و انگلیس خواستار بررسی موضوع فروش پهپادهای ایرانی به روسیه و نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل شده‌اند. این چیزی است که ما هم با آن موافقیم.» با این وجود، یکی از دیپلمات‌های ایرانی که با رویترز گفت‌وگو کرده، این موضوع را مردود دانسته و گفته است: «اینکه آن تسلیحات کجا استفاده می‌شوند، مسئولیت فروشنده نیست. ما در بحران اوکراین مانند غرب جانبداری نمی‌کنیم. ما خواهان پایان دادن به بحران از طریق روش‌های دیپلماتیک هستیم.»
سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل متحد در نیویورک نیز در جمع خبرنگاران انتقال پهپاد از سوی ایران برای استفاده در جنگ اوکراین را رد و تاکید کرد، این ادعاها هیچ ارتباطی با قطعنامه ۲۲۳۱ ندارد.
«امیر سعید ایروانی» در نامه‌ای پیشنهاد اوکراین مبنی بر مرتبط ساختن مسئله پهپادهای ساقط‌شده با اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ در مورد توافق هسته‌ای ایران را فاقد هرگونه پایه حقوقی در چارچوب قطعنامه مذکور خواند.
وی در این نامه از اینکه اوکراین موضع بی‌طرفی ایران در جنگ جاری در این کشور را نادیده گرفته و به ادعاها و موضع‌گیری‌های اشتباه براساس اطلاعات ثابت نشده ادامه می‌دهد، ابراز تاسف کرده است.
شمارش معکوس برای مرگ دائمی برجام
در این میان ترکش‌های پهپادها به برجام هم اصابت کرد و جان کربی، هماهنگ‌کننده دولت آمریکا گفت کاخ سفید به دلیل آنکه ایران اقدام به تأمین پهپاد برای روسیه کرده در حال حاضر تلاش برای مذاکراه با تهران در خصوص برنامه هسته‌ای را کنار گذاشته است ما در حال حاضر روی دیپلماسی متمرکز نیستیم.
تلۀ پوتین برای ورود ایران به جنگ با اوکراین و اروپا
دکتر سید قائم موسوی، کارشناس روابط بین‌المل معتقد است: چنانچه بنا به هر علتی بحران تجاوز روسیه به اوکراین فراگیر شود و به جاهای باریک بکشد، پروندۀ پهپادها، ایران را در کام بحران فرو خواهد برد و می‌تواند دردسر جدیدی برای افتادن ایران در دلِ بحران ایجاد کند.
موسوی یادآور شد: چشم‌انداز بحران همچنان نامتعین است و به سختی بتوان امیدوار بود که بدون دامن‌گیر شدن بخش‌هایی از ترکش آن برای ایران به اتمام برسد.
به گفته وی، با تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا، روسیۀ منزوی به شدت تقلا می‌کرد تا در این تجاوز یکجانبه کشور دیگری را در کنار خود داشته باشد. چالش پهپادها علیرغم انکار آن توسط بخش عقلانیت‌محور سیستم زمینه‌ساز عملی شدن این هدف شده است.
موسوی تصریح کرد: تردید نداشته باشید چنانچه بنا به هر علتی بحران تجاوز روسیه به اوکراین فراگیر شود و به جاهای باریک بکشد، پروندۀ پهپادها؛ ایران را در کام بحران فروخواهد برد، بحرانی که با کمی عقلانیت می‌توانستیم از فرصت‌هایش استفاده یا حداقل از شعله‌های آن دور باشیم و بیهوده در کنار روسیه قرار نگیریم.
به گفته او، روسیه اما بنا ندارد دست از سر ما بردارد!
دیدگاه تان را بنویسید