درخواست روسیه از ایران برای ترک برخی پایگاه‌هایش در سوریه
تطور سیاست یا تعارض منافع؟
مجید مسعودی
روسیه از ایران خواسته است تا برخی پایگاه‌هایش را در سوریه ترک کند. چندی پیش نیز برخی رسانه‌ها گزارش کردند که روسیه سامانه اس300 خود را در سوریه برچیده است. آیا سوریه اهمیت استراتژیک خود را برای روس‌ها از دست داده است؟
افزایش حملات اسرائیل علیه مواضع ایران
روزنامه «الشرق الاوسط» نوشته است که افسران روس از ایران خواسته‌اند پایگاه‌های خود در حماه و طرطوس را ترک کنند. دلیل این خواسته- به گفته این روزنامه- تشدید حمله‌های هوایی اسرائیل بوده است. گفتنی است پایگاه نظامی حماه در نزدیکی پایگاه هنگ ۴۹ ارتش سوریه قرار دارد و برخی ادوات نظامی استراتژیک - از جمله موشک‌های سیستم دفاعی اس۲۰۰- در این پایگاه نگهداری می‌شوند.
در همین ارتباط «دیده‌بان حقوق بشر سوریه» چندی پیش مدعی شد که اسرائیل در جریان یک حمله در سوم شهریورماه به مناطق مرکزی سوریه، زرادخانه‌ای مملو از صدها موشک ساخت ایران را نابود کرده است. همزمان با این گزارش «الشرق الاوسط»، رویترز از قول منابع دیپلماتیک و اطلاعاتی گزارش کرد که اسرائیل حملات هوایی به فرودگاه‌های سوریه را افزایش داده تا مانع استفاده رو به تزاید ایران از این خطوط هوایی برای ارسال سلاح به نیروهای تحت حمایتش در منطقه شود.
این تحولات در حالی است که چندی پیش یک شرکت اطلاعاتی ماهواره‌ای اسرائیل در گزارشی عنوان کرد که روسیه سامانه دفاع هوایی اس۳۰۰ خود را در بحبوحه جنگ در اوکراین از سوریه خارج کرده است. مطابق با برخی ارزیابی‌ها، دفاع هوایی روسیه بر اثر جنگ در اوکراین آسیب دیده است و روسیه قصد دارد از این سامانه در جنگ اکراین بهره ببرد.
در حال حاضر، روسیه در حال ترغیب ایران برای خروج از روسیه است تا هم انگیزه اسرائیل را برای حمله به سوریه و بی‌ثبات‌سازی آن از میان بردارد و هم مانع قدرت‌یابی بیشتر ایران در زمین سوریه شود؛ یک تیر و دو نشان
سوریه برای روس‌ها چه اهمیتی دارد؟
برای اینکه بتوانیم تطور سیاست روس‌ها در سوریه را درک کنیم، ابتدا باید بدانیم اساسا سوریه برای روس‌ها چه اهمیتی دارد؟ در پاسخ، یکی از انگیزه‌های روس‌ها، مخالفت با نظام تک‌قطبی است. روس‌ها می‌خواهند حوزه نفوذ سنتی خود را در جهان عرب حفظ کنند تا بر اعتبار و جایگاه بین‌المللی آن‌ها افزوده شود. از دست دادن اسد، به عنوان متحدی قدیمی، سوریه را در دامان غرب خواهد برد و این برای روس‌ها مطلوب نیست.
اهمیت دوم سوریه برای روسیه، نگرانی از گسترش افراطی‌گری و تروریسم تکفیری است. در این‌رابطه رحمت طهمورثی، کارشناس روابط بین‌الملل در ایرنا می‌نویسد: «مجاورت با کشورهای خاورمیانه باعث شده که بسیاری خاورمیانه را نقطه آسیب‌پذیر منافع روسیه قلمداد کنند. مسکو از روی کار آمدن یک دولت افراطی در سوریه نگران است و به دلایل مختلف آن را تهدیدی علیه ثبات مناطق مسلمان‌نشین خود می‌داند. برخی مناطق روسیه از جمله چچن و داغستان مناطقی هستند که سلفی‌ها در آن جای پایی برای خود جست‌وجو می‌کنند».
سومین انگیزه روس‌ها برای حضور در سوریه و حفظ اسد، پایگاه دریایی طرطوس است. این پایگاه که در مجاورت ساحل دریای مدیترانه و در نزدیکی مرز سوریه با لبنان واقع شده است پایگاهی استراتژیک برای روس‌ها قلمداد می‌شود. طهمورثی در اینباره می‌نویسد: «روسیه پایگاه نظامی طرطوس را جزء مهمی از قابلیت‌های نظامی‌اش می‌داند. پایگاه طرطوس، نقطه دریافت تسلیحات روسی است و قادر به اتصال زیردریایی‌های هسته‌ای است و از لحاظ موقعیت راهبردی برای روسیه، دارای اهمیت است».
ثبات در سوریه؛ خواست استراتژیک روس‌ها
از سال 2015 که روس‌ها در جنگ روسیه وارد شدند و میدان بازی را تغییر دادند تا حالا که حرف از خواسته‌شان از ایران برای برچیدن برخی‌ها پایگاه‌ها مطرح شده است، سیاست روسیه در سوریه و ارتباطش با اسرائیل سه دوره داشته است. دوره اول، دوره‌ای است که روس‌ها با اسرئیلی‌ها بر سر کاهش نفوذ ایران اشتراک منافع داشتند. اسرائیلی‌ها نمی‌خواستند ایران و نیروهای تحت حمایتش در سوریه قدرت بگیرند و روس‌ها هم نه آشکارا که در نهان خواسته‌شان همین بود. آن‌ها نیز نمی‌خواستند ایران در سوریه قدرت فائقه قلمداد شود. از همین‌رو بود که با وجود سیستم دفاعی موشکی پیشرفته‌ای چون اس 300، کمتر هفته‌ای بود که خبری از حملات هوایی اسرائیلی‌ها علیه مواضع ایران یا نیروهای تحت حمایتش در سوریه منتشر نشود. روزنامه وال‌استریت به‌نقل از منابع نظامی اسرائیل گزارش کرده است که این رژیم از سال ۲۰۱۷ تاکنون حدود ۴۰۰ بار به سوریه حمله کرده و در تمام این حملات، اس ۳۰۰ روسیه هیچ واکنشی نداشته است.
چندی پیش یک شرکت اطلاعاتی ماهواره‌ای اسرائیل در گزارشی عنوان کرد که روسیه سامانه دفاع هوایی اس۳۰۰ خود را در بحبوحه جنگ در اوکراین از سوریه خارج کرده است. مطابق با برخی ارزیابی‌ها، دفاع هوایی روسیه بر اثر جنگ در اوکراین آسیب دیده است
اما این ماه‌عسل روس‌ها و اسرائیلی‌ها در سوریه، با شروع جنگ اکراین به اتمام رسید. اسرائیل به پیروی از آمریکا و متحدان غربی خود منتقد جنگ روسیه در اکراین شد. این اتفاق چندان به مذاق روس‌ها خوش نیامد. از جمله اینکه در فروردین امسال، وقتی اسرائیل حمله‌ای به سوریه تدارک دید، روسیه در اقدامی بی‌سابقه، جزئیات این حمله را رسانه‌ای کرد تا ناخشنودی‌اش را از مواضع اسرائیل در خصوص جنگ اکراین ابراز کند.
البته این شکرآب شدن رابطه واقعیت‌های میدانی هم یافت. از جمله اینکه در ماه مه، نیروهای روسی در پایان حمله نیروی هوایی رژیم صهیونیستی به اهدافی در منطقه مصیاف، به هواپیماهای اسرائیلی با استفاده از سامانه اس300 شلیک کردند. این رویداد، اولین مورد استفاده از اس-۳۰۰ها علیه نیروی هوایی رژیم صهیونیستی در سوریه بود.
اما این تقابل روسیه و اسرائیل در زمین سوریه، گویا زودتر از آنچه تصور می‌شد به اتمام رسیده است. علتش هم البته فرسایشی شدن جنگ روسیه در اکراین است. جنگ اکراین برخلاف تصور اولیه روس‌ها، خیلی طول کشید و همین ماشین جنگی روسیه را خسته و فرسوده کرده است. بنابراین طبیعی است که روس‌ها تنها تمرکز خود را معطوف به اکراین کرده و سعی کنند از درگیری در سایر مناطق برحذر باشند. برچیدن سامانه موشکی اس300 در سوریه در همین چارچوب ارزیابی می‌شود. در واقع در دوره حاضر روس‌ها علاقمندند در زمین سوریه ثبات برقرار شود تا بتوانند تمرکز خود را معطوف به جنگ اکراین کنند. برای همین هم از ایران خواسته‌اند برخی پایگاه‌های نظامی خود را در سوریه برچیند تا زمینه درگیری اسرائیل و ایران فراهم نشود. در حال حاضر، روسیه در حال ترغیب ایران برای خروج از روسیه است تا هم انگیزه اسرائیل را برای حمله به سوریه و بی‌ثبات‌سازی آن از میان بردارد و هم مانع قدرت‌یابی بیشتر ایران در زمین سوریه شود؛ یک تیر و دو نشان.
دیدگاه تان را بنویسید