مقامات از احتمال دور جدید مذاکرات و دست پُر ایران در دانش هسته‌ای می‌گویند؛
چاشنی «بمب» زیر میز مذاکره
محبوبه ولی
«بمب اتم»؛ بلوف یا واقعیت؟ کلیدواژه‌ای که این روزها در میان مقامات و رسانه‌های نزدیک به سپاه پاسداران پُرتکرار شده، همان برگ آسی است که برای روز مبادا و برای آخرین مرحله از گیم نفسگیر برجام کنار گذاشته شده بود یا با توجه به تأکید بر صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران، صرفا بلوفی است برای تحت فشار گذاشتن غرب؟
«بمب‌های اتمی خفته ایران کی از خواب برمی‌خیزند؟»؛ این تیتری است که قدس‌آنلاین، رسانه نزدیک به سپاه پاسداران سه روز پیش برای انتشار یک ویدئو درباره قدرت ایران در زمینه ساخت سلاح اتمی منتشر کرد؛ ویدئویی که می‌توان آن را در راستای اظهارات اخیر کمال خرازی، مشاور رهبر انقلاب تحلیل کرد.
سه ماه پیش آنتونی بلینکن و دیگر مقامات کاخ سفید با نگرانی اعلام کردند که «ایران تنها چند هفته با ساخت ضرادخانه هسته‌ای و بمب اتم فاصله دارد»، ایران اما حالا اعلام می‌کند که میان آن و بمب اتم هیچ فاصله‌ای نیست
او با بیان اینکه ظرف چند روز غنی‌سازی را از 20 درصد به 60 درصد رساندیم و به راحتی می‌توانیم آن را به 90 درصد برسانیم، به شبکه الجزیره گفت: «بر کسی پوشیده نیست که توانایی فنی ساخت بمب هسته‌ای را داریم.» اظهارات او با واکنش‌های بسیاری در داخل و خارج مواجه شد؛ پس از آن اما رسانه‌های وابسته به سپاه، آنچه خرازی گفته بود را با صراحت بیشتری شرح و بسط دادند. در ویدئویی که قدس آنلاین منتشر کرد آمده است: «شروع غنی‌سازی اورانیوم در تاسیسات سری در اعماق فوردو، ایران را در یک قدمی گریز هسته‌ای و ورود به جمع دارندگان تسلیحات اتمی قرار داده است.»
ویدئوی مذکور ادامه می‌دهد: «در صورت هرگونه حماقت آمریکا یا رژیم صهیونیستی، جمهوری اسلامی ایران در کوتاه‌ترین زمان ممکن ساخت بمب‌های اتمی را آغاز خواهد کرد.» این جمله البته در تعارض کامل با حرمت تولید و استفاده سلاح اتمی است که همواره از سوی ایران بر آن تاکید شده است.
فیلم منتشر شده اینگونه خاتمه می‌یابد: «موضوعی دیگر که موجب شده آمریکا در مواضع خود در برابر ایران به شدت محتاط باشد، موشک‌های قاره‌پیمای ایران است که با کمک برنامه فضایی این تکنولوژی به دست آمده و این قابلیت را به ایران می‌دهد که در صورت اقدام خصمانه آمریکا، نیویورک را به ویرانه‌ای جهنمی تبدیل کند!»
باز هم مذاکره؛ ملال‌آور و کسالت‌بار
سه ماه پیش آنتونی بلینکن و دیگر مقامات کاخ سفید با نگرانی اعلام کردند که «ایران تنها چند هفته با ساخت ضرادخانه هسته‌ای و بمب اتم فاصله دارد»، ایران اما حالا اعلام می‌کند که میان آن و بمب اتم هیچ فاصله‌ای نیست.
به هر حال ایران چه بتواند بمب اتم بسازد و چه نتواند، به نظر می‌رسد قصد دارد در حالی پای میز مذاکره احتمالی بعدی حاضر شود که دستش را با ادعای ساخت بمب اتم پُر کرده است
تاکید بر توانایی ایران برای ساخت بمب اتم به کرات در حال تکرار است. محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران نیز دیروز در امتداد همان اظهارات خرازی، به فارس گفته است که «ایران توانایی ساخت سلاح هسته‌ای را دارد.»
تکرار کلیدواژه «بمب اتم» در شرایطی صورت می‌گیرد که زمزمه‌های دور دیگری از مذاکرات نیز بلند شده است. یک نماینده مجلس دو روز پیش به نقل از علی باقری‌کنی خبر داد که دور جدید مذاکرات در وین در پیش است.
باقری کنی در توئیتی تلویحا این خبر را تایید کرد و ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه نیز دیروز در نشست خبری خود اظهار کرد: «بعد از تبادل پیام‌ها در هفته‌های اخیر که رخ داد و بررسی‌ها روی متون پیشنهادی انجام شد، این احتمال وجود دارد در آینده نزدیک بتوانیم در خصوص تعیین زمان مذاکرات احیای برجام به نتیجه‌ای برسیم و احتمالاً شاهد دور جدیدی از مذاکرات باشیم.»
برای افکار عمومی و حتی سیاسیون، این مذاکرات بس ملال‌آور و کسالت‌بار شده است؛ مذاکراتی بی‌حاصل با یک سیکل تکراری از رد و بدل مُشتی حرف و سخن کهنه میان ایران و 1+4، بعد رساندنش به آمریکایی‌ها در آن سوی خیابان، بعد رساندن پیام باز هم تکراری آمریکایی‌ها به ایران و 1+4؛ در نهایت بازگشت مذاکره‌کنندگان به پایتخت‌هایشان برای مشورت (البته گاهی هم به پایتخت کشور دوست و برادر روسیه!) و باز طی همین روال در مذاکره بعدی، به نحوی که دستمایه طنز و طعنه شده است.
تلاش برای زنده کردن مرده با «بمب اتم»
در میان طنز و طعنه‌ها بابت تکرار دوباره این شکل از مذاکرات، مقامات ایرانی از تفاوت دور بعدی مذاکرات با نمونه‌های قبلی آن سخن می‌گویند. احمد راستیه، نماینده مجلس دیروز در مصاحبه‌ای گفته است: «دست تیم مذاکره‌کننده کشورمان الان پُر است و در حال حاضر فعالیت‌های هسته‌ای ما در نقطه مطلوبی قرار دارد.»
ماجرای بمب اتم چه واقعیت باشد و چه بلوف، در صورتی که نتواند بر مذاکرات برجامی تاثیر مثبت بگذارد، قطعا آسیب‌زا خواهد بود و فشارها را بر ایران افزایش خواهد داد
این دست پُر آیا همان کلیدواژه «بمب» است؟ کلیدواژه‌ای که از برخی رسانه‌ها تا بالاترین مقام هسته‌ای کشور آن را استفاده می‌کنند. اسلامی دیروز علاوه بر اینکه از توانایی ایران برای ساخت بمب اتم حرف زده، این را اضافه کرده که «طرف مقابل اگر اراده‌ای برای بازگشت به برجام ندارد، وقت طرفین را نگیرد.» این اظهارات را می‌توان نوعی اتمام حجت تلقی کرد یا شاید هم تلاش برای به جریان انداختن دوباره مذاکرات. ابتدای هفته المانیتور به نقل از رابرت مالی نوشت که ایرانی‌ها متن پیشنهادی بورل را نخواهند پذیرفت و از نظر او (مالی) برجام دیگر مرده است.
المانیتور در عین حال اما از قول یک دیپلمات اسرائیلی هم نوشت: «برجام مانند گربه‌ای است که ۹ جان دارد. در حال حاضر، جان نهمش هم از دست رفته، اما به زودی خواهیم دید که این گربه زندگی ابدی دارد یا نه. هیچ چیزی نمرده؛ هر دو طرف منافع آشکاری در دستیابی به توافق دارند.»
آیا طرح این موضوع که ایران هیچ فاصله‌ای با بمب اتم ندارد و تهدید به تبدیل کردن نیویورک به «ویرانه‌ای جهنمی» همان «جان نهم» برجام است؟ یا اینکه تمام اینها بلوفی بیش نیست که ایران دارد با آن قمار می‌کند؟
به هر حال ایران چه بتواند بمب اتم بسازد و چه نتواند، به نظر می‌رسد قصد دارد در حالی پای میز مذاکره احتمالی بعدی حاضر شود که دستش را با ادعای ساخت بمب اتم پُر کرده است. برخی آن را یک بلوف ایران برای تحت فشار گذاشتن غرب می‌دانند و برخی دیگر واقعیتی درباره پیشرفت هسته‌ای ایران.
در میان تحلیل‌ها اما نکته مهم‌تری که به آن اشاره می‌شود این است که ماجرای بمب اتم چه واقعیت باشد و چه بلوف، در صورتی که نتواند بر مذاکرات برجامی تاثیر مثبت بگذارد، قطعا آسیب‌های خودش را خواهد داشت؛ فشارها بر ایران را افزایش خواهد داد، عرصه را برای جولان بیش از پیش اسرائیل باز خواهد کرد و چه بسا پرونده ایران را بار دیگر تا آستانه شورای امنیت بکشاند.
تا اینجای کار رفت و آمدهای علی باقری‌کنی و هیأت همراهش بیش از هر چیز یادآور مذاکرات چندساله اما نافرجام سعید جلیلی در دهه هشتاد است. حال باید منتظر ماند و دید رویکرد جدید مبتنی بر ساخت قریب‌الوقوع بمب اتم گره‌های برجام را بیشتر خواهد کرد یا اینکه چاره‌ساز خواهد شد که البته احتمال دوم بعید به نظر می‌رسد!
دیدگاه تان را بنویسید