ایران در تاجیکستان کارخانه پهپاد افتتاح کرد
پرواز آشتی‌جویانه ابابیل در آسمان دوشنبه
طهمورث حسینی
«ابابیل ایران در خاک تاجیکستان ساخته می‌شود.» شاید بعد از پنج سال روابط تیره تهران با همسایه هم‌زبان خود و اتهام دوشنبه به ایران برای حمایت از کودتای نافرجام تاجیکستان؛ این خبر کمی عجیب باشد.
با این حال اینطور که خبرگزاری ایلنا نوشته است، در راستای تقویت و توسعه همکاری‌های مشترک دفاعی و نظامی بین دو کشور، کارخانه تولید پهپاد ابابیل ۲ با همت و تلاش متخصصان صنایع دفاعی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران با حضور سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و شیرعلی میرزا، وزیر دفاع و جمعی از فرماندهان عالی‌رتبه کشور تاجیکستان در دوشنبه پایتخت این کشور افتتاح شد.
باقری در این آیین با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی ایران با تلاش متخصصان و دانشمندان متعهد خود و با استفاده از ظرفیت‌های داخلی توانسته در تمام ابعاد نظامی و دفاعی به ویژه هواپیماهای بدون سرنشین رشد قابل توجهی داشته باشد، گفت: امروز در جایگاهی هستیم که می‌توانیم علاوه بر رفع نیازهای داخلی به کشورهای هم‌پیمان و دوست در جهت افزایش امنیت و صلح پایدار، تجهیزات نظامی صادر کنیم.
رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، افتتاح تولید کارخانه ابابیل ۲ در تاجیکستان را نقطه عطفی در همکاری‌های نظامی بین دو کشور دانسته و گفته که در آینده شاهد افزایش همکاری‌ها و تعاملات بیشتر از تمام سطوح دفاعی نظامی بین دو کشور ایران و تاجیکستان خواهیم بود.
سرلشکر باقری در پایان کلید نمادین افتتاح کارخانه و گواهینامه پایان دوره آموزشی را به فرمانده و کارکنان نیروی هوایی تاجیکستان اهدا کرده است.
بابک زنجانی عامل اختلاف دو همسایه
حسن روحانی برای بار دوم در سال 1396 به ریاست جمهوری برگزیده شد. در مراسم تحلیف آن سال هیات‌های بلندپایه‌ای از 92 کشور جهان حاضر شدند اما خبری از امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان بین آنها نبود.
روزنامه روسی پراودا در گزارشی مبسوط به ارزیابی اختلافات میان دو کشور ایران و تاجیکستان پرداخت و نوشت که این امر با سردی روابط تهران و دوشنبه از سال 2013 به بعد ارتباط دارد. وزیر انرژی و منابع آبی تاجیکستان که به دستور رئیس‌جمهور رحمان در مراسم شرکت می‌کرد با همکاران ایرانی در مورد خارج کردن روابط دوجانبه از بحران مذاکره کرد.
آخرین بار رؤسای جمهور دو کشور در سپتامبر 2014 ملاقات داشتند، ولی این دیدار با حادثه ناگوار رخ داده در دسامبر 2013 تیره شده بود. آن وقت بابک زنجانی تاجر ایرانی به اتهام فساد اقتصادی در روابط با دولت تاجیکستان در ایران بازداشت و به اعدام محکوم شد. در سال 2015 روابط دو کشور در نتیجه امر دیگری تیره‌تر شد: رئیس‌جمهور امامعلی رحمان فعالیت حزب رستاخیز اسلامی را ممنوع کرد.
کنفرانس وحدت اسلامی و اختلاف با تاجیک‌ها
از سال 2013 و پس از آن که دوره سفارت شعردوست (سفیر سابق ایران) و حاتم‌اف (سفیر تاجیکستان) به اتمام رسید، هر دو کشور برای مدت حدوداً یک سال سفیری معرفی نکردند و از همان زمان بود که زمزمه‌هایی در مورد سردی روابط دو کشور مطرح شد، اما سرانجام در سال 2014 تهران و دوشنبه سفرای خود را تعیین کردند.
با این حال پس از گذشت حدوداً یک سال و بعد از «کودتای» ادعایی (دولت تاجیکستان) در مورد حاج‌حلیم نظرزاده، وضعیت تغییر کرد. سه ماه پس از وقایع سپتامبر 2015 (ممنوعیت فعالیت حزب نهضت اسلامی)، محی‌الدین کبیری، رهبر حزب نهضت اسلامی تاجیکستان بنا بر روال سال‌های گذشته در کنفرانس وحدت اسلامی در تهران شرکت کرد، اما طرف تاجیکستان با اظهار ناراحتی شدید از این موضوع، یادداشت اعتراضی خود را به سفیر ایران در دوشنبه تسلیم کرد.
پس از این وقایع، کم کم نهادهای فرهنگی ایران در تاجیکستان یکی پس از دیگری بسته شدند. در ابتدا، کمیته امداد امام خمینی و پس از آن رایزنی فرهنگی و دفاتر اقتصادی جمهوری اسلامی ایران به بهانه‌های مختلف تعطیل شدند.تاجیک‌ها باور داشتند که مقامات ایرانی برای زخم زدن به دوشنبه از رهبر حزب ممنوع شده دعوت کردند در همایش «وحدت اسلامی» در ایران شرکت کند. سپس بحران سیاسی بر امور تجاری اثر گذاشت و شرکت‌های ایرانی فعال در تاجیکستان یکی بعد از دیگری تعطیل شدند. در آوریل 2017 محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، حین دیدار از کشورهای آسیای مرکزی بطور نمایشی از دیدار تاجیکستان طفره رفت.
ایران در سال‌های اخیر حتی در گفتار هم بیشترین ملاحظه را برای روس‌ها داشته و کمتر حرفی زده که سیاستمداران آن رنجیده خاطر شوند چه برسد به پیمان‌های نظامی. بنابراین باید نقش روسیه و موافقت این کشور با گسترش همکاری ایران با دوشنبه را قطعی قلمداد کرد
نگاه دوشنبه به دولت جدید ایران
نگاه دولت ابراهیم رئیسی به آسیای میانه با نگاه دولت قبل تفاوت اساسی دارد. البته تاجیک‌ها هم شرایط ایران را به خوبی رصد می‌کنند و باور دارند که دولت حسن روحانی تمرکز بیشتری برای بهبود رابطه با آمریکا و غرب گذاشته اما پیروز انتخابات سیزدهم هرکسی می‌بود، با توجه به شرایط پرونده هسته‌ای ایران، ناچار به تعامل بیشتر با همسایگان می‌شد.
«رشید غنی عبدالله»، از کارشناسان سیاسی تاجیکستان در «آسیا پلوس» یکی از رسانه‌های پرمخاطب این کشور پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران نوشت: «در سال 2005 نه در داخل ایران و نه در خارج از آن هیچ کس نسبت به پیروزی «علی اکبر هاشمی رفسنجانی» در دور دوم انتخابات تردیدی نداشت. به ویژه اینکه وی در دور اول بالاترین میزان آرا را با خود داشت. اما اتفاقی افتاد که هیچ کسی منتظرش نبود و رفسنجانی شکست خورد.دقیقاً در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران همانند سایر دوره‌های دیگر نیز همان اتفاق رخ داد. یعنی همه نامزدها مورد توجه رهبر ایران بودند. به این معنا که همه آنها از شانس موفقیت برخوردار بودند. حتی اگر بانکدار حرفه‌ای «عبدالناصر همتی» نیز پیروز می‌شد، همانند ابراهیم رئیسی می‌بایست هم برای مذاکرات و هم برای رویارویی با آمریکا و هم پیمانانش آمادگی می‌داشت. زیرا در حال حاضر این مهم ترین هدف سیاست خارجی ایران دانسته می‌شود.»
رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، افتتاح تولید کارخانه ابابیل ۲ در تاجیکستان را نقطه عطفی در همکاری‌های نظامی بین دو کشور دانسته و گفته است که در آینده شاهد افزایش همکاری‌ها و تعاملات بیشتر از تمام سطوح دفاعی نظامی بین ایران و تاجیکستان خواهیم بود
این کارشناس در ادامه نوشت: «امروز هنگامی که روند انتقال قدرت از رئیس‌جمهور سابق به رئیس‌جمهور منتخب ایران شروع شده است، می‌توان گفت از همان ابتدای ریاست «حسن روحانی» روابط ایران و تاجیکستان به خوبی پیش نرفت. البته دلایل عینی هم وجود داشت. یکی از آن و احتمالاً مهمترین آن به طور کامل مشغول شدن دولت دوازدهم به حل برنامه هسته‌ای با آمریکا و کشورهای اروپایی بود. هر آنچه که ارتباط مستقیمی با حل این مسئله نداشت، برای تیم حسن روحانی از اولویت برخوردار نبود.»
بدون تردید یکی از استراتژی‌های دولت جدید همسو با سایر بخش‌های حاکمیت گسترش نفوذ و تعامل با کشورهای آسیا میانه خواهد بود. جایی که با نگاه به شرق و همسویی با روسیه نیز بیشترین قرابت را دارد.
باز هم پای روسیه در میان است
برخی کارشناسان براین باورند که تاجیکستان به دلیل اختلاف با روسیه بر سر پیوستن به پیمان اقتصادی اوراسیا به دنبال متحد جدیدی است. برخی دیگر مناقشات مرزی تاجیکستان و قرقیزستان را عامل نیاز دوشنبه به تهران و این همکاری نظامی عنوان می‌کنند اما برخی دیگر بر این باورند که همکاری نظامی ایران با کشورهای آسیای میانه بدون هماهنگی با روسیه امکانپذیر نیست. ایران در سال‌های اخیر حتی در گفتار هم بیشترین ملاحظه را برای روس‌ها داشته و کمتر حرفی زده که سیاستمداران آن رنجیده خاطر شوند چه برسد به پیمان‌های نظامی. بنابراین باید نقش روسیه و موافقت این کشور با گسترش همکاری ایران با دوشنبه را قطعی قلمداد کرد.پهپادهای ابابیل در خاک دوشنبه، علاوه بر ایران و تاجیکستان شاید روزی به کار روسیه هم آمد. به خصوص اینکه روس‌ها از پهپادهای ترکیه در جنگ با اوکراین هرگز دل خوشی ندارند.
دیدگاه تان را بنویسید