گزارش سالانه وزارت خارجه ایالات متحده منتشر شد/ تقابل روایت حقوق بشری ایران و آمریکا

وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا در گزارش سالانه خود بار دیگر به انتقاد تند از وضعیت حقوق بشر در ایران پرداخت. در این گزارش که سه‌شنبه ۱۲ آوریل به وقت واشنگتن منتشر شد، ایالات متحده مدعی شده است حکومت در ایران «جمهوری تئوکراتیک استبدادی است و ایران به اشکال مختلفی از نقض حقوق بشر متهم است.» این گزارش در حالی منتشر شد که این کشور اتهامات مشابهی را علیه افغانستان و روسیه نیز مطرح کرده است. در میان اتهاماتی که در این گزارش علیه ایران مطرح شده است؛ اتهامات سیاسی، قضایی، اتهامات مربوط به وضعیت زندگی و نیز اتهاماتی درباره اقدامات ایران در منطقه دیده می‌شود.

آمریکا ایران را به چه متهم کرده است؟

در فهرست عریض و طویل اتهامات علیه ایران این موارد دیده می‌شود: «قتل‌های غیرقانونی یا خودسرانه»؛ «اعدام افراد برای جرایمی که جنایات جدی محسوب نمی‌شود» یا «جنایاتی که مجرمان نوجوان مرتکب شده‌اند»؛ «محاکمه‌های ناعادلانه»؛ «ناپدیدشدن‌های اجباری»؛ «شکنجه»؛ «رفتارهای ظالمانه و غیرانسانی یا تحقیرآمیز»؛ «بازداشت‌های خودسرانه»؛ «ایجاد شرایط طاقت‌فرسا در زندان‌ها برای زندانیان سیاسی»؛ «اقدامات تلافی‌جویانه با انگیزه‌های سیاسی»؛ «آدم‌ربایی در خاک دیگر کشورها»؛ «عدم استقلال قوه قضائیه»؛ «بی‌عدالتی‌ها در دادگاه‌های انقلاب»؛ «دخالت‌های غیرقانونی در حریم خصوصی افراد»؛ «مجازات اعضای خانواده برای جرایمی که گفته می‌شود توسط یکی از اعضا انجام شده»؛ «حمایت نظامی از گروه‌های تروریستی در سرتاسر منطقه» که گروه‌هایی مثل گروه‌های نزدیک به ایران در عراق و یمن از جمله مثال‌های آن ادعا شده‌اند؛ «محدودیت‌های شدید برای آزادی بیان و رسانه‌ها و جرم‌انگاری و تهمت علیه آنها»؛ «محدودیت‌های جدی در آزادی اینترنت»؛ «محدودیت در آزادی برگزاری اجتماعات مسالمت‌آمیز»؛ «محدودیت شدید در اصل آزادی مذاهب»؛ «ناتوانی شهروندان در تغییر مسالمت‌آمیز حکومت خود از طریق انتخابات آزاد و عادلانه»؛ «گرفتن اعترافات اجباری زیر شکنجه»؛ «اجرای مجازات‌های ظالمانه همچون کورکردن و قطع عضو و سنگسار»؛ «وضع محدودیت‌های جدی برای مشارکت سیاسی»؛ «فساد گستردۀ دولتی»؛ «خشونت گسترده علیه زنان»؛ «قاچاق انسان»؛ «خشونت علیه اقلیت‌های قومی»؛ «خشونت علیه دگرباشان جنسی»؛ «وضع محدودیت در فعالیت آزادانۀ تشکل‌های کارگری» و «رایج بودن بدترین اشکال کار کودکان».

 این گزارش همچنین مدعی می‌شود که دولت در طول سال ۲۰۲۱ «اقدامات کمی برای شناسایی، تحقیق، تعقیب و مجازات مقاماتی که مرتکب نقض حقوق بشر یا فساد شده‌اند، انجام داده و «مصونیت از مجازات» در تمام سطوح حکومت و به‌ویژه برای نیروهای امنیتی به‌طور گسترده دیده می‌شود». آمارهای ادعایی از تعداد اعدام‌ها در طول این سال در ایران، جرایمی که حکم اعدام بابت آن‌ها صادر شده است، آمارهای ادعایی اجرای مجازات شلاق و صدور حکم قطع عضو و نیز برخورد با معترضان در طول این سال از جمله بندهای دیگر این گزارش هستند. گزارش وزارت خارجه در مجموع مدعی می‌شود که «ارزش‌های دمکراتیک» در ایران دچار «عقب‌نشینی اجباری» شده‌اند و «اقتدارگرایی» نفوذ گسترده داشته است.

 داستان گزارش سالانه

ادعاهای آمریکا علیه ایران البته ذیل گزارش سالانه‌ای منتشر می‌شود که امسال برای چهل‌وششمین بار پیاپی منتشر شده است و در آن به ادعای این نهاد، وضعیت حقوق بشر و دمکراسی در کشورهای مختلف جهان بررسی و ارائه می‌شود. در گزارش امسال چنان که ذکر شد، برجسته‌ترین انتقادات علیه ایران، افغانستان و روسیه منتشر شده‌اند.روسیه بابت تجاوز و جنایت‌های نیروهای این کشور در اوکراین که این جنایات،‌ در اخبار و گزارش‌های کشورها و نهادهای دیگر نیز هدف انتقادات بوده است. از طرف دیگر، افغانستان نیز در طول سال ۲۰۲۱ از کنترل دولت قانونی مستقر خارج شد و با خروج نیروهای ایالات متحده از آمریکا و حمله نیروهای گروه تروریستی طالبان پس از 20 سال دوباره تحت حکومت این گروه قرار گرفت، گروهی که به کشتارها با انگیزه‌های قومی و مذهبی و زیر پا گذاشتن حقوق مردم افغانستان، از حق حیات تا حق شهروندی در ابعاد مختلف شهره است. این گزارش با اشاره به این روندها هشداری درباره وضعیت روبه‌بحران دمکراسی در جهان منتشر کرده است. این هشدار البته چندی پیش در اواخر سال ۲۰۲۱ از سوی «مؤسسه بین‌المللی دمکراسی و کمک به انتخابات» نیز مطرح شده بود، اما نکته قابل توجه در این گزارش این بود که برای اولین بار، از ایالات متحده به عنوان کشوری که دمکراسی در آن روبه‌افول است نام برده شده بود. از سوی دیگر قابل توجه است که همزمان با انتشار این گزارش، عفو بین‌الملل نیز در موضع‌گیری جداگانه‌ای ایران را متهم کرد که عمدا زندانیان بیمار را از مراقبت‌های حیاتی محروم می‌کند.

گزارش ایران از «پیشرفت حقوق بشر»

تا لحظه تنظیم این نوشته، هنوز مقامات ایران از جمله مقامات وزارت خارجه و قوه قضاییه واکنشی به ادعاهای آمریکا نشان نداده‌اند، هر چند سابقه ماجرا می‌گوید حداکثر در یکی دو روز آینده، سخنگوی وزارت خارجه یا رئیس ستاد حقوق بشر قوه قضاییه درباره اتهامات مطرح‌شده از سوی آمریکا موضع‌گیری خواهند کرد، اما نکته قابل‌توجه در این زمینه این است که اوایل همین هفته، ستاد حقوق بشر ایران «گزارش میان دوره‌ای پیشرفت حقوق بشر در ایران در پرتو توصیه‌های یو‌پی‌آر دور سوم» را به سازمان ملل ارسال کرده بود. یو‌پی‌آر، یا «بررسی دوره‌ای جهانی» فرآیندی تحت نظر شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد است که به روایت وب‌سایت این شورا، وضعیت حقوق بشر همه اعضای سازمان ملل را به طور دوره‌ای بررسی می‌کند و به اعضا فرصت می‌دهد، اقدامات خود برای بهبود وضعیت حقوق بشر را اعلام کنند.

گزارش ایران این بار توسط کاظم غریب‌آبادی، دبیر ستاد حقوق بشر نوشته شده است که پیش از این، نماینده دائم ایران در سازمان‌های بین‌المللی در وین بود. در این گزارش مفصل که اقدامات در سال ۱۳۹۹ و شش ماهه اول سال ۱۴۰۰ مرور شده‌اند، نمونه‌های متعددی از اقدامات برای ارتقای حقوق بشر فهرست شده‌اند که در میان آن‌ها تنظیم اسناد امنیت قضایی و تحول قضایی، بررسی طرح صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در مجلس، قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، بررسی لایحه تشکیل سازمان مهاجران اتباع خارجی، مکاتبات متعدد با گزارشگر ویژه ایران که البته در این گزارش به رویکرد سیاسی متهم شده است، حمایت از افراد ناتوان و خانواده‌های دارای معلول، افزایش تعداد و گستره فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکل‌های صنفی در حوزه‌های مختلف از جمله حوزه‌های کودکان و محیط زیست و طرح‌ها و اقدامات مختلف رفاهی و حمایتی از جمله قانون جهش تولید مسکن به چشم می‌خورد.

در حوزه اقلیت‌های مذهبی و قومی، فعالیت عبادتگاه‌ها و حقوقی از جمله حق رأی، تشکیل انجمن و نهاد، آموزش، فعالیت‌های فرهنگی و هنری، عضویت در مجلس و احزاب سیاسی، فعالیت در سازمان‌های مردم‌نهاد مربوط، تجمع مسالمت‌آمیز، اشتغال و فعالیت تولیدی و تجاری و اخذ مسئولیت‌های مختلف از جمله نمونه‌های ذکرشده در این گزارش هستند. این گزارش از سوی دیگر، بندی جداگانه را با عنوان «اقدامات قهری یک‌جانبه» به بررسی اقدامات ایالات متحده علیه ایران اختصاص داده است که طبق این گزارش حقوق مردم ایران را نقض کرده‌اند. تحریم نفت‌کش‌های ایران، تحریم دارو و تجهیزات پزشکی و ممانعت از استفاده ایران از وام بانک جهانی حتی در دوره شیوع کرونا از جمله این اقدامات است که به نوشته این گزارش، به تبعاتی از جمله مرگ یا آزار بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن به دلیل عدم دسترسی به امکاناتی از جمله دارو، نقض حق دسترسی به غذا، نقض حقوق کودکان، زنان و مهاجران، محرومیت پزشکان از دسترسی به اطلاعات علمی و محرومیت ایرانیان از حق تحصیل در دانشگاه‌ها جهان منجر شده است.

سوتیتر(۱): ادعاهای آمریکا علیه ایران ذیل گزارش سالانه‌ای منتشر می‌شود که امسال برای چهل‌وششمین بار پیاپی منتشر شده است و در آن به ادعای این نهاد، وضعیت حقوق بشر و دمکراسی در کشورهای مختلف جهان بررسی و ارائه می‌شود

سوتیتر(۲):ایران بارها آمریکا را به تحریم نفت‌کش‌ها، تحریم دارو و تجهیزات پزشکی و ممانعت از استفاده ایران از وام بانک جهانی حتی در دوره شیوع کرونا متهم کرده و مرگ یا آزار بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن به دلیل عدم دسترسی به امکاناتی از جمله دارو را ازجمله تبعات این تحریم‌ها دانسته است