لحن عربستان در قبال ایران تندتر شده است
بلاتکلیفی دیپلماتیک و جهت‌گیری‌های متباین ریاض
طهمورث حسینی
سنگی را که شش سال پیش عده‌ای با حمله به سفارت عربستان در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد به چاه روابط دیپلماتیک دو کشور انداختند، هنوز هم با تلاش‌های دیپلماتیک بیرون نیامده است.
در حالی که در ماه‌های گذشته تلاش برای عادی‌سازی روابط دو کشور آغاز شده اما بی‌نتیجه بودن آن تغییر لحن مقامات عربستانی را در قبال ایران در پی داشته است تا جایی‌که نماینده دائم عربستان در سازمان‌های بین‌المللی علیه برنامه هسته‌ای ایران سخن گفت.
عبدالله بن خالد بن سلطان بن عبدالعزیز، سفیر عربستان در اتریش و نماینده دائم این کشور نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین گفت که کشورش نگران «سیاست‌های ایران در نتیجه نبود گزارش‌ها و اطلاعات در خصوص امنیت نیروگاه هسته‌ای بوشهر است» و تاکید کرد که «ایران تنها کشوری است که نیروگاه هسته‌ای فعال دارد و تاکنون وارد توافق امنیت هسته‌ای نشده است».
سلطان بن عبدالعزیز گزارش اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را محور انتقادات خود به ایران قرار داد و گفت که ایران با گسترش فعالیت‌های هسته‌ای خود به نقض برجام ادامه می‌دهد و پایبندی به پروتکل‌های الحاقی را متوقف کرده است.نماینده سعودی در سازمان‌های بین‌المللی البته همان لحن طرف‌های اروپایی و آمریکا در برجام را در خصوص مذاکرات هسته‌ای ایران به کار برده و کشورمان را به تعلل و اتخاذ سیاست‌های گمرا‌ه‌کننده در توافق کنونی متهم و بر اهمیت وجود توافق فراگیرتر، قوی‌تر و طولانی‌تر تاکید کرده است.
پیش از این اظهارات نیز شاهد واکنش منفی کمیته چهارجانبه عربی به ریاست عربستان و با حضور امارات عربی، مصر و بحرین علیه ایران بودیم.
کشورهای یادشده در بیانیه پایانی خود پس از این نشست، بار دیگر ایران را به مداخله در امور کشورهای عربی متهم کردند و مدعی حمایت ایران از «گروه‌های تروریستی» شدند. کمیته چهارجانبه عربی مشخصا مدعی حمایت ایران از انصارالله یمن و در اختیار قرار دادن موشک‌های بالستیک به این گروه شد.
تحرکات و تعامل اسرائیل با کشورهای عربی در حالی رقم می‌خورد که عربستان کلیدی‌ترین کشور منطقه در کنار ایران است و چنین تصمیماتی در سطح تعامل اسرائیل با سایر کشورهای عربی بدون هماهنگی با آن کشور هرگز اتفاق نخواهد افتاد
سختی‌های بند زدن چینی ترک خورده
اتفاقات رخ داده در بحرین و متعاقب آن حمله به اماکن دیپلماتیک عربستان در ایران شاید آغاز یک تنش سیاسی گسترده بین دو کشور بود اما بحران‌های این دو کشور تنها به این مساله ختم نمی‌شود. در حال حاضر یمن کانونی‌ترین نقطه اختلافی است. جایی که ایران پشتیبان انصارالله و اعتراضات آنهاست و عربستان از دولت یمن پشتیبانی می‌کند. پشتیبانی که حتی پای ائتلاف سعودی به جنگ را هم باز کرد، اما عایدی برای آنها نداشته است. صباح زنگنه، تحلیلگر مسائل خاورمیانه معتقد است که سطح و نوع توقعات عربستان از مذاکره با ایران دارای اشکال است و می‌گوید عربستان توقع دارد که مشکلش با یمن، به وسیله مذاکره با ایران حل شود، در حالی که مشکل یمن موضوعی است که خود عربستان به وجود آورده است. بنابراین اگر عربستان به اوضاع پیش از دخالت خود برگردد، مشکل یمن نیز حل خواهد شد. اگر عربستان از اعزام نیرو، تهاجم و جنگ با مردم یمن و محاصره فرودگاه‌ها و بنادر این کشور دست بکشد، این مسائل به راحتی قابل حل خواهد بود.
در حالی که در ماه‌های گذشته تلاش برای عادی‌سازی روابط ایران و عربستان آغاز شده اما بی‌نتیجه بودن آن تغییر لحن مقامات این کشور را در قبال ایران در پی داشته است تا جایی‌که نماینده دائم عربستان در سازمان‌های بین‌المللی علیه برنامه هسته‌ای ایران سخن گفت
لحن عربستان در قبال ایران از زمانی تند شد که مذاکرات دو کشور به میانجی‌گری بغداد نتیجه ملموسی تاکنون نداشته است.فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر خارجه عربستان سعودی پیشتر گفته بود که کشور متبوعش در پی برنامه‌ریزی برای دور پنجم مذاکرات مستقیم با ایران علی‌رغم «عدم پیشرفت واقعی» در مذاکرات پیشین است و از تهران خواست که رفتار خود را در منطقه تغییر دهد.او می‌گوید که اگر شاهد پیشرفت‌های اساسی در رابطه با این موارد باشیم، آن وقت ایجاد روابط حسنه نیز ممکن است. اما تاکنون چنین چیزی را ندیده‌ایم.فرحان آل سعود هم توافق ایران را در پازل منطقه‌ای خود تعریف و تاکید کرده که اگر توافق هسته‌ای با ایران از سرگرفته شود، باید آن را «یک نقطه آغاز» برای رفع نگرانی‌های منطقه‌ای تلقی کرد و «نه یک نقطه پایان» و ریاض همچنان علاقه‌مند به گفت‌وگو با ایران است.
با این حال سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران از همان منطقی استفاده می‌کند که تاکنون در مذاکرات وین برای طرف آمریکایی استفاده کرده است: «ایران آمادگی شرکت در دور بعدی مذاکرات با عربستان را در بغداد دارد؛ اما برگزاری تاریخ بعدی مذاکرات ایران و عربستان منوط به ایجاد اراده در این زمینه در ریاض است».برگزار نشدن دور جدید مذاکرات و اختلافات موجود، این روزها واکنش تند عربستان را در شورای حکام و نشست چهارجانبه عربی به همراه داشته است. صباح زنگنه اما با یادآوری سرنوشت صدام معتقد است که این کشورها هر گاه تصور کنند زمینه‌ای برای امتیازگیری آنان فراهم است یا می‌توانند موقعیت خود را بهبود بخشند، به مطرح کردن چنین ادعاهایی دست می‌زنند، غافل از اینکه کسانی مانند صدام حسین که این گونه ادعاها را مطرح می‌کردند، از بین رفته‌اند.زنگنه در خصوص لزوم حل و فصل هر چه سریع‌تر مشکلات ایران با عربستان هم معتقد است که حالت مخاصمه و واگرایی حالتی غیر طبیعی در روابط میان کشورها بوده و به طور طبیعی کشورها، مخصوصا کشورهای همسایه باید با هم رابطه داشته باشند. بنابراین بازگشتن به حالت طبیعی به نفع دو کشور، منطقه و جهان اسلام خواهد بود.
تحرکات اسرائیل و لزوم بهبود روابط ایران و عربستان
اسرائیل در خلأ روابط دیپلماتیک ایران و عربستان فعالیت خود را در منطقه و همسایگان ایران به شدت گسترش داده است. پس از موضوع عادی‌سازی روابط با کشورهای مسلمان و منطقه حالا رسانه‌های اسرائیلی خبر می‌دهند که نخست‌وزیر این کشور در سفر به کشورهای عربی خلیج فارس طرحی مبنی بر ایجاد ائتلافی شبیه به ائتلاف ناتو برای مقابله با ایران را مطرح کرده است.
بر اساس همین گزارش‌ها آویو کوخاوی، رئیس ستاد ارتش اسرائیل نیز به بحرین رفته و موضوع ائتلاف کشورهای خلیج فارس به منظور مقابله با تهدیدات ایران را به صورت جدی پیگیری می‌کند.
گزارش اخیر روزنامه سعودی ایلاف هم نشان می‌دهد که کوخاوی با رئیس ستاد ارتش قطر که از همپیمانان جدی ایران در منطقه است، دیدار کرده و شاید این مساله نیز به زودی علنی شود.
تمام این تحرکات در حالی رقم می‌خورد که عربستان کلیدی‌ترین کشور منطقه در کنار ایران است و چنین تصمیماتی در سطح تعامل اسرائیل با سایر کشورهای عربی بدون هماهنگی با آن کشور هرگز اتفاق نخواهد افتاد.
نتیجه مذاکرات وین هرچند تاثیر بسزایی بر روابط ایران با کشورهای عربی منطقه دارد اما اهمیت فوق‌العاده ثبات و آرامش در منطقه ایجاب می‌کند که دو کشور جدای از کانال وین راه‌هایی برای حل و فصل مشکلات پیشین خود پیدا کنند. قطعا بهبود روابط ایران و عربستان تاثیر بسزایی بر کشورهای منطقه نیز خواهد داشت. همانطور که صباح زنگنه نیز معتقد است: «زمانی که دیگر کشورهای جهان اسلام مشاهده کنند که دو کشور مسلمان روابط حسنه‌ای دارند، آنها هم برای این دو کشور احترام قائل خواهند بود و آنان هم از اینکه دشمنی و اختلاف و واگرایی داشته باشند، پرهیز خواهند کرد. یعنی حسن رابطه میان ایران و عربستان می‌تواند در بین دیگر کشورها الگو شود.»
دیدگاه تان را بنویسید