گذری در تغییر موضع اصولگرایان در موضوع برجام و مذاکرات
توافق نا پاک، توافق پاک
طهمورث حسینی
اینکه سیاستمداران مواضع خود را تغییر دهند نه مساله عجیبی است و نه آخرین بار در عرصه سیاست خواهد بود. مانند بیشتر افرادی که سفارت آمریکا را اشغال کردند و حدود دو دهه بعد با نگاه اصلاح‌طلبی وارد سپهر سیاسی کشور شدند و خودشان رفتار گذشته را به چالش و نقد کشیدند.
اما چرخش‌های کوتاه مدت و معطوف به نتیجه که در آن مصلحت مردم نه قربانی تفکر یا ایدئولوژی؛ بلکه دستمایه رقابت کوتاه مدت سیاسی شود؛ برای افکار عمومی پذیرفتنی نیست.
واکسن و برجام دو نردبان ساخته شده‌ای بود که دولت سیزدهم افتادن آنها به دست حامیانش را در دولت حسن روحانی دید و تصمیم گرفت بدون دغدغه آنها را از روی زمین بردارد و از پله‌هایش بالا برود.
تجربه واکسن واقعیت انکارناپذیری را برای اصولگرایان به دنبال داشت. واکنش مردم نه قدردانی از دولت بود و نه دستاورد شمردن آن. آنها زمزمه‌های افکار عمومی را به خوبی شنیدند که «می‌بخشیم ولی فراموش نمی‌کنیم». با همین تجربه برای احیای برجام و گرفتار نشدن در چرخه مقایسه رفتار گذشته در افکار عمومی به سراغ یک استراتژی رفتند: «تعدد و تکرار روایت‌سازی جدید از برجام.»
روایت‌سازی جدید مخالفان برجام
جدیدترین سخنان الیاس نادران که از ژنرال‌های اصولگرایان است و خودش اذعان دارد که مشهور به مخالفت با برجام بوده، همین استراتژی روایت‌سازی جدید را نشان می‌دهد: «برجام چیزی نبود که کسی با آن مخالفت کند. برجام اراده نظام بود که نوع تعامل‌اش را در بحث هسته‌ای در حد مقدورات خود به جایی برساند. ممکن است من مشهور به مخالفت با برجام شده باشم، اما برجام اراده نظام بود و چیزی نبود که کسی با آن مخالفت کند.»
الیاس نادران در کنار علیرضا زاکانی و مرحوم سردار زارعی در روز تصویب برجام از همه ابزار خود برای به تصویب نرسیدن این توافق در مجلس استفاده کردند و گریه‌های مرحوم سردار زارعی پس از تصویب برجام در مجلس صحنه‌های تاریخی را رقم زد.
فقط طیف رادیکال اصولگرایان نیست که سعی دارد روایت دیگری از برجام را تکرار کند، بلکه سنتی‌ترین جناح اصولگرایی هم به کمک روایت‌سازی برای دولت افتاده است. از الیاس نادران تا بادامچیان همه در تلاش برای کمک به روایت دولت هستند
البته مجلس صحنه‌های ماندگار دیگر و چرخش‌های به یادمانی‌تر هم به خاطر دارد. روزی که مجتبی ذوالنور، آتش را زیر کاغذی گرفت و در جایگاه مجلس فریاد زد که برجام را به آتش کشیدیم و در دولت جدید گفت: «امروز برجام باید احیا شود چرا که ما هرچه داشتیم دادیم و یک چک از آنها گرفتیم. برای تحقق حقوق ملت ایران، این چک باید نقد شود و همه تحریم‌ها کنار رود.»
اصولگرایان تلاش دارند آمریکا را در برابر ایستادگی دولت ضعیف نشان داده و بگویند آنها بیشتر از ایران نیازمند بازگشت به برجام هستند و در برابر دولت انقلابی سر خم کرده‌اند.
فقط طیف رادیکال اصولگرایان نیست که سعی دارد روایت دیگری از برجام را تکرار کند، بلکه سنتی‌ترین جناح اصولگرایی هم به کمک روایت‌سازی برای دولت افتاده است.
دبیرکل حزب موتلفه اسلامی در سخنانی شعارگونه معتقد است که آمریکا باید بداند با ایران مقتدر روبروست: «دولتمردان آمریکا باید بدانند و می‌دانند که دولت سیزدهم، مواضع و تفکراتش با دولت قبلی متفاوت است؛ توهم برد-برد را ندارد و نیازی هم به برجام ندارد و باید ذهنیت‌های قبلی را تغییر دهند و بدانند با ایران مقتدر روبرو هستند و بازیگری سیاسی و توطئه به ضرر خود آنها تمام خواهد شد.»
آیا واقعا ایران نیازی به برجام ندارد؟ «انتظار» و «سرعت» دو کلیدواژه روزهای اخیر دستگاه دیپلماسی کشور بوده است که اصولگرایان چشم بر آن می‌بندند و تعابیر انقلابی از مذاکرات به جامعه منتقل می‌کنند. علاوه بر امیرعبداللهیان و خطیب‌زاده که به عنوان مقام رسمی وزارت امور خارجه انتظار و سرعت را در رسیدن به توافق از طرف اروپایی و آمریکایی می‌خواهند، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس انقلابی نیز از سرعت در توافق حرف زده است.
جلال‌زاده در دیدار با کازوتوشی آیکاوا، سفیر ژاپن در تهران به خروج یکجانبه آمریکا از توافق برجام اشاره و آن را خارج از عرف دیپلماتیک دانسته و گفته ترامپ نشان داد که احترامی برای جامعه جهانی و معاهدات بین‌المللی قائل نبود.
او هم همسو با سیاست جدید دستگاه دیپلماسی درباره توافق سریع حرف می‌زند: «اگر آمریکایی‌ها به تعهدات برجامی خود بازگردند توافق به سرعت حاصل خواهد شد. »
گفتمان اصلاح‌طلبان؛ ترویج مذاکره مستقیم با آمریکا
تکلیف اصلاح‌طلبان با توافق هسته‌ای مشخص است: مذاکره خوب است و باید برجام احیا شود. اما این تمام ماجرا نیست. آنها گفتمان‌سازی مقاومت دولت در مذاکرات و و اجماع ملی بر سر توافق هسته‌ای را به خوبی تشخیص داده‌اند و یک پرده بالاتر می‌نوازند. «نشستن بر سر میز مذاکره با آمریکا».
جریانی که توافق قبلی را وادادگی و تضعیف ایران می‌خواند و به قول علی لاریجانی، رئیس پیشین مجلس برجام را نجس می‌دانست حالا به دنبال طهارت آن و ارائه یک توافق پاک به مردم است. انتشار جزئیات توافق احتمالی گویای همه چیز خواهد بود
احمد زیدآبادی شیوه مذاکره غیرمستقیم با آمریکا را مسخره‌بازی می‌نامد و معتقد است که اصلا دلیل اصلی سفر به وین توافق با آمریکا بوده وگرنه با سایر کشورها هم که می‌توانستیم بدون حضور در وین مذاکره کنیم.
به همین خاطر است که سوال اصلی را شفاف مطرح می‌کند: «ایران و آمریکا باید بنشینند و با هم مسئله را حل کنند. اگر آقایان از آمریکا بی‌نیاز هستند پس برای چه به وین رفته‌اند؟ حال که رفته‌اند و به توافق نیاز دارند لاجرم باید بنشینند و با هم صحبت کنند، اینکه پیغام برود و بیاید و شفاهی یا کتبی باشد چه مسخره‌بازی است که مردم را گرفتار خودشان کرده‌اند؟! از طرفی افرادی که می‌روند مذاکره کنند متوجه می‌شوند که با این وضع یک جای کار مشکل دارد، بعد از مدتی با خود فکر می‌کنند که این چه کاری است ما باید لقمه را هفت دور، دور سرمان بچرخانیم؟ بهتر است رو در رو صحبت کنیم. بالاخره همدیگر را که نمی‌خوریم.»
علی شکوری‌راد، سخنگوی جبهه اصلاحات هم همین پیشنهاد را به مذاکره‌کنندگان می‌دهد. او می‌گوید از پشت پرده مذاکرات خبری نداریم اما نباید فرصت‌سوزی کرد. راهکار او برای از دست ندادن فرصت مذاکره مستقیم با آمریکاست: «نظر ما این است که روند مذاکرات دلگرم کننده نیست اما بدبین هم نیستیم بلکه نظاره‌گر هستیم که هیئت مذاکره‌کننده ایران چگونه مذاکرات را به پیش می‌برد. البته نظر غالب در جمع این است که پروای از مذاکره مستقیم با آمریکا درست نیست زیرا در این بین واسطه ها نقش‌آفرینی می‌کنند و دنبال سهم‌خواهی خود هستند. بنابراین مذاکره غیرمستقیم ناظر به مصالح و منافع ملی ما نیست.»
گفتمان پیروز؛ مساله این است
در میان اصولگرایان برخی واقعا به برجام باور ندارند و تنها به دلیل حمایت از دولت سکوت کرده‌اند. آنها هم که معتقدند احیای برجام به کارآمدی دولت کمک می‌کند، نگران آینده سیاسی خود و جریانشان هستند.
مساله توافق با آمریکا همیشه در سیاست ایران تیغ دولبه بوده است. اصلاح‌طلبان با تشویق دولت به مذاکره مستقیم می‌خواهند اصولگرایی را از گفتمانی که سال‌ها به آن تکیه می‌کرده تهی کنند زیرا گفتمان تهی شده امکان کنش سیاسی زیادی ندارد.
اصولگرایان هم به دنبال روایت‌سازی از مقاومت دولت در برابر آمریکا و اجماع ملی بر سر دستاورد احتمالی دولت هستند.
جریانی که توافق قبلی را وادادگی و تضعیف ایران می‌خواند و به قول علی لاریجانی، رئیس پیشین مجلس برجام را نجس می‌دانست؛ حالا به دنبال طهارت آن و ارائه یک توافق پاک به مردم است. انتشار جزئیات توافق احتمالی گویای همه چیز خواهد بود.
دیدگاه تان را بنویسید