یک گام به سمت اولویت سیاست خارجی دولت رئیسی
چینی‌ها به بندرعباس رسیدند
اعظم ویسمه
هیأت وزیران با گشایش سرکنسولگری جمهوری خلق چین در شهر بندرعباس موافقت کرد .این اتفاق در راستای سیاست دولت ابراهیم رئیسی در جهت ارتقا و گسترش همکاری‌ها با چیناست که به گفته رئیس دولت از اولویت‌های سیاست خارجی دولت سیزدهم است. ابراهیم رئیسی پس از استقرار در پاستور در گفتگوی تلفنی با شی جین پینگ رئیس جمهور چین با بیان اینکه تصمیم جمهوری اسلامی ایران بر توسعه و تحکیم روابط راهبردی با چین است، تاکید کرده بود ارتقای سطح همکاری‌ها و گسترش روابط با چین، اولویت دولت ایران در عرصه سیاست خارجی است.
گسترش رابطه با چین پیش از دولت رئیسی و در اواخر دولت قبل رقم خورد؛ زمانی‌که سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین پس از ماه‌ها بحث و گمانه‌زنی بالاخره درفروردین سال ۱۴۰۰ امضا شد
رئیسی همچنین طرح‌های راهبردی چین مانند طرح بزرگ یک کمربند-یک راه را منطبق بر منافع ایران دانسته و گفته بود اجرای کامل برنامه همکاری‌های جامع ایران و چین باید در دستور کار همه دستگاه‌های دو کشور باشد.
اکنون هیات وزیران روز گذشته به پیشنهاد وزارت امور خارجه و به استناد ماده واحده قانون کنوانسیون وین درباره روابط کنسولی، با صدور مجوز برای گشایش سرکنسولگری جمهوری خلق چین در شهر بندرعباس با رعایت عمل متقابل و سایر قوانین و مقررات مربوط موافقت کرده است. به نظر می رسد دولت همزمان با انجام مذاکرات در وین در حال گسترش روابط با چین و روسیه و نگاه به شرق در مقابل غرب است. از یک سو خبر سفر رئیسی به روسیه هم زمان با مذاکرات هسته‌ای در وین آمده و از سوی دیگر گسترش روابط با چین!
عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای هم گام مهمی بود که در توسعه این روابط برداشته شد و اکنون گسترش سطح حضور دیپلماتیک چین در ایران در راستای تقویت رابطه ادامه یافته است. پیش از این کارشناسان عرصه سیاست خارجی تحلیل داده بودند در صورتی که غرب فرصت توافق با ایران در مساله هسته‌ای را از دست بدهد، باید در انتظار تبعات آن و افزایش نفوذ چین و روسیه به واسطه سازمان همکاری‌های شانگهای و نزدیکتر شدن ایران به این سازمان، در منطقه خاورمیانه باشد.
حضور چینی‌ها در آب‌های خلیج فارس
گسترش رابطه با چین اما پیش از دولت رئیسی و در اواخر دولت قبل رقم خورد زمانی‌که سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین پس از ماه‌ها بحث و گمانه‌زنی بالاخره درفروردین سال ۱۴۰۰ امضا شد. امضای این قرارداد البته با حاشیه‌ها و انتقادات فراوانی روبرو شد. عده‌ای از منتقدان این قرارداد را در تضاد با منافع ملی ایران و آن را با معاهده ترکمنچای مقایسه کردند. در فضای مجازی برخی از کاربران با اشاره به بندهایی از این قرارداد که منتشر شد، از بهره‌برداری از جزایر خلیج‌فارس و حضور نیرو برای حفاظت از انتقال نفت به چین ابراز نگرانی کرده و تمامیت ارضی ایران را در خطر دیدند.
مقامات ایران برخی مفاد قرارداد 25 ساله ایران و چین که از سوی مردم مورد اعتراض قرار گرفته بود را تکذیب کردند و عنوان شد که تفاهم با چین از جنس سند و نقشه راه است نه قرارداد. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران، گفت:تفاهم با چین از جنس سند و نقشه راه است نه قرارداد، عدد و رقم در آن نیست و هیچ چیز کمی‌سازی نشده؛ هیچ طرف سومی ندارد؛ هیچ انحصاری به کسی داده نشده و مدیریت و اداره هیچ جایی یا منطقه‌ای به کسی داده نشده است و چیزی از جمله نفت پیش‌فروش نشده است.اما انتقادات به اینجا محدود نشد. برخی از مخالفان به سابقه همکاری چین با ایران در پروژه‌های عسلویه و آزادراه تهران-شمال اشاره و یادآوری کرده‌اند که چین در زمان‌هایی که ایران به رای آن در مجامع جهانی نیاز داشت، از او روبرگردانده است.
در شرایط فعلی که مذاکرات احیای برجام در وین در حال پیگیری است، دولت ایران نیز بر دوستی و پشتوانه چین و روسیه حساب ویژه‌ای بازکرده است. چه برای به نتیجه رسیدن مذاکرات و چه در صورت عدم نتیجه مذاکرات با غرب
اوایل سال 97 بود که به سرعت تصاویر و کلیپ‌های کوتاهی از صید ماهی توسط کشتی‌های غول‌پیکر در دریای جنوب در فضای مجازی و رسانه‌ای منتشر شد.
بعد از اظهارات اولیه مسئولان، پس از گذشت چندماه علی‌رغم وجود اخبار ضد و نقیض، دوباره ماجرای حضور ماهیگیران خارجی در دریاهای جنوب اوج گرفت و این‌بار خبر حضور این صیادان در دریای عمان مطرح شد. این‌بار برخلاف دفعات گذشته، حضور ماهیگیران خارجی و به‌طور خاص چینی‌ها در آب‌های جنوب کشور تکذیب نشد و سازمان بنادر این‌طور اعلام کرد که، شناورهای صیادی چینی که در آب‌های ایران فعالیت می‌کنند، یا در مالکیت ایران هستند یا از سوی شرکت‌های ایرانی اجاره شده‌اند و جز این مساله هیچ شناور خارجی‌ای حق حضور در آب‌های ایران را ندارد. شناورهای چینی در آب‌های ایران فقط مجوز صید یک گونه ماهی به نام فانوس‌ماهیان را دارند که این ماهی نیز خوراک انسان نیست و در صنعت دام و طیور مورد استفاده قرار می‌گیرد. چینی‌ها هم در اجرای این قرارداد باید دو شرط مهم را رعایت کنند؛ نخست اینکه ۱۲ مایل از آب‌های ایران خارج باشند و دوم اینکه حداقل عمق صید این ماهی ۲۰۰ متر برای آنها در نظر گرفته شده است. طبق توافقات صورت‌گرفته شناورهای چینی اجازه سد کردن راه ایرانی‌ها یا ایجاد مشکل برای آنها را ندارند و در صورت گزارش هرگونه تخلف سازمان شیلات باید با این مساله برخورد کند.کیانوش جهانبخش، عضو شورای عالی استان‌های کشور نسبت به حضور کشتی‌های صیادی چینی در آب‌های خلیج فارس اعتراض کرد. او به خبرگزاری‌های گفت:چینی‌ها با صید ناروا با کشتی‌های بزرگ و صنعتی‌شان، دریا را جارو می‌کنند و نسل آبزیان را از بین می‌برند. به مشاهدات و حرف مردم و صیادان هرمزگان در این زمینه اعتماد کنید.با مطرح شدن قرارداد 25 ساله با چین یک بار دیگر انتقادات به حضور چینی‌ها در دریای جنوب افزایش یافت. بنابراین قبل از گشایش سرکنسولگری چین در شهربندرعباس حضور پر رنگ آنها در آب‌های خلیج فارس واکنش‌برانگیز شده بود.
نگاه دولت رئیسی به چین
با کنار رفتن دولت روحانی موضوع قرارداد 25 ساله با چین اما به قوت خود باقی ماند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در تماس تلفنی با وانگ یی همتای چینی خود درباره ضرورت اجرای قرارداد ۲۵ ساله با چین و بازگشت به برجام تاکید کرد. امیرعبداللهیان همچنین مناسبات ایران و چین را راهبردی خواند. علی لاریجانی اما مسوول اجرایی این قرارداد پس از رد صلاحیت از سوی شورای نگهبان در انتخابات ریاست جمهوری از این سمت استعفا داد و ابراهیم رئیسی مسئولیت اجرای این سند به محمد مخبر، معاون اول خود سپرد.یکی از اتفاقات مهم در عرصه سیاست خارجی ایران امضای این قرارداد 25 ساله در سال ۱۴۰۰ بود. سند بالادستی که ایران و چین از آن به عنوان یک نقشه راه برای تحقق همکاری‌های جامع راهبردی بین دو کشور توافق کرده‌اند و به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران امضای این سند آغازگر فصل نوینی در روابط تهران و پکن خواهد بود .از سوی دیگرچین از روی کار آمدن ابراهیم رئیسی در ایران استقبال کرده و رئیس جمهوری چین در پیام تبریک خود به رئیسی تاکید کرد برای توسعه روابط چین - ایران اهمیت زیادی قائل است .به نظر می رسد در شرایط فعلی که مذاکرات احیای برجام در وین در حال پیگیری است دولت ایران نیز بر دوستی و پشتوانه چین و روسیه حساب ویژه‌ای باز کرده است. چه برای به نتیجه رسیدن مذاکرات و چه در صورت عدم نتیجه مذاکرات با غرب.
به نظر می‌رسد فشارهای غرب و آمریکا بر ایران بر سر مساله هسته‌ای از یکسو موجب شده ایران تمایل بیشتری برای عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای پیدا کند و عضویت ایران نیز تسریع شود و از سوی دیگر سه کشور ایران روسیه و چین را که دارای یک تهدید مشترک به نام ایالات‌متحده آمریکا هستند به همدیگر نزدیک کرده و نگاه سنتی اصولگرایان به شرق را تشدید کند.
با این حال نباید فراموش کرد پس از اعمال تحریم‌های یک جانبه آمریکا توسط ترامپ، خودروسازان چینی از ایران خارج شدند و ۱۴ مهر ۱۳۹۸ ایران رسما اعلام کرد شرکت ملی نفت چین (سی‌ان‌پی‌سی) از طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی کناره‌گیری کرده است. پیش‌تر شرکت چینی اعلام کرده بود به دلیل تحریم‌ها از سرمایه‌گذاری در پارس جنوبی منصرف شده است.
گرچه به نظر می‌رسد گشایش سرکنسولگری چین در شهربندرعباس در راستای تقویت رابطه و احتمالا استارت اجرایی شدن قرارداد 25 ساله و روابط نفتی با ایران باشد؛ اما علی رغم اینکه عنوان شده قرارداد 25 ساله وابسته به نتیجه مذاکرات هسته‌ای با غرب نخواهد بود، باید منتظر ماند و دید با توجه به نتیجه مذاکرات و نقشی که چین ایفا خواهد کرد چه افق‌های جدیدی در رابطه چین و ایران در دولت رئیسی پیش روست.
دیدگاه تان را بنویسید