نفت، اهرم فشار برجامی آمریکا

نفیسه زارع کهن

17 روز مانده به آغاز مذاکرات هسته‌ای وین، امریکا هنوز سیاست یک بام و دو هوای خود را ادامه می‌دهد و درست یک روز پس‌ازآن که کاملا هریس، معاون اول ریاست جمهوری امریکا در سخنانی بر تمایل آمریکا مبنی بر بازگشته به مذاکرات هسته‌ای جهت احیای برجام تأکید کرد، این جو بایدن بود که دیروز گفت: عرضه نفت به بازار جهانی به‌اندازه‌ای کافی است که شرایط برای کاهش خرید نفت و فرآورده‌های نفتی از ایران فراهم ‌شده است.رئیس‌جمهور ایالات‌متحده آمریکا که در یادداشتی به وزارت خارجه آمریکا، سیاست یک گام به پس را بار دیگر اجرا کرده و نوشته که به‌اندازه کافی عرضه نفت وجود دارد تا دیگر کشورها خرید نفت از ایران را کاهش دهند.بر اساس آنچه رویترز اعلام کرده است کاخ سفید ملزم است هر ۶ ماه یک‌بار تأیید کند که عرضه کافی نفت در جهان به منظور حفظ تحریم‌ها علیه ایران که در سال ۲۰۱۲ و در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما تحمیل‌شده، وجود دارد.سخنان بایدن اما در آستانه نشست مجازی وی با شی جینپینگ رئیس‌جمهور چین مطرح‌ شده است و همین بر ابهامات می‌افزاید چراکه چندی پیش خبرگزاری رویترز گزارش داده بود خریداران چینی برخلاف تحریم‌های آمریکا به واردات نفت ایران ادامه می‌دهند.طبق این گزارش، در سه ماه گذشته، واردات نفتی چین از ایران به‌طور متوسط به بیش از نیم میلیون بشکه در روز رسیده است. (عدد 500 هزار ادعای رویترز است و طبق گزارش شرکت‌های ردیابی نفت‌کش، میزان صادرات نفت ایران به چین بین 700 هزار تا یک‌میلیون بشکه در روز برآورد شده است.بنا بر گزارش خبرگزاری رویترز، طبق تحریم‌های آمریکا، خریداران نفت از ایران با خطر تحریم‌های ثانوی روبرو هستند که به مفهوم قطع ارتباط آن‌ها با مراکز و امکانات تجاری و مالی آمریکا است.در همین حال روز سه‌شنبه هفته گذشته (۱۸ آبان ماه)، رئیس‌جمهور آمریکا وضعیت اضطراری ملی در قبال ایران را برای یک سال دیگر تمدید کرد و در بیانیه خود نوشت: روابط ما با ایران هنوز عادی‌سازی نشده و روند اجرای توافق‌ها با ایران به تاریخ ۱۹ ژانویه ۱۹۸۱ (۲۸ دی‌ماه ۱۳۵۹) همچنان ادامه دارد. به همین دلیل، وضعیت اضطراری ملی اعلام‌شده در تاریخ ۱۴ نوامبر ۱۹۷۹ و اقدامات تطبیق یافته در آن تاریخ برای تعامل با شرایط اضطراری، باید پس از تاریخ ۱۴ نوامبر ۲۰۲۱ (۲۳ آبان ۱۴۰۰) ادامه یابد. بنابراین براساس قانون وضعیت اضطراری ملی، من برای یک سال دیگر وضعیت اضطراری ملی در خصوص ایران را تمدید می‌کنم.

 درحالی‌که کمتر از 20 روز به آغاز دور مذاکرات وین باقی است، به نظر می‌رسد ازیک سو  امریکا با سیاست یک بام و دو هوای خود راه گفت‌وگوها را بسته است و از سمت دیگر طرف ایرانی اعلام می‌کند که عجله‌ای برای  توافق هسته‌ای ندارد و  همین امر نگرانی‌ها را برای به نتیجه نرسیدن مذاکرات دوچندان کرده است

نامه برای تحریم تسلیحاتی

از طرف دیگر ایلنا هم گزارش داده است که دان بیکن و جو ویلسون دو عضو مجلس نمایندگان آمریکا در طرحی خواهان تصویب قانون جلوگیری از مبادلات تسلیحاتی ایران شدند. هدف این طرح، تحریم هرگونه خرید و فروش تسلیحات با ایران است.این دو نماینده جمهوری‌خواه در این در طرح، خواهان این شده‌اند که دولت علیه هر شخص یا نهادی که به خرید و فروش تسلیحات با ایران می‌پردازد، تحریم اعمال کند. در بیانیه این دو مقام جمهوری‌خواه آمده است که گرچه ممکن است اعضای کنگره آمریکا در مورد راه‌های مقابله با برنامه هسته‌ای ایران اختلاف‌نظرهایی با یکدیگر داشته باشند اما همه باور دارند که باید از فروش سلاح توسط چین و روسیه به ایران جلوگیری کرد.در همین حال تدکروز سناتور تندروی آمریکایی در واکنش به گزارش خبرگزاری بلومبرگ در مورد درخواست ایران مبنی بر لزوم تضمین عدم خروج مجدد آمریکا از برجام، در پیامی توئیتری مدعی شده: به رغم رؤیاهای آن‌ها، طبق قانون اساسی آمریکا، تنها راه برای تحقق این امر این است که برجام را به عنوان یک معاهده برای تایید سنا ارائه کنند... این کاری است که بایدن از انجام آن می‌ترسد.

امریکا اما در شرایطی این رویکرد را در مذاکرات هسته‌ای خود در پیش‌گرفته است که باقری، معاون سیاسی وزارت خارجه ایران در حال برگزاری تور دور اروپای خود برای رایزنی مذاکرات وین است و از سمت دیگر امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه مشغول مذاکرات تلفنی با مقامات اروپایی در همین باره است. بر همین مبنا بود که در توئیت نسبتاً مفصل خود بار دیگر مواضع ایران را در برابر آمریکایی‌ها اعلام کرد و نوشت که: سلام هم‌وطنان عزیز، با نهایی شدن زمان برگزاری گفت‌وگوها در وین، ضروری بود که یک‌بار دیگر مواضع و نظرات جمهوری اسلامی ایران را به دیگر طرف‌های برجام ابلاغ کنم. به همین دلیل، طی هفته گذشته در گفت‌وگوهای تلفنی مفصل و جداگانه با وزرای خارجه ۵ کشور عضو برجام (چین، روسیه، انگلیس، آلمان و فرانسه) بر چند نکته تأکید کردم، ازجمله اینکه دولت جمهوری اسلامی ایران با رویکردی عمل‌گرایانه و نتیجه‌محور وارد گفت‌وگوها می‌شود و مصمم به دستیابی به یک توافق خوب است، اما این امر مستلزم لغو مؤثر و قابل راستی آزمایی تحریم‌ها و بازگشت طرف‌های مقابل به تعهدات کامل است؛ ضمناً یادآوری کردم که اقدامات و قانون‌شکنی‌های آمریکا ازجمله تحریم‌های تازه این کشور ارائه تضمین‌های عینی از سوی آمریکا را به یک ضرورت غیرقابل‌چشم‌پوشی تبدیل کرده است.وی باز هم تأکید کرد که: جمهوری اسلامی ایران قصد ندارد در بن‌بست‌های باقی‌مانده از گفت‌وگوهای پیشین، بماند؛ ضمن اینکه آن را در دسترس خود دارد. اگر طرف‌های مقابل با رویکردی جدی و مثبت وارد وین شوند، دستیابی به یک توافق خوب آن هم در کوتاه مدت امکان‌پذیر است. همان‌طور که بارها تأکید کرده‌ام، دولت جمهوری اسلامی ایران سیاست توسعه روابط متوازن با کشورها بر اساس احترام متقابل و منافع مشترک را با جدیت تداوم می‌بخشد و مصمم است گسترش همکاری‌های اقتصادی دو و چندجانبه به موضوع برجام گره زده نشود.هم‌چنین گره زدن برخی مسائل ایران به ماجرای هسته‌ای داستان را به‌گونه‌ای کرده است که علی باقری کنی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در دیدار با مقامات انگلیس از برگزاری دادگاهی موسوم به دادگاه مردمی آبان؛ که در ارتباط با وقایع آبان 98 در لندن، در حال برگزاری است؛ ابراز نارضایتی کرده و گفته است اگر روند دادگاه بین‌المللی مردمی آبان متوقف نشود، تهران بخشی از مذاکرات هسته‌ای خود را متوقف خواهد کرد گرچه جزئیاتی درباره اینکه کدام بخش از مذاکرات هسته‌ای متوقف می‌شود، مطرح نشده است.با این حال ولی صاحب‌نظران آمریکایی ضمن این‌که سخن از دیپلماسی به عنوان تنها راه‌حل بین ایران و امریکا می‌دانند از پنجاه -پنجاه بودن مذاکرات وین سخن می‌گویند. باربارا اسلاوین، روزنامه‌نگار مشهور آمریکایی و تحلیل‌گر ارشد و رئیس بخش ایران شورای آتلانتیک در گفت‌و‌گویی با ایلنا گفته که با توجه به لفاظی‌های دو طرف، انتظارات من در مورد این نشست‌ها بسیار کم است. درحالی‌که ایران حق دارد از اقدامات دولت قبلی ایالات‌متحده شکایت کند، اما بدون تمایل به مصالحه در مورد اهداف حداکثری خود، به کاهش تحریم‌ها دست نخواهد یافت. جلسه اول مذاکرات وین احتمالاً نتیجه زیاد ملموسی نخواهد داشت.به گفته وی در طرف ایالات‌متحده، عزم برای بازگشت به برجام وجود دارد در صورتی که ایران هم مجدداً به پایبندی خود ادامه دهد، دولت بایدن می‌داند که هیچ طرح جدید قابل قبولی وجود ندارد و تنها دیپلماسی و رفع تحریم‌ها می‌تواند منجر به کنترل فعالیت‌های هسته‌ای ایران شود و تنها راه برای حل موضوع ایران، دیپلماسی است.

از سوی دیگر جان تیرمن ، مدیر اجرایی و پژوهشی مرکز مطالعات بین‌المللی دانشگاه ام‌آی‌تی آمریکا هم در مورد احیای برجام پس از مذاکرات گفته: عزم جدی برای احیای برجام وجود دارد درواقع ایران انگیزه بسیار قوی برای پیروی از برجام و احیای برجام دارد؛ چراکه خواهان لغو سریع بسیاری از تحریم‌هایی که اعمال‌شده، است. من تصور می‌کنم که توافق به شکلی دوباره وجود خواهد داشت ولی ممکن است به زودی توافق احیا نشود.وی با اشاره به این‌که اسرائیل مانع جدی احیای برجام است تأکید کرده که لغو تحریم‌ها و احیای برجام زمان‌بر است و به زودی این اتفاق رخ نمی‌دهد.به این ترتیب درحالی‌که کمتر از 20 روز به آغاز دور مذاکرات وین باقی است، به نظر می‌رسد ازیک سو  امریکا با سیاست یک بام و دوهوای خود راه گفت‌وگوها را بسته است و از سمت دیگر طرف ایرانی اعلام می‌کند که عجله‌ای برای توافق هسته‌ای ندارد و  همین امر نگرانی‌ها را برای به نتیجه نرسیدن مذاکرات دوچندان کرده است.