بازگشت حسن روحانی به عرصه سیاست

اعظم ویسمه

حسن روحانی، رئیس‌جمهور سابق پیامی در حمایت از آیت‌الله صافی گلپایگانی منتشر کرد. او در این پیام جایگاه مرجعیت را مایه حفظ امید و انسجام جامعه ایران دانسته و تاکید کرده است: جایگاه مرجعیت در تاریخ شیعه، ضامن بقای مکتب اهل‌بیت(ع)، الهام‌بخش ایستادگی در برابر استبداد و استعمار و مایه حفظ امید و انسجام جامعه ایران در سده‌های اخیر بوده است. تضعیف این جایگاه با هر توجیهی، ریختن آب به آسیاب دشمنان عزت و هویت ملی است.

جدای از اهمیت تاریخی این پیام که منجر به واکنش چهره‌های سیاسی و دینی مهم در حمایت از مرجعیت شده است؛ این نخستین واکنش سیاسی حسن روحانی پس از اتمام دوره ریاست جمهوری او است. پیامی که شاید بتوان آن را بازگشت روحانی به عرصه سیاست با رویکرد جایگاه روحانیت او دانست اما پیام مهمتری در دل خود دارد آیا روحانی برای تعریف جایگاه خود در عرصه سیاسی و مذهبی کشور وارد شده است؟نزدیک به سه ماه از خداحافظی حسن روحانی از پاستور می‌گذرد؛ در سه ماه گذشته علی رغم انتقاداتی که از سوی جریان افراطی اصولگرا و برخی از نمایندگان مجلس به عملکرد حسن روحانی، در دوران ریاستش بر دولت مطرح شده و حتی کار را به تهدید به شکایت از او رسانده، خبری از روحانی نبوده است. عدم صدورحکم انتصاب برای عضویت او در مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز حرف و حدیث‌هایی را در عرصه سیاست به میان آورد، اما باز خبری از روحانی نبود.

حسن روحانی، رئیس‌جمهور سابق در پیامی جایگاه مرجعیت را مایه حفظ امید و انسجام جامعه ایران دانست و تاکید کرد که تضعیف این جایگاه با هر توجیهی، ریختن آب به آسیاب دشمنان عزت و هویت ملی است. روحانی گفته است: قدر سرمایه‌هایمان را بدانیم و آزادی بیان را با ادب و تکریم فرزانگان جامعه پاس بداریم

روحانی به مجمع تشخیص نرفت

براساس  یک سنت یا قانون نانوشته رؤسای جمهور پس از اتمام دوره مسئولیت شان با حکم رهبری به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمدند. هنوز هشت سال ریاست جمهوری مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به پایان نرسیده بود که آیت‌الله خامنه‌ای در اسفند ماه ۱۳۷۵ در حکمی، او را به عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزیدند. صفار هرندی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت احمدی‌نژاد هم درباره حضورسید محمد خاتمی، رئیس دولت اصلاحات در مجمع تشخیص نظام گفته بود وقتی دوره ریاست جمهوری رئیس دولت اصلاحات به پایان رسید، آقا به او می‌گویند که من بنا دارم شما را به عنوان عضو مجمع تشخیص منصوب کنم. خاتمی خودش می‌گوید به من اجازه دهید من آنجا نباشم، یک کار شخصی دارم، آن کارم را دنبال کنم شاید بهتر باشد. ایشان هم پذیرفتند. رئیس دولت اصلاحات پس از ریاست جمهوری بنیاد اجتماعی و فرهنگی باران را راه‌اندازی کرد. در سال ۹۲ نیز آیت‌الله خامنه‌ای با صدور حکمی محمود احمدی‌نژاد را به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب کردند.

حمایت از مرجعیت، نخستین واکنش سیاسی حسن روحانی پس از اتمام دوره ریاست جمهوری او است که شاید بتوان پیام آن را بازگشت روحانی به عرصه سیاست با رویکرد جایگاه روحانیت او دانست؛ اما پیام مهمتر این است که آیا روحانی برای تعریف جایگاه خود در عرصه سیاسی و مذهبی کشور وارد شده است؟

 در حالیکه حتی علی لاریجانی بعد از پایان مسئولیت خود در مجلس در خرداد سال پیش دوباره به‌عنوان عضو حقیقی به مجمع تشخیص مصلحت نظام برگشت؛ اما این اتفاق هنوز برای حسن روحانی رخ نداده است .با توجه به این موضوع و سکوت روحانی آینده سیاسی او بحث محافل سیاسی و مطبوعاتی شد. از سوی دگیر نمایندگان مجلس فرصت را برای تاختن به او و دولتش فراهم تر دیده‌اند. در همین رابطه  حسینعلی حاجی دلیگانی، عضو هیات رییسه مجلس به خبرگزاری مهرگفته:مجلس به پرونده کم‌کاری‌ها، فسادها و تصمیمات نادرست دولت یازدهم و دوازدهم ورود کرده و بنا دارد بر زوایای پنهان دولت روحانی نورافکن انداخته و عملکرد اصلاح‌طلبان و اعتدالیون را در هشت سال گذشته شفاف کند.

جایگاه روحانی در جامعه روحانیت مبارز

پیام انتقادی روحانی از حملات اخیر افراطی‌ها به آیت‌الله صافی یادآور پیشینه سیاسی او درعضویت جامعه روحانیت مبارزاست. تشکل سیاسی- مذهبی که مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی‌، حجت الاسلام ناطق نوری و حسن روحانی از چهره‌های شاخص آن بودند؛ عدم حمایت این تشکل سیاسی از حسن روحانی در دو انتخابات ریاست جمهوری سال 92 و 96 که در پی حمایت این تشکل از رقبای حسن روحانی بود، منجر به دوری و فاصله آنها از هم شد.

بدین ترتیب روحانی در هشت سال دوران ریاست جمهوری خود بیش از آنکه برخواسته از این تشکل شناخته شود، نماینده جریان اعتدالی و حزب اعتدال و توسعه بود.حزبی که در سال 79-80 تاسیس شد و به گفته سید حسین موسویان از بنیان‌گذاران حزب اعتدال و توسعه، مرحوم هاشمی رفسنجانی، حسن روحانی را  بهترین گزینه برای رهبری حزب، دانسته بود. گرچه روحانی سمتی در حزب نگرفت اما در جلسات آن شرکت می‌کرد و اعضای اصلی این حزب در دولت حسن روحانی مسئولیت‌های مهم یافتند. این اتفاق اما در رابطه به جامعه روحانیت مبارز رخ نداد. در دولت اول روحانی ارتباط خاصی بین او و این تشکل سیاسی وجود نداشت. در دولت دوم نیز گرچه جلسات محدودی با جامعه روحانیت مبارز برگزار شد اما بسیار محدود و بدون نتیجه بود که منجر به توقف آن شد.

پس از پایان دوران ریاست جمهوری روحانی بسیاری معتقدند روحانی آینده سیاسی خود را از طریق این حزب اعتدال و توسعه پیگیری خواهد کرد. اما روحانی با توجه به جایگاه روحانیت خود قطعا می‌داند باید حمایت و پشتوانه مراجع را با خود داشته باشد. همانطور که او در دولتش سعی داشت رابطه مثبتی با قم داشته باشد و علی رغم اینکه در انتخابات شعار بکارگیری زنان در کابینه را داده بود با مخالفت مراجع از این وعده انتخاباتی خود گذشت.

در روزهای اخیر اما تحلیل‌هایی مبنی بر نشاندن روحانی در جایگاه مرحوم هاشمی رفسنجانی مطرح شده است. منش آیت‌الله هاشمی رفسنجانی اعتدال و پرهیز از افراطی‌گری بود، او از ارکان اصلی انقلاب و نظام بود و همین مساله جایگاه ویژه‌ای برایش رقم می‌زد. حسن روحانی اما قطعا از چنین جایگاهی برخوردار نیست و بعید است بتواند چنین اجماع سیاسی را حتی بین اصولگرایان مستقل  و اصلاح‌طلبان ایجاد کند؛‌ کما اینکه او در هشت سال دولت خود نتوانست اعتدال را حداقل در چینش اعضای کابینه و دولت خود به نمایش بگذارد و به همین دلیل انتقادات فراوانی به عملکرد او و نزدیکان سیاسی او در دولت مطرح بود. حسن روحانی در آخرین شب ریاست‌جمهوری خود در تلویزیون اعلام کرد که به کارهای علمی و فرهنگی بازخواهد گشت. با این حال تحلیلگران سیاسی معتقدند روحانی برای دستیابی به جایگاه ویژه و تاثیرگذار در سیاست تلاش خواهد کرد و سیاست را ترک نخواهد کرد.