ایران در مناطق مرزی شمال غرب و بیخ گوش باکو دوباره رزمایش برگزار کرد؛
تشدید تنش عملیاتی و لفظی با آذربایجان
امین مهرآور
در روزهای گذشته اختلافات میان تهران و باکو به نقطه اوج نزدیک و نزدیک‌تر شده است، نخستین گام البته از سوی طرف مقابل برداشته شد و الهام علی‌اف، رئیسجمهوری آذربایجان با ابراز نارضایتی از ورود غیرقانونی کامیون‌های ایرانی به منطقه قره‌باغ، گفت این کامیون‌ها برای استفاده از خاک آذربایجان باید مالیات بدهند. در مقابل سخنگوی وزارت خارجه ایران طی واکنشی به این اظهارات علی‌اف شکل بیان آن را «مایه تعجب» خواند و تاکید کرد روابط میان طرفین در بالاترین سطح وجود دارد؛ به عبارت ساده‌تر علی‌اف می‌توانست بدون راه انداختن شوی تبلیغاتی خواسته خود را به اطلاع تهران برساند.
اما زیاده‌خواهی مقامات باکو به اینجا ختم نشد، ارتش این کشور که برخلاف توافق‌نامه آتش‌بس بارها تحرکات و پیشروی‌هایی در مناطق مورد مناقشه داشته؛ در آخرین اقدام وارد جاده ترانزیتی سوق‌الجیشی گوریس به قاپان شده و با ایجاد مزاحمت برای کامیون‌ها و اتوبوس‌های عبوری ایران، در ابتدا راه را بر آنها بست و پس از آنکه راه طی مذاکراتی بازگشایی شد در گام بعدی با ایجاد ایست بازرسی از وسایل نقلیه ایرانی حق ترانزیت دریافت شد و در نهایت کار به بازداشت و دستگیری دو راننده ایرانی کشید که هر دو آذری بوده و یکی از آنها با اعضای خانواده در حال تردد در این مسیر بود.
اتهامات علی‌اف علیه ایران از تریبون ترکیه
در همین اثنی که بروز تنش میان تهران و باکو روزهای آغازین خود را سپری می‌کرد، رئیسجمهوری آذربایجان طی گفت‌وگویی به مناسبت سالروز آزادسازی قره‌باغ که با خبرگزاری ترکیه‌ای آناتولی انجام می‌شد، اتهاماتی را علیه ایران مطرح کرده و مدعی شد که کامیون‌های ایرانی به طور غیرقانونی و منظم، پیش از آزادسازی منطقه قره‌باغ از اشغال ارمنستان در سال گذشته، به این منطقه وارد می‌شده‌اند. وی همچنین ادعا کرد: «پس از آنکه آذربایجان از ایران خواست به این رویه پایان ببخشد، حدود ۶۰ کامیون ایرانی در بازه ۱۱ اوت تا ۱۱ سپتامبر، بدون مجوز به منطقه قره‌باغ وارد شدند.» این ادعاها درحالی مطرح می‌شود که پیش از این در ۱۹ اردیبهشت، سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو به خبرگزاری ترند اعلام کرد که کامیون‌های ایران در حال ارسال کالا به قره‌باغ نیستند و افزود: در دوره‌ای که روابط میان دو کشور دوست در حال توسعه است، گروه‌هایی که مخالف توسعه این روابط هستند به پراکنده کردن اطلاعات غلط و بی‌اساس می‌پردازند.
رئیسجمهوری آذربایجان در این گفت‌وگو در واکنش به خبر برگزاری رزمایش «فاتحان خیبر» در منطقه شمالغرب ایران، به آناتولی گفت: «این رخدادی بسیار تعجب‌برانگیز است. هر کشوری می‌تواند در خاک خودش رزمایش انجام دهد. این حق مسلم آنهاست. اما چرا حالا و چرا در مرز ما؟» وی افزود: «چرا این رزمایش‌ها وقتی ارمنستان در منطقه‌های جبرائیل، فضولی و زنگیلان بود، انجام نمی‌شد؟ چرا این کار پس از اینکه ما این مناطق را پس از ۳۰ سال آزاد کردیم، انجام می‌شود؟»
اعتراض و تعجب علی‌اف درحالی مطرح می‌شود که سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشورمان درباره برگزاری این رزمایش مناطق مرزی شمالغرب گفت: «این یک موضوع حاکمیتی است و برای آرامش و ثبات کل منطقه انجام می‌شود.» خطیب‌زاده همچنین تاکید کرد: «البته روشن است که جمهوری اسلامی ایران، حضور هرچند نمایشی رژیم صهیونیستی در نزدیکی مرزهای خود را تحمل نخواهد کرد و در این رابطه هر اقدامی را که برای امنیت ملی خود لازم بداند انجام خواهد داد.» از سوی دیگر سید عباس موسوی سفیر ایران در باکو طی سخنانی گفت: «رزمایشی که اخیرا در نزدیکی مرزهای دو کشور برپا شد، تهدیدی برای جمهوری آذربایجان نیست.» وی در ادامه تصریح کرد: «این یک رزمایش از پیش برنامه‌ریزی شده بوده و قدرت نظامی ایران، تهدیدی برای همسایگانش نیست.»
بازی باکو در پازل دسیسه‌های ضد ایرانی
در همین رابطه دکتر احمد کاظمی، کارشناس ارشد مسائل قفقاز به خبرگزاری فارس گفت: «موضع‌گیری‌هایی که در سطح مقامات و رئیس جمهور آذربایجان انجام شده را باید به تحولات یک سال پیش یعنی زمان جنگ دوم قره‌باغ با مشارکت رژیم صهیونیستی و ترکیه و با حمایت پشت پرده انگلستان و آمریکا ، مرتبط دانست.» وی ادامه داد: «جنگ قره باغ یک طرح ساخته و پرداخته شده توسط برخی از قدرت‌ها بود که در پوشش آزادی اراضی اشغالی آذربایجان، اهداف امنیتی، سیاسی و نظامی را در منطقه با محوریت تحرکات ضدایرانی دنبال می‌کرد.» این کارشناس مسائل قفقاز و آذربایجان همچنین خاطرنشان کرد: «ترکیه و اسرائیل و در پشت صحنه آمریکا و انگلستان، در قبال حمایت‌هایی که از جمهوری آذربایجان برای بازپس‌گیری قره‌باغ داشتند، تعهداتی هم از الهام علی‌اف گرفتند که اکثر آنها معطوف به ایران است و جمهوری آذربایجان متعهد شده است در قبال دریافت کمک این کشورها یک سلسله اقداماتی در حوزه‌های امنیتی-نظامی، عملیات روانی و رسانه‌ای، مباحث اقتصادی و همچنین مباحث قومیت‌گرایی و تجزیه طلبی را علیه ایران انجام بدهد و اظهارات علی اف در این پازل قابل دیده شدن است»
نگاه ایران به تمامیت
ارزی آذربایجان
در مقابل اظهارات و موضع‌گیری‌های هیجانی مقامات آذربایجان که به‌نظر می‌رسد تحریک مباحث قومیت‌گرایانه را در دستور دارند. موسوی سفیر ایران در باکو در تشریح دیدگاه ایران به مساله حفظ تمامیت ارضی آذربایجان و روابط دو کشور گفت: «سیاست‌های کلان ایران از سوی آیت‌الله سید‌علی خامنه‌ای، مقام معظم رهبری تعیین می‌شوند. ایشان هم فرمانده عالی مرتبه و هم رهبر سیاسی ایران هستند. مقام معظم رهبری ایران، آشکارا گفته‌اند که باید از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان حفاظت کرد و به آن احترام گذاشت و تمامی مناطق اشغال شده توسط ارمنستان باید به آذربایجان بازگردانده شوند. ایران بر این باور است که تمام خاک جمهوری آذربایجان باید به آن بازگردانده شود. البته بهتر است این کار به روشی صلح‌آمیز انجام شود.» به گفته او، روابط میان ایران و آذربایجان آن قدر قوی است که هیچ تلاشی برای آسیب زدن به آن به ثمر نمی‌رسد.
نمایش قدرت با رزمایش
«فاتحان خیبر»
با این حال رزمایش «فاتحان خیبر» روز جمعه درحالی برگزار شد که طی هفته گذشته ویدیوهایی از اعزام تجهیزات و ادوات نظامی به سوی مرز شمالغربی کشور در شبکه‌های اجتماعی انعکاس گسترده‌ای یافت و واکنش‌های زیادی از سوی کاربران ایرانی فضای مجازی به‌دنبال داشت.
در این رابطه سرتیپ حیدری روز پنجشنبه از «حضور یگان‌های زرهی، توپخانه، پهپاد، جنگال و پشتیبانی آتش بال‌گردهای هوانیروز» در این رزمایش خبر داده بود. وی همچنین عنوان کرد: «این رزمایش با حضور بخشی از تجهیزات و توانمندی‌های رزمی یگان‌ها و با هدف ارتقای آمادگی رزمی در این منطقه» برگزار می‌شود. فرمانده نیروی زمینی ارتش با اشاره به برنامه‌ریزی از پیش تعیین شده این رزمایش، تاکید کرد: «رزمایش‌های نیروهای مسلح ما در این منطقه و نقاط مختلف کشور برابر یک برنامه‌ریزی دقیق و بر اساس برنامه تقویمی اجرای رزمایش‌های یگان‌ها و با هدف آزمایش سلاح‌ها، تجهیزات و ارزیابی آمادگی رزمی نیروهای مسلح در هر صحنه از جغرافیا و مرزهای جمهوری اسلامی ایران است.»
حیدری همچنین روزجمعه و در حاشیه برگزاری این رزمایش طی سخنانی با اشاره به حضور رژیم صهیونیستی در منطقه درخصوص حساسیت ایران نسبت به مرز شمالغربی، اظهار داشت: «در این منطقه ما یک عنصر ناخوانده و برهم زننده امنیت را داریم که از جای دیگر آمده و آن رژیم نامشروع صهیونیستی است و از موقعی که این رژیم آمده، حساسیت ما به این مرز افزایش یافته، فعالیت آنها در اینجا کاملا در رصد ما است.» وی همچنین با تاکید بر اینکه ایران طی دو قرن اخیر هیچ‌گاه مهاجم نبوده است، تصریح کرد: «جمهوری اسلامی ایران هیچگونه چشم‌داشتی به خاک همسایگان نداشته و ندارد و صرفا از خود دفاع کرده است. در مدت دوره طولانی اشغال قره‌باغ توسط ارمنستان نیز همواره بر تمامیت ارضی آذربایجان تاکید کرده و هیچ‌گاه اشغالگری را تایید نکرده‌ایم.» از سوی دیگر سرتیپ آریان‌فر معاون عملیات نیروی زمینی ارتش روز گذشته و در جریان برگزاری این رزمایش، تصریح کرد: «پیام رزمایش فاتحان خیبر به کشورهای دوست و همسایه صلح و دوستی و برای دشمنان نظام پاسخی کوبنده خواهد بود» همچنین سیدمحمد حسینی معاون پارلمانی رئیس‌جمهور در صفحه توییتر خود رزمایش فاتحان خیبر را «هشداری به رژیم صهیونیستی» دانست.
اصرار بر حفظ روابط دوستانه و نزدیک با همسایه شمالی
علیرغم تاکیدات فراوان مقامات کشوری و لشکری ایرانی بر احترام به تمامیت ارزی جمهوری آذربایجان اما این کشور همچنان با نگرانی و دقت برگزاری رزمایش «فاتحان خیبر» را دنبال می‌کند. شاید علت این میزان نگرانی را بتوان با حجم تجهیزات و ادوات نظامی مستقر شده در مرز ایران برای رزمایش مذکور دانست، چراکه برخی کارشناسان حجم، تعدد و تنوع تجهیزات نظامی مورد استفاده در این رزمایش را در نوع خود کم‌سابقه خوانده‌اند. با اینحال مقامات ایران تنش‌آفرینی‌های اخیر مقامات جمهوری آذربایجان را تحت تاثیر تحریک ترکیه و رژیم صهیونیستی می‌دانند؛ حتی می‌توان احتمال داد نامگذاری این رزمایش به عنوان «فاتحان خیبر» که یادآور جنگ خیبر در صدر اسلام است با اشاره به همین مساله انجام شده است و مسئولان ایرانی تلاش دارند تا باکو را از آغاز روند تخاصم و واردکردن به روابط دیرینه و سطح بالا با ایران که بر بستر اشتراکات مذهبی و فرهنگی عمیق بنا شده، بازدارند. ایران همواره خواهان رابطه‌ای نزدیک با جمهوری آذربایجان بوده و همواره از حق این کشور در برابر اشغال منطقه قره‌باغ دفاع کرده است؛ حال باید دید واکنش روزهای آینده مسئولان این کشور چه خواهد بود، آیا با مشاهده قدرت دفاعی نیروهای مسلح ایران از شیطنت و تنش‌آفرینی پرهیز خواهند کرد یا تعهدات‌شان به رژیم صهیونیستی و ترکیه بیش از آن است که بتوانند روابط منطقی و نزدیک خود با ایران را در چارچوب تفاهم و احترام متقابل حفظ کنند.
دیدگاه تان را بنویسید